Læknablaðið - 15.11.2010, Blaðsíða 43

Ú R
______UMRÆÐA O G FRÉTTIR
PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Um hestaheilsu lækna
Valgerður
Rúnarsdóttir
lyflæknir
va!gerdurr@saa. is
Stjórn LÍ
Birna Jónsdóttir,
formaöur
Valgerður Rúnarsdóttir,
varaformaöur
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Anna K. Jóhannsdóttir
ritarí
Ágúst Örn Sverrisson
Árdís Björk Ármannsdóttir
Orri Pór Ormarsson
Ragnar Victor Gunnarsson
Valentínus Þór
Valdimarsson
(pistlunum Úrpenna
stjórnarmanna U birta
þeir sinar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
í niðurskurði sem á heilbrigðiskerfinu hefur dunið
hefur stöðugildum fækkað. Þjónustustig hefur
lækkað. Nú er rætt um að flytja fleiri verkefni á
stóru sjúkrahúsin sem fá þó minni fjárveitingu
en áður. Þar hefur starfsfólki verið fækkað. Við
læknar höfum áfram sömu skyldum að gegna á
ýmsum starfstöðum, sömu vaktir að manna, sömu
grunnþjónustu að veita, forvarnir, lækningar,
eftirfylgni, kennslu og svo framvegis. Ef færri eru
um að manna og sinna þessum skyldum, má búast
við meira álagi á þá sem eftir eru. Flestir læknar
eru líklega boðnir og búnir að koma til móts við
þörfina, og hafa þegar tekið á sig aukaviðvik og
viðbótarvaktir. Ymis virtna mætir afgangi, kannski
unnin að einhverju leyti utan vinnutíma, frítíminn
skerðist, færri helgar á lausu, færri tækifæri að
taka út frídaga. Svona má vinna tímabundið, til
að bjarga þjónustunni fyrir horn og standa vörð
um öryggi sjúklinganna. Læknar við hestaheilsu
láta sig ekki muna um aukasnúning. En það má
ekki búa við slíkt til lengri tíma. Þreyta og merki
kulnunar geta látið á sér kræla.
Við höfum lög og reglugerðir varðandi vinnu-
stundir og hvíld. Erfiðara er þó að mæla það álag
sem fylgir vinnu og hvernig það breytist.
Mesta áhyggjuefnið núna hlýtur að vera
mannaflinn, sérþekkingin, fagfólkið. í þessum
þrengingum er gengið nærri starfsfólki í
heilbrigðisþjónustu. Læknar eru sumir hverjir
útsettir fyrir miklu vinnuálagi og eftir því sem
starfsfólki fækkar, þeim mun meira álag er á þá
sem eftir sitja. Hvenær verður mikið álag, OF
mikið álag? Jafnvel hættulega mikið álag sem
kemur niður á starfsheilsu læknisins og þar með
öryggi í meðferð sjúklingsins? Erum við læknar
góð í að finna okkar mörk? Erum við góð í að
huga vel hvert að öðru? Hvernig tökum við á
því ef kollegi vinnur undir getu, af hvaða ástæðu
sem er? Hvað ef hann vinnur undir getu vegna
langvarandi álags? Hvaða möguleikar eru á að
fyrirbyggja kulnun og vanda? Ef mannaflinn er
af skornum skammti er ekki svigrúm til að sinna
þessu. Það er kannski ekki tækifæri til að veita frí
eða hvíld, því það er ekki öðrum til að dreifa. Það
er hætta á flótta. Kannski er auðveldara að koma
sér annað heldur en að „kvarta" og reyna að hafa
áhrif á vinnuumhverfið. Vonandi er ekki svo. Ef
vel á að vera, þurfum við læknar gott tækifæri
til að grípa inn í og hafa áhrif á gang mála, fljótt,
þegar við finnum og sjáum að þrengingar koma
niður á starfsþreki og afköstum okkar sjálfra og
þeirra sem með okkur vinna. Getum við haft
áhrif og leiðrétt stefnuna ef á þarf að halda, til
að koma í veg fyrir slæmar afleiðingar? Höfum
við slíka aðstöðu á okkar vinnustað? Er það ekki
mikilvægt?
Víða heyrist af læknaskorti í sérstökum grein-
um. Annars staðar er keyrt á lágmarks lækna-
fjölda. Hvort tveggja er grafalvarlegt. Er það
ekki skylda heilbrigðisyfirvalda að sjá til þess
að nægt framboð sé á læknum til að reka
heilbrigðisþjónustuna? Að tryggja framboð lækna
er margþætt og tekur til menntunar, aðbúnaðar,
umhverfis og fleira. Læknaskortur á Islandi
er fyrirséður og í raun orðinn. Við því verður
að bregðast ef ekki á að verða mikil breyting á
framkvæmd og möguleikum heilbrigðisþjónustu
hér á landi.
A samnorrænum fundi læknafélaganna í
ágúst síðastliðnum tók ég þátt í umræðuhópi um
einmitt þetta, starfsþrek lækna. Læknar annars
staðar á Norðurlöndum hafa einnig áhuga á
snemminngripi og aðstoð til lækna sem vinna
undir getu („under perfomance") af hvaða
orsökum sem það kann að vera. Það má finna
leiðbeiningar frá öðrum þjóðum, svo sem Bretum,
um þeirra leiðir. Einnig eru til Evrópusamtök um
heilsu lækna (European Association for Physician
Health) sem halda ráðstefnur um efnið. Umræða
um þessi mál hefur að sjálfsögðu verið meðal
lækna á íslandi, meðal annars á borði siðfræðiráðs
og Læknafélags íslands á árinu, auk erinda á
Læknadögum og í Læknablaðinu í gegnum tíðina.
Heilsuleysi lækna, inngrip og meðferð vegna
veikinda eða hvers konar vanhæfni í störfum, er
þó annað verkefni og stærra en það sem ég drep á
hér í þessum hugleiðingum mínum, sem er álag á
fullhrausta lækna.
í þessu árferði niðurskurðar og aðhalds er
hestaheilsa og vinnusemi lækna mikilvæg. Enn
mikilvægara er þó að gera sér grein fyrir áhrifum of
mikils álags, til að hindra kulnun, flótta og frekari
ónauðsynlega fækkun í stéttinni. Læknar finna til
siðferðilegrar skyldu og ábyrgðar vegna sjúklinga
sinna. Því má ekki misbjóða með tillitslausu
álagi. Við skipulag í heilbrigðisþjónustunni er
mikilvægt að sníða sér stakk eftir vexti, setja þau
mörk sem nauðsynleg eru, áætla verk með tilliti til
raunhæfrar mönnunar, án þess að reyna að gera
hið ómögulega með of fáu starfsfólki. Við höfum
varla efni á því þegar til lengdar lætur.
LÆKNAblaðið 2010/96 707