Þjóðlíf - 01.05.1991, Qupperneq 29

A Calvarío hæðinni er ástunduð kristin trú í von um betri tíð.
lag. Inkarnir drottnuðu yfir fátækri alþýð-
unni og réðu lögum og lofum í ríki sínu;
settu lög, breyttu dómum og gerðu hvað-
eina sem hugur þeirra stóð til.
Þá bjó yfirstéttin við óhóflegt ríkidæmi.
Dýrindis málmar voru notaðir til skreyt-
ingar í föt, skartgripi og híbýli hirðarinn-
ar. Þess ber að geta að góðmálmar voru
persónuleg eign yfirstéttarinnar, þeir voru
almennt ekki brúkaðir í viðskiptum.
Almúginn lifði við heldur kröpp kjör en
á móti naut hann verndar konungs gegn
óvinaherjum og fékk alltént nóg til að bíta
og brenna.
rúin var einn helsti hornsteinn hins
píramídalagaða samfélags. Inkarnir
þáðu vald sitt frá guðunum sem opinber-
uðust í náttúrunni. Þeir dýrkuðu sólina,
tunglið og stjörnurnar. Þá báru þeir mikla
virðingu fyrir vissum dýrategundum og
trúðu því að Snákur, Kondór, Púma og
Jagúar boðuðu regn, þrumur og eldingar
fjallaguðanna.
Það var því allt gert guðunum til hæfis
en að sama skapi forðast í lengstu lög að
reita þá til reiði. Þjóðsagan segir að Inki
nokkur að nafni Huaina Capac hafi fund-
ið silfur í fjallinu Cerro Rico í Potosí og
ætlað að láta grafa það upp til að nota í
gimsteina handa hirð sinni en guðirnir þá
mótmælt og hrópað eitthvað á þessa leið:
„Grafið þið ei upp. Silfrið er ætlað öðrum
en yður.“ Og silfrið var látið kjurt.
Hvort sem saga þessi er sönn eður
aðeins léleg afsökun innfæddra fyrir van-
nýtingu þeirra á gjöfulum námum sem
þeir réðu yfir en glötuðu síðar er það svo
sannarlega kaldhæðni örlaganna að á svip-
uðum tíma eða um 1500 skyldu Spánverjar
ráðast inn í Bólivíu, hernema hana undir
forystu Pizarros og hefja hamslausa
námuvinnslu með þrælahaldi svertingja
og botnlausu arðráni innfæddra sem náði
síðar hámarki einmitt í fjallinu Cerro Rico
í Potosi. En talið er að á milli 1580 og 1620
hafi Spánverjar numið sem svarar 170.000
kg af silfri, einkum til útflutnings.
Með hernámi Spánverjanna var stoðum
kippt undan samfélagsgerð Inkanna og
hámenningu þeirra. I staðinn var léns-
skipulag innleitt á spænska vísu. Léns-
herrarnir stefndu að algerri yfirdrottnun
og létu sér ekki nægja að ná tangarhaldi á
góðmálmum innfæddra heldur innleiddu
kaþólska trú með miklu harðfylgi og
neyddu indíána til að taka upp „siðmennt-
aða“ lifnaðarhætti og spænska tungu. f
þessari viðleitni var leitast við að afmá öll
merki menningar, sjálfstæðis og reisnar
innfæddra. Hvers kyns mótþrói hinna síð-
arnefndu var barinn niður af ótrúlegri
hörku. Heilu byggðirnar voru lagðar í
rúst. Engu var hlíft. Akrar voru brenndir
og aldagömul áveitutækni var eyðilögð.
Innfæddir voru hraktir af jörðum sínum
upp í berar fjallahlíðarnar.
í staðinn hreiðruðu nýlenduherrarnir
um sig á gróðursælum svæðum í nýbyggð-
um húsum og kirkjur voru reistar út um
allt land til vitnis um takmarkalausa guð-
rækni. Með þessum hætti átti að brjóta
alla sjálfsvirðingu og mótstöðu indíánanna
á bak aftur. Og má segja að það hafi tekist
að miklu leyti þar til Simon Bolivar og
Antonio Jose Sucre leiddu saman heri
sína til sigurs á Spánverjum og færðu Bóli-
víu frelsi á ný, 1825.
Þrátt fyrir endurheimt frelsis og sjálf-
stæðis hafa indíánar Bólivíu aldrei borið
sitt barr að fullu síðan Spánverjar drottn-
uðu í landi þeirra. Frá nýlendutíma Spán-
verja hefur gætt í sívaxandi mæli áhrifa
hvíta mannsins, einkum á sviði viðskipta
og tækni en einnig í heilbrigðis- og skóla-
málum. Þessi áhrif hafa hins vegar fyrst og
fremst borið að í einkageiranum. Indíánar
Bólivíu hafa borið lítið úr býtum og gapið
Á leið upp Calvariohæðina. Indíánar kaupa leikfangabíla, haldnir draumnum um að eignast
alvörubíla síðar.
ÞJÓÐLÍF 29