Læknablaðið - 15.09.2012, Qupperneq 48

UMFJOLLUN O G GREINAR
Hvar fæða konur á íslandi í framtíðinni
- kann einhver svarið?
Pétur Heimisson
heilsugæslulæknir á Egilsstöðum
dynskog@simnet. is
Á Læknadögum í janúar 2011 var
málþing með yfirskriftinni Hvcrnig
verður þjónustan við fæðandi konur á
íslandi t framtíðinni? Þingið þróaðist á
þann veg að ég átti von á að í kjölfar þess
yrði mikil fagleg og pólitísk umræða, í
leit að svörum við spurningu þingsins.
Ekki hef ég lagt orð í belg og á því ekki
kröfu til að neinn annar hafi gert það.
Engu að síður ákvað ég að skrifa þetta
greinarkorn þar sem ég hef ekki orðið
var við umræðu um málið. Kannski
hef ég bara ekki fylgst með sem skyldi
og misst af umræðunni - sé svo bætir
vonandi einhver úr því með því að
upplýsa mig og hugsanlega fleiri.
Áðurnefnt málþing fannst mér
tímabært, áhugavert og hvetjandi
fyrir bæði fagmenn, stjórnmálamenn
(sem kannski voru ekki þarna) og alla
sem áhugasamir eru um að fá svarað
aðalspurningu þingsins: Hvar fæða konur
á íslandi í framtíðinni? Strax eftir þingið
punktaði ég hjá mér það sem mér fannst
mikilvægast og læt fylgja:
1. Bryndís Þorvaldsdóttir sérfræðingur
úr ráðuneyti velferðarmála kynnti
„sjónarhorn ráðuneytis". Af því sem
hún hafði að segja virtist mér sem að
á þeim bæ væri engin stefna eða sýn í
þessu máli, í besta falli rammi sem átti
eftir að velja myndina í.
2. Innlegg Geirs Gunnlaugssonar
landlæknis fannst mér ekki bera
þess merki að embættið hefði mótaða
skoðun eða tillögugerð um málefnið.
3. Nálgun Alexanders Smárasonar
kvensjúkdómalæknis á FSA var sérlega
áhugaverð. Hann kynnti upplýsingar
varðandi fæðingarþjónustu á þeim
litlu fæðingarstöðum vítt og breitt um
landið sem eru hættir þessari þjónustu
eða eiga í vök að verjast. Þessi gögn
væri þarft að skoða og greina nánar í
þeim tilgangi að nýta sem innlegg til
frekari skoðunar og stefnumörkunar
í þessum málum. Ekki fannst mér
augljóst að í þessi gögn yrðu sótt
fagleg rök fyrir lokun margra hinna
smáu fæðingarstaða. I máli sínu
gerði Alexander líka nokkra grein
fyrir mikilvægum þætti sjúkraflugs í
fæðingarþjónustu.
4. Guðlaug Einarsdóttir formaður
ljósmæðrafélagsins og Helga
Sigurðardóttir ljósmóðir kynntu
framtíðarsýn sxns fagfélags varðandi
þessa þjónustu. Þar var skýrt
kallað eftir samvinnu við lækna til
stefnumótunar á þessu sviði.
5. Reynir Tómas Geirsson prófessor var í
hópi áheyrenda og tók undir mikilvægi
þess að læknar og ljósmæður hæfu
samvinnu til stefnumörkunar um
þennan þjónustuþátt.
Umræða í þessum dúr er löngu
tímabær. Sjálfur hef ég nokkra reynslu
af fæðingum, fyrst í tvö ár á Blönduósi
og síðan í 14 ár á Egilsstöðum. í báðum
tilfellum Iitlir staðir, án sérhæfðrar
þjónustu, það er skurðstofu og fæðingar-
lækna. Þjónustan grundvallaðist á vel
skipulagðri mæðravernd, framkvæmdri í
náinni samvinnu ljósmæðra og lækna. Þar
var sérlega mikilvægt að taka afstöðu til
áætlaðs fæðingarstaðar, það er að leitast
var við að leiðbeina verðandi móður
(foreldrunum) við val á fæðingarstað.
Oftar en ekki fjallaði það um að konan
vildi fæða í heimabyggð og fagfólksins
var að meta hvort það gæti stutt hana í
því eða bæri af faglegum ástæðum að
ráða henni frá því og færa rök fyrir máli
sínu í báðum tilfellum. Síðast en ekki síst
naut mæðraeftirlitið og fæðingarþjónusta
þessi góðrar samvinnu og ráðgjafar
sérfróðra fæðingarlækna og ljósmæðra á
Landspítala og Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri (FSA).
í lok síðustu aldar var á Eskifirði
haldið málþing að frumkvæði Heilbrigðis-
stofnunar Austurlands (HSA) um
fæðingarþjónustu á vegum stofnunar-
innar, sem þá var bæði á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu í Neskaupstað (FSN) og á
Egilsstöðum. Mætt voru meðal annarra
þau Reynir Tómas Geirsson yfirlæknir
fæðingadeildar, Guðrún Eggertsdóttir
þáverandi yfirljósmóðir, bæði á
Landspítala, og Vilhjálmur Andrésson
þáverandi yfirlæknir fæðingadeildar FSA.
Við heimamenn fengum hvatningu þessa
sérfróða fagfólks til að halda þjónustunni
úti á báðum stöðum meðan við gætum og
treystum okkur til þess faglega. Það var
þó bara örfáum árum síðar, árið 2002, að
fæðingarþjónusta lagðist af á Egilsstöðum.
Öðru fremur réði þar að ekki tókst að fá
ljósmóður til starfa og eftir eins og hálfs
árs lokun vegna þess töldu stjórnendur
rétt að loka fæðingarþjónustunni
varanlega árið 2003. Miklu skipti að FSN
gat tekið við hlutverki Egilsstaða og líka
hitt að það bar orðið á því að ungir læknar
sem veltu fyrir sér starfi á Egilsstöðum
treystu sér ekki til að bera ábyrgð á
fæðingum. Það var einfaldlega vegna þess
að nám þeirra hafði að þeirra mati á engan
hátt miðað að því að undirbúa þá undir
þátttöku í fæðingarþjónustu við okkar
aðstæður.
Ekki er þörf á meira en einum
fæðingarstað á Austurlandi og þjónustan
á FSN er farsæl, mæður og fjölskyldur láta
almennt mjög vel af henni. Hins vegar er
hugsanlega ástæða til að hafa áhyggjur
af framtíð þeirrar þjónustu í ljósi þess að
síðastliðin nokkur ár hefur FSN ekki haft
fastráðinn skurðlækni og síðan er í gangi
farandþjónusta skurðlækna sem koma
og eru mislengi (eða stutt) í einu. Það
hefur gengið mjög vel og skurðlæknislaus
tímabil eru ótrúlega fá og stutt það sem
af er. Einungis þarf snefil af raunsæi
til að sjá hve slíkt fyrirkomulag getur
verið fallvalt. Ekki síst þegar Iæknum
hefur fækkað á íslandi bæði vegna
brottflutnings af landinu og að erfitt er
að fá unga lækna heim að loknu sérnámi.
Hvað gerist á Austurlandi komi upp sú
488 LÆKNAblaðið 2012/98