Þjóðlíf - 01.01.1988, Blaðsíða 33

sinn fugl fagur, en í Brussel yppta menn öxl-
um og segja slíkar fullyrðingar mest til
heimabrúks vegna þess að samningamir séu í
öllum veigamestu atriðum eins.
Pess má geta að Carl B. Hamilton, pró-
fessor við Verslunarháskólann í Stokkhólmi,
sagði í umræðum í nóvember að ástæðan
fyrir því að norrænu fríverslunarsamning-
arnir hefðu reynst vel væri kannski sú að
hingað til hefði efnahagssamstarfið innan
EB-ríkj anna ekki borið þann árangur sem til
stóð. Varpaði hann fram þeirri spumingu
hvort hinn frjálsi markaður EB myndi leiða
til hagvaxtarþróunar á meginlandinu og taldi
að gildi fríverslunarsamninga Norðurland-
anna ylti á því hvort EB næði því takmarki að
verða efnahagslegt stórveldi á næstu ámm.
UPPRISA
HANSAVELDISINS?
Ahuginn á því að fá Noreg og Svíþjóð inn
í EB er mismunandi eftir því við hvem
er talað. Henning Christophersen, fulltrúi
Dana í framkvæmdanefndinni, leyndi ekki
óskum sínum um að fá Norðmenn með í
spilið þegar ég átti þess kost að ræða við
hann í Brussel í sumar. Hann lagði áherslu á
að EB væri opið öllum til umsóknar, en
bandalagið hefði meiri hug á vissum löndum
en öðrum. Og víst er að Þjóðverjar, Hollend-
ingar, Belgar, Lúxemborgarmenn og Danir
eru mjög áugasamir um að styrkja norður-
hvel bandalagsins á móti útþenslunni í suður.
Menn sjá í hillingum hið gamla veldi Hansa-
kaupmanna rísa upp innanvert í EB.
ER ÍSLAND í RANGRI
EB-SKÚFFU?
Norræna nefnd þings EB sótti skrifstofu
forsætisnefndar Norðurlandaráðs heim í
byrjun október sl. Þing EB hefur sérstaka
nefnd fyrir málefni sem tengjast Noregi og
svo þessa norrænu nefnd sem heimsótti
Stokkhólm og er ábyrg fyrir tengslum við
Norðurlandaráð, Svíþjóð, Finnland og ís-
land. Á fundi með fréttamönnum eftir sam-
töl við norræna embættis- og stjómmála-
menn kváðu þingmenn EB það ekki nægilegt
að treysta á Dani sem brúarsmiði gagnvart
EB, heldur hefði bandalagið áhuga á því að
koma á fót upplýsingaskrifstofu í Stokk-
hólmi í líkingu við það sem gert hefur verið í
Osió.
Mér var hugsað til þess eftirá hvers vegna
þing EB setti NATO-ríkið ísland í skúffu
með hlutlausu ríkjunum Finnlandi og Sví-
þjóð. Líklega ræður þar mestu matið á því
hve sennilegt sé að viðkomandi ríki sæki um
EB-aðild á næstunni. Hér gæti líka eimt eftir
af þeim hugsunarhætti sem landlægur er í
Evrópu að ísland sé einhverskonareinkamál
• Ingvar Carlsson, forsætisráðherra Sví
þjóðar, segir að Svíar muni aldrei sækja
um aðild að EB en vilji þó komast inn á
heimamarkaðinn.
Bandaríkjastjómar í vamar- og öryggismál-
um. Stappar nærri að við séum höfð þar á
sama báti og Finnar gagnvart Sovétríkjunum
þegar ræðst er við utan fundarsala.
Afdrif okkar í utanríkismálum hafa verið
samtvinnuð örlögum Norðmanna og Dana
um aldaraðir. Er ekki affarasælast að svo
verði áfram um sinn? Væri því ekki rétt að
benda EB á að skipta um skúffu hvað ísland
varðar og flytja það yfir í Noregsskúffuna?
Gangi Norðmenn í EB verður staða ís-
lendinga utan þess erfið af viðskiptalegum
ástæðum. Þess utan yrði ísland þá eina V-
Evrópuríkið í NATO sem stæði utan hinnar
pólitísku samvinnu EB-ríkjanna - PSE. Frá
árinu 1981 hafa utanríkisráðherrar Noregs
fengið að fylgjast með samstarfinu í PSE á
reglulegum fundum með þeim utanríkisráð-
herra EB-ríkjanna sem haft hefur á hendi
formennsku í PSE. Óformlegt samráð er
einnig haft milli embættismanna á þessu
sviði. Hvers vegna hafa ísiensk stjómvöld
ekki krafist þess að vera sett á sama bekk og
Norðmenn gagnvart hinni pólitísku sam-
vinnu EB-ríkjanna?
