Þjóðlíf - 01.01.1988, Page 56

ERLENT
Rúmenía:
„Yið viljuni brauð“
OFT ER TALAÐ um aö Rúmenía sé fátæk-
legasta land Austur-Evrópu. Margir kenna
Ceausescu einræöisherra og hugmyndum
hans um ósköpin, en að undanförnu hefur
komið til mótmæla og óeirða í landinu.
í sveitastjórnarkosningum sem haldnar
voru í landinu 15.nóvember á sl. ári kom til
óeirða í borginni Brasov(Kronstadt). Verka-
menn réðust á flokkskrifstofurnarog aðsetur
borgarstjórans og lögðu eld að byggingun-
um. Samkvæmt frásögn vestur-þýska tíma-
ritsins Spiegel sem þessi grein byggist á,
hrópuðu þeir slagorð eins og : „Niður með
Ceausescu!" og „Við viljum brauð!". Þeir
rifu niður myndir af einræðisherranum og
tættu niður skjöl flokksins. Síðan réðust þeir
til atlögu við birgðaskemmur, þar sem em-
bættismenn höfðu geymt matvæli og drykkj-
arföng til að gleðjast yfir væntanlegum
úrslitum kosninganna.
í skemmunum var munaðarvara, sem
verkamennirnir höfðu ekki getað keypt svo
árum skipti; ylsur, ostar, konfekt og appel-
sínur. Margir slösuðust alvarlega og er jafn-
vel talið að tveir menn hafi látist í þessum
alvarlegu átökum.
Sagt er að óeirðirnar hafi byrjað í stórri
yerksmiðju, “Rauði fáninn", sem framleiðir
vöruflutningabíla. Þegar um 1500 verka-
menn af næturvaktinni áttu að fara að kjósa í
kosningunum brugðust þeir ókvæða við,
þreyttir, úrillir og bálreiðir við stjórnvöld,
sem nýverið höfðu tilkynnt ákvörðun um
launalækkun. Þegar þeir gengu til miðbæjar-
ins dreif að fjöldá fólks úr öllum áttum, því
óánægja fólks er gífurleg með stjórnvöld.
Þegar þessi sjálfsprottna ganga var komin
niður í miðbæinn voru amk 5000 manns í
aðgerðunum.
LÖGREGLA OG HER réðst gegn fólkinu og
um 400 menn voru handteknir. Fangarnir
voru fluttir til Búkarest af ótta við áfram-
haldandi óeirðir í borginni. Ceausescu brást
við með með hefðbundnum hætti; hann rak
forstjóra verksmiðjunnar, Rauði fáninn.
Síðan var kallað á neyðarfund, þar sem leið-
toginn fyrirskipaði lögreglu, her, ráðuneyti,
ráðherrum, deildarstjórum o.s.frv., að búa
svo um hnútana að farið yrði að fyrirliggj-
andi áætlunum. Síðan flaug hann með Elenu
konu sinni, sem talin er afar valdamikil í
Rúmeníu, til Egyptalands.
FJÓRÐI HUNGUR-
VETURINN
Rúmenar lifa nú fjórða hungurveturinn í
röð. Annars tók að halla undan fæti þegar
Ceausescu tók ákvarðinir um að breyta
þessu blómlega landbúnaðarlandi í iðnvætt
þjóðfélag með það fyrir augum að gera
Rúmeníu efnahagslega og pólitískt sjálf-
stæða.
ÁÁRINU 1969 voru 200 nýjar iðnaðarsam-
steypur settar á laggirnar, en einræðisherr-
ann er almræmdur fyrir gífurlega stór verk-
efni , áform um risafyrirtæki og framleiðslu
hafa kollkeyrt efnahagslíf þjóðarinnar. í
samræmi við risastóru skrefin var ákveðið að
auka stálframleiðslu Rúmena um eina mil-
jón tonna á þremur árum. Til úrvinnslu á
olíulindum Rúmena var ákveðið að reisa
oliuvinnsluver, sem hefur getu til að vinna úr
36 miljónum tonna, en það er þrisvar sinnum
meira magn en Rúmenar geta sjálfir pínt upp
úr rúmensku landi.
Landbúnaðurinn var látinn blæða vegna
þessarar iðnvæðingar; iðnaðurinn og upp-
bygging hans krafðist gífurlegs fjarmagns og
mikils vinnuafls -hundruð þúsundum saman
yfirgaf fólk landbúnaðarhéröðin og þorpin
og flutti í borgirnar. Akrarnir lágu í vanhirðu
og spilltust.
