Þjóðlíf - 01.05.1991, Qupperneq 11

Vaxtaskrúfan var sett af stað með
hækkun spariskírteina. Lífeyrissjóð-
irnir hafa gert samkomulag við ríkið um
að vextir af skuldabréfum sem þeir kaupa
af byggingasjóði ríkisins séu sambærilegir
við vextina af spariskírteinum ríkisins.
Þetta samkomulag gildir út árið. Lífeyris-
sjóðirnir munu því sjálfkrafa fá vaxta-
hækkanir af sínum bréfakaupum af bygg-
ingasjóðunum. Þá mun fjármálaráðherra
hækka vextina á húsnæðislánunum enn á
ný og bankakerfið allt mun auðvitað ekki
sitja hjá í vaxtapartíinu frekar en fyrri dag-
inn. Og síðan aftur koll af kolli. Þannig er
þessi svikamylla vaxtahækkana. Alger
svikamylla. Nema fólkið grípi til sinna
ráða. Getur verkalýðshreyfingin eða vill
stöðva þetta hjól? Ætla samtök vinnuveit-
enda að horfa þegjandi á?
Oðru hvoru komast hagfræðingar til
áhrifa sem líta á hávexti sem pottþétt
hagstjórnartæki. Þeir réðu lögum og lof-
um árið 1984 og 1987 þannig að þjóðin
hefur við ákveðna reynslu að miða nú
þegar aftur er gripið til hliðstæðra ráðstaf-
ana til að íþyngja skuldurum og færa fjár-
magnseigendum milljarða á silfurfati.
Dæmigerð fyrir þessa hávaxtahugsun eru
ummæli Sigurðar B. Stefánssonar í
Morgunblaðinu 23. maí sl.: „Sumir
stjórnmálamenn halda því fram alveg blá-
kalt fyrir augum og eyrum alþjóðar að
vaxtahækkun leiði til verðbólgu. ísland
væri þá eina landið í heiminum sem það
lögmál gilti um.“ Þessi ummæli eru dæm-
igerð fyrir hávaxtaskólann. En er það
kannske einmitt reyndin að Island sé
öðruvísi en önnur lönd til hagstjórnar? Er
ekki Island eina landið meðal samanburð-
arlanda sem býr við verðtryggingu láns-
fjár? Er ekki mun meiri fákeppni ríkjandi
á lánamarkaði á Islandi en nokkurstaðar
annars staðar í þessum samanburðarlönd-
um? Er ekki einhæfni atvinnulífs meiri á
íslandi en í nokkru hugsanlegu saman-
burðarlandi? Meinið er að hagfræðingarn-
ir gera alltof lítið af því að horfa til hinna
sértæku aðstæðna á íslandi sem gera það
að verkum að efnahagslíkönin í kennslu-
bókum ganga ekki upp hér á landi. Þetta
er öðruvísi en annars staðar.
Þó hávaxtahagfræðingar séu lang há-
værastir og ráði mestu um peningamál nú
um stundir á íslandi þá eru aðrar kenning-
ar uppi í flestum samanburðarlöndunum.
Þar telja menn að jafnvægi þurfi að ríkja á
markaði til að hægt sé að beita vaxtahækk-
unum í þessu skyni. Dr.Magni Guð-
mundsson hagfræðingur hefur verið
manna ódeigastur við að benda löndum
sínum á að lögmál hagfræðinnar séu af-
Rannveig Sigurðardóttir hagfræðingur
hjá BSRB. Hærri raunvextir verða kostnað-
arauki fyrir ríkissjóð.
Gæti aukið útgjöld ríkissjóðs
Rannveig Sigurðardóttir hagfrœðingur hjá BSRB um
aðgerðir nkisstjórnarinnar í húsnœðismálum
—Utgjöld ríkissjóðs vegna aðgerða
ríkisstjómarinnar í húsnæðismálum
kunna að verða meiri en sparnaðurinn
sem af þeim hlýst, segir Rannveig Sig-
urðardóttir hagfræðingur hjá BSRB.