Tvíhliða samskipti við Bandaríkin hafa
umfram allt annað einkennt öryggismál ís-
lands, en það er nú stefna íslenskra stjóm-
valda að draga smám saman úr þeim og efla
um leið beina þátttöku í NATO og öðm
samstarfi Evrópuríkja. Hvort halda menn
svo að það sé árangursríkara að halla sér að
NATO-ríkjum Norðurlanda á Evrópuleið-
inni, eða að hinum hlutlausu sem landfræði-
lega liggja nær Sovétríkjunum?
Svarið við þessari spumingu ræðst að
mínu viti að miklu leyti í Noregi. Þau lönd
sem starfa með íslandi og Noregi í EFTA em
öll hlutlaus ríki ( Austurríki og Sviss) eða
fylgja hlutleysisstefnu (Finnland og Sví-
þjóð). Öll Evrópuríki NATO em í EB nema
Noregur, ísland og Tyrkland. öll EB-ríkin
eru í NATO nema írland. Það þarf ekki
nema að líta á þessa upptalningu til þess að
skilja hvað þátttaka í hinni pólitísku Evrópu-
samvinnu kann að verða mikilvæg ef mál
þróast á þann veg að Bandaríkin halda áfram
að veikjast sem efnahagslegt stórveldi.
Gangi Noregur í EB verður ísland í hjárænu-
Iegri stöðu sem gæti gert það enn háðara
Bandaríkjunum en verið hefur, því aftur-
hvarf til hlutleysisstefnu er líklega ekki á
dagskrá.
FORVITNI, FORDÓMA-
LEYSI OG FORSJÁLNI.
Frá því að óskað er eftir inngöngu í EB
má gera ráð fyrir að það taki tíu ár að
ganga frá aðildarsamningum. Noregur getur
í fyrsta lagi orðið aðili að EB seint á næsta
áratug. Að því leyti liggur fslendingum
ekkert á að gera upp hug sinn. Hitt er jafnvíst
að sameiningarþróunin í Evrópu mun hafa
áhrif á viðskiptahætti íslendinga og klókt
væri það ef stjómmálamenn og hagsmuna-
aðilar fæm þegar að leggja drög að Evrópu-
pólitík íslands næstu 20 ár. Þar ætti að hafa
að Ieiðarljósi forvitni, fordómaleysi og for-
sjálni.
Forvitni vegna þess að nauðsynlegt er fyrir
íslendinga að afla sér betri þekkingar á
Evrópumarkaði, Evrópustofnunum og
menningu Evrópulanda. Fleiri íslendingar
þurfa að kunna skil á frönsku, spönsku og
ítölsku en áður og hafa dvalið við störf eða
nám á meginlandi Evrópu. Innan EB er
mikill munur á „teoríu“ og „praksis" og á því
þurfa íslendingar að kunna skil. Það kynni
t.d. að vera mat íslendinga að ekki væri þörf
á því að komast með frá byrjun í vísindaáætl-
anir eins og ESPRIT, RACE og BRITE
heldur sé nægilegt að fá að njóta góðs af þeim
á síðari stigum með einhverjum hætti.
Forsjálni þarf að sýna með því að byggja
upp peningastofnanir, verðbréfamarkað og
sjávarútvegsfyrirtæki, sem hvenær sem væri
gætu tekið upp samkeppni á Evrópumarkaði
án sérstakrar vemdar. Aðeins þannig getum
við verið í aðstöðu til að velja og hafna þegar
þar að kemur.
Fordómaleysi þarf síðan að viðhafa við
mótun íslenskrar Evrópustefnu til þess að
ganga ekki til móts við nýja tíma með augun
fastlímd við gömul viðhorf frá tímum kalda
stríðs og deilna um fríverslun. Það þarf að
vera hægt að ræða Evrópupólitík íslands til
nokkurar hlítar áður en kemur að því að taka
afstöðu til þess hvort æskilegt sé að sækja um
inngöngu í Evrópubandalagið eða ekki.
• Einar Kari Haraldsson/Stokkhólmi
33