Ekki reyndist iðnvæðingin heldur færa
mikla björg í bú. Erfitt reyndist að selja
rúmenska framleiðslu erlendis. Olíuskortur
sagði til sín og olíuhreinsunarstöðvar voru til
að byrja með upp á olíuflutninga frá íran
komnar. En eftir fall keisarans urðu Rúmen-
ar að leita til hins fyrirlitna nágranna síns,
Sovétríkjanna. Olíuinnflutingur þaðan hefur
aukist úr tveimur í yfir sex miljónir tonna, en
Rússar vilja eins og aðrir fá goldið í dollara-
mynt eða gæðavöru - kjöti og hveiti.
TIL AÐ DRAGA úr olíunotkun lét
Ceausescu breyta orkuverunum og áttu þau
að ganga fyrir kolum og vatnsafli. Var gífur-
legu fjármagni varið til þessara breytinga. En
árnar vildu þorna upp og gæði kolanna
reyndust heldur rýr.
HARKALEGUR
SPARNAÐUR
Til þess að halda iðnaðinum, sem í milli-
tíðinni er orðinn úr sér genginn, á lífi, fýrir-
skipaði Ceausescu harkalega sparnaðaráælt-
un. Skömmtun á helstu lífsnauðsynjum,
kjöti, brauði, sykri og matarolíu var tekin
upp árið 1981. Á fjórum árum hafa Rúmen-
ar orðið að takmarka æ frekar við sig raf-
orkunotkun; á þessu ári 30% til viðbótar.
Innanhúss má ekki kynda fram yfir 12 gráðu
hita( en vetrarkuldinn getur orðið allt að 30
gráðum í mínus ). Rafmagnsljós í herbergi
má ekki fara fram yfir notkun á 40 watta
peru. Heimilistæki sem ganga fyrir rafmagni
eru bönnuð. Ef borgarhverfi eða þorp fara
yfir hina lögboðnu raforkunotkun, er raf-
magnið tekið af viðkomandi svo klukku-
stundum skiptir í refsingaskyni. Annað í
efnahagslífinu er í svipuðum dúr. Biðraðirn-
ar við verslanirnar eru hverfandi, af því að
búðirnar standa meira og minna tómar. Mat-
varan er skömmtuð eins og á styrjaldartím-
um og það gætir vaxandi óþolinmæði og ör-
væntingar meðal landsmanna. „Okkur er
sama hvort við líðum hungur, kulda eða
verðum skotin", stóð á vegg í óeirðunum í
Brascu, sem áður var sagt frá.
Þvingungarmeistarinn Causescu stendur
fyrir hverri framleiðniendaleysunni á fætur
annarri. Þannig áttu t.d. verkamennirnir í
Brascu ekki að fá launin sín að fullu greidd,
þar sem þeir höfðu ekki framleitt í verk-
smiðjunni samkvæmt áætluninni. Það gátu
þeir hins vegar ekki gert vegna þess, að þeir
höfðu verð teknir úr verksmiðjunum og
höfðu verið í þegnskylduvinnu í landbúnað-
inum svo vikum skipti.
HIN HARÐNESKJULEGA sparnaðaráætl-
un er fyrirskipuð til að koma niður erlendri
skuldabyrði Rúmeníu með tilvísun til þess að
einungis skuldlaust land tryggi sjálfstæði. Og
honum hefur orðið talsvert ágengt í þeim
efnum; með takmörkunum á innflutningi og
vaxandi útflutningi hefur Rúmeníu tekist að
ná niður erlendum skuldum um 5 miljafða
dollara en þær voru 10 miljarðar dollara
1981. En íbúar landsins líða æ meiri skort,
hungur og kulda. Meira að segja Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn sem kallar ekki allt
ömmu sína þegar verið er að þrengja að
fólki, hefur ráðlagt einræðisherranum, sem
stjórnar Rúmeníu í nafni kommúnismans, að
hægja á niðurgreiðslu erlendra skulda og
nota fjármagnið þess í stað til að hressa við
efnahagslífið í landinu. Causescu vísaði
þessari ráðleggingu frá og hafði á orði að
þetta væri aðför að sjálfstæði Rúmeníu.
• Óskar Guðmundsson
56