Hún telur einnig að aukin ásókn í hús-
bréf vegna lokunar biðraðarinnar í 86
kerfinu geti haft í för með sér hærri
ávöxtunarkröfu þeirra, en húsbréfin
eru leiðandi fyrir vaxtarstigið í landinu
og hærri raunvextir verði skuldugum
ríkissjóði að sjálfsögðu kostnaðarauki:
— Aðgerðir ríkisstjórnarinnar í hús-
næðismálum verður að skoða í sam-
hengi. Sparnaður á einum stað í kerfinu
getur leitt til aukinna útgjalda annars-
staðar. Tökum sem dæmi afturvirkar
vaxtahækkanir í 86 kerfinu og lokun
biðraðarinnar þar. Markmiðið er að
minnka útgjöld ríkissjóðs vegna vaxta-
niðurgreiðslna. En hverjar eru líklegar
afleiðingar?
— Afturvirku vaxtahækkanirnar eiga
eflaust eftir að hafa í för með sér að
einhverjir geta ekki staðið undir þessari
auknu greiðslubyrði. Fullyrðingar um
að þeir sem eru með lágar tekjur fái þetta
að fullu bætt með auknum vaxtabótum
eru ekki á rökum reistar. Þeir útreikn-
ingar sem fjármálaráðuneytið hefur sent
frá sér sýna að þeir sem fá þetta að fullu
bætt eru með tekjur langt undir efri
mörkum í félagslega húsnæðiskerfinu og
eru því ekki í 86 kerfinu og að fólk með
meðalfjölskyldutekjur fær ekki aukna
greiðslubyrði bætta með auknum vaxta-
bótum.
— Lokun biðraðarinnar hefur í för
með sér að 2700 manns í svokölluðum
forgangshópi, þ.e. þeir sem eru að
kaupa sér sína fyrstu íbúð verða að snúa
sér annað. Þeir geta valið um þrennt,
húsbréfakerfið ef þeir hafa nægar tekjur
og sparnað til að fá greiðslumat þar, hinn
frjálsa leigumarkað þar sem greiðslu-
byrði þeirra verður meiri en sú sem þeir
voru taldir geta staðið undir í húsbréfa-
kerfinu og félagslega húsnæðiskerfið ef
tekjur þeirra eru nægilega lágar.
— Ef stór hluti þeirra sem nú er lokað
á leita í félagslega húsnæðiskerfið eykst
þrýstingurinn þar. Og ef ríkisstjórnin og
þá sérstaklega Jóhanna Sigurðardóttir
ætla að standa við gefin loforð um upp-
byggingu í félagslega húsnæðiskerfinu
þarf að byggja enn fleiri félagslegar íbúð-
ir. Og þá erum við ekki lengur að tala um
að ríkið þurfi að niðurgreiða vexti til
íbúðakaupenda um 2% eins og í 86 kerf-
inu heldur um 5%.
— Þannig hefur greiðslubyrði margra
íbúðakaupenda verið þyngd þegar upp
er staðið án þess að upphaflegt markmið
um sparnað fyrir ríkissjóð hafi náðst.
Þvert á móti kunna útgjöld ríkissjóðs
vegna þessara aðgerða að verða meiri en
sparnaðurinn sem af þeim hlýst.
— Því má bæta við að aukin ásókn í
húsbréf vegna lokunar biðraðarinnar í
86 kerfinu eykur framboð þeirra á verð-
bréfamarkaði. Þetta hefur í för með sér
hærri ávöxtunarkröfu húsbréfa sem eru
leiðandi fyrir vaxtarstigið í landinu og
hærri raunvextir eru skuldugum ríkis-
sjóði að sjálfsögðu kostnaðarauki.
0
ÞJÓÐLÍF 11