Þjóðlíf - 01.05.1991, Qupperneq 9

Frá útifundi verkalýðsfélaganna á dögunum. Gegn vaxtahækkunum og ákvörðunum ríkisstjórnarinnar íhúsnæðismálum.
gömlum húsnæðisstjórnarlánum um 20%
úr 3.5% upp í 4.9% tekur af allan vafa um
stefnuna, hávaxtastefnu. Hér er allt á
sömu bók. Með þessum ákvörðunum hef-
ur ríkisstjórnin ákveðið að ýta undir
kostnaðarverðbólgu og ganga þar með
þvert á eigin markmið um leið og hún
hefur skapað andrúmsloft óöryggis og
verðbólgu. Hér hefur ríkisstjórnin ráðist á
grunn þjóðarsáttarinnar, hún hefur gert
atlögu að stöðugleikanum og hún hefur
kippt í burtu þeirri lítilsháttar kaupmátt-
araukningu sem þegar hafði náðst.
Þegar launamaður sem skuldar t.d. 4
milljónir í húsnæðisstjórnarlán þarf að
greiða árlega sem nemur 50 þúsundum
króna til viðbótar í vaxtakostnað þá þýðir
það að kaupmáttur launa hans hefur rýrn-
að. Þessar auknu álögur bætast við önnur
útgjöld heimilis og neyðist hann til að
krefjast mun hærri launahækkana en ella.
Fyrirtækið sem hann vinnur hjá hefur
sömuleiðis þurft að mæta enn meiri fjár-
magnskostnaði en áður í formi hærri vaxta
og á ekki nema um tvennt að velja, sam-
þykkja launahækkunarbeiðni eða hætta
rekstri ella. Fyrirtækið bregður því á það
ráð að hækka verð á vöru eða þjónustu sem
það hefur til sölu. Hér er komið klassískt
ástand verðbólgu og tilefni verðbólgubáls
og það verður ekki rakið lengra en til Við-
eyjar. Hér hafa vaxtahækkanir orðið til-
efni verðbólgubáls.
Hér hefur áður verið rakið að heimili og
fyrirtæki voru að nálgast það ástand að
geta gert áætlanir fram í tímann og höfðu
náð yfirsýn sem aldrei fyrr yfir fjármál sín.
Hér á landi hafa fjármagnseigendur búið
við forréttindi fram yflr kollega sína hvar-
vetna í hinum vestræna heimi; lán eru
verðtryggð og vaxtatekjur eintaklinga
skattfrjálsar. „Áhætta“ er nánast engin
fyrir þá, áhættan er öll skuldarans. Ekki
nóg með það heldur eru lánin einnig með
breytilegum vöxtum þannig að vaxta-
duttlungar stjórnvalda hverju sinni geta
kollvarpað skynsamlegustu fjárfestingar-
áformum bæði heimila og fyrirtækja.
Þetta er auðvitað fráleitt og siðlaust kerfi.
Það er algert lágmark að verðtryggð lang-
tímalán(húsnæðis- og lífeyrissjóðalán) séu
með föstum vöxtum. Við núverandi
ástand getur skuldari aldrei fært sér í nyt
„frjálsan vaxtamarkað" heldur eru kost-
irnir allir hjá fjármagnseigandanum.
í þessu ljósi er hækkunin á gömlu hús-
næðisstjórnarlánunum nokkuð sem tekur
steininn úr. Fram á daga Viðeyjarundurs-
ins var litið á húsnæðislán öðrum augum
en skammtíma neyslulán. Fram til 1979
voru þau óverðtryggð með lágum vöxtum
og brunnu lánin upp í verðbólgubáli.
Þegar verðtryggingin var tekin upp, var
það gert m.a. með tilvísun til þess að það
þyrfti að bæta hag Byggingasjóðs ríkisins
og greiða fyrir óverðtryggðan útaustur
fyrri kynslóða úr sjóðnum. Þegar verð-
tryggingin var tekin upp í lífeyrissjóða-
kerfinu var það gert með sömu tilvísun,
það þurfti að borga það sem verðbólgu-
kynslóðin hafði tekið úr sjóðunum.
ólk sem festi kaup á húsnæði á árun-
um 1984 til 1986 fékk mun minni
hluta kaupverðs íbúðar að láni frá Hús-
næðisstofnun en þeir sem keyptu eftir
1986. Til að fjármagna íbúðakaup á þess-
um árum þurftu því flestir að fá lífeyris-
sjóðalán til viðbótar. Á þessum tíma voru
lög um hámarksvexti í gildi. Lífeyris-
sjóðalánin máttu ekki bera meiri vexti en
5% samkvæmt lögum landsins. Þegar
íbúðakaupendur á þessu tveggja ára tíma-
bili gerðu áætlanir um fjármögnun og af-
borganir gátu þeir reiknað með að lánin
frá Húsnæðisstofnun bæru 3.5% raun-
vexti en lánin voru að sjálfsögðu verð-
tryggð. Það stóð letrað á skuldabréfin og
þess voru engin dæmi að slíkum skuld-
bindingum væri breytt eftir á. Menn gátu
einnig reiknað með að lífeyrissjóðalánin
færu ekki upp úr 5% raunvöxtum, það
voru lög í landinu.
En svo bregður við að vextir voru gefnir
frjálsir 1. september 1986 og lífeyrissjóða-
lánin fóru upp úr öllu valdi. Vextir þeirra
ruku á tiltölulega skömmum tíma upp í
yfir 10%. Og það tók langan tíma að ná
þeim niður aftur og hafði ekki tekist að ná
þeim nema rétt niður fyrir 8% áður en
ÞJÓÐLÍF 9