Þjóðlíf - 01.05.1991, Side 45

Þjóðlíf - 01.05.1991, Side 45
Fríða A. Sigurðardóttir ríthöfundur. forboðinnar ástar og gengið hefur frá konu til konu og er nú í höndum Nínu tengir hana órjúfanlegum böndum við þessar konur, við þetta líf sem hún getur ekki afneitað. „Vildi fjötra hana, Þórdís, tengja hana sögu, löngu dauðri sögu, þefjandi ellisúrt af blóði, mold og fúa“ (146). ormæðurnar (Sunneva, Katrín, Þór- dís) annars vegar og Nína hins vegar: þær eru hinir andstæðu pólar sögunnar sem allt snýst um og undir þá flokkast svo ýmsar aðrar andstæður, s.s. fortíð-nútíð, tilfinningar-tilfinningaleysi og heimur gilda-gildisleysi. Það er fortíðin sem skap- ar gildi nútímans, í henni býr vitneskjan um mannlega breytni. Afneiti maður for- tíðinni verður heimurinn gildislaus. I slík- um heimi glatar manneskjan sjálfri sér, líkt og Nína. En ef nánar er rýnt þá eru þessi andstæðu skaut aldrei til að marki í sögunni. Enda þótt Nína láti líta svo út að hún sé kúl og svöl nútímakona þá er það bara á yfirborðinu og þessi lýsing nær aldrei að vera sannfærandi. Sögusamúðin er ótvírætt með Nínu og í öllum textanum býr vissan um hina mjúku Nínu, Nínu sem elskar, Nínu sem hefur fortíðina í sér, hlustar á raddir vindsins. Þess vegna eru það líka bestu kaflarnir þegar Nína drekk- ir sér í sögum og hverfur inn í eitthvað löngu liðið andrúmsloft sem þó er í sjálfu sér tímalaust. En þegar kemur að nútím- anum er allt miklu klisjukenndara. Eg settist inn í Jagúarinn, dökkbláan, gljáandi, daufur ilmur af stáli og leðri, ilmvatni, sígarettum. Keimur afkonu og vél. Sat smástund, hallaði höfðinu að hnakkapúðanum, en nautnin horfin, nautnin sem fyllir mig alltaf þegar ég sest inn í þennan fullkomna hlut. Jagúarinn, bílinn minn (131). Þegar lýsa á Nínu nútímakvendi er það alltaf á einhvern hátt gervilegt og ótrú- verðugt, fullmikið eins og eftir auglýs- ingaforskrift. Það getur þó tæpast verið ætlunin því þá er hrunið þetta mótvægi sem á að vera milli Nínu og fortíðarinnar, engin spenna lengur þar á milli. Með stíl sínum nær Fríða að skapa sér- stætt andrúmsloft sem byggist ekki hvað síst upp á stuttum setningum sem byrja oft á sögn og fornöfnum er iðulega sleppt. Kom mér á óvart, Marta, fór út úr myndinni, ruglaði mig í ríminu. Sendi mér glott úr dvrunum. Ertandi glott. (171). Þessi stíll jaðrar þó á köflum við að vera tilgerðarlegur líkt og hið eilífa tal um skógarguðinn Pan þegar minnst er á Eirík, gamla aristókratann sem býr í sama húsi og móðir Nínu. Neistinn er til staðar en verður aldrei að báli. Kannski vegna þess að þessar miklu konur foru'ðarinnar og allt það sem þær standa fyrir gnæfa yfir annað í sögunni. Þeirra rödd ríkir og gerir það að verkum að mótvægið, nútíminn í gervi Nínu verð- ur hálf máttlaust, þó að hún segi söguna. Hún er einfaldlega of flækt í hið liðna frá upphafi (og hefur alla tíð verið) til þess að persónulýsing hennar verði meira en á yfirborðinu. Það virðist alltaf vera jafn erf- itt fyrir íslenska rithöfunda að skapa sann- færandi persónur úr nútímanum en ekki staðlaðar klisjur. Fortíðin aftur á móti er sífelld uppspretta dramatískra og vold- ugra karaktera. Moldarkofarnir, eyðilegar heiðar og hin sífellda barátta manns og náttúru sjá til þess. 0 HUGMYNDIN GÓÐ EN... Sá sem lætur þessi orð hér til hliðar falla er sögupersóna í Síðasta orðinu og afkastamikill í ritun minningargreina, Friðþjófur ívarsen að nafni. Frændi Öldu þeirrar er við kynntumst í Tímaþjófnum (Iðunn 1986). Steinunn fetaði í þeirri bók ótroðnar slóðir og hún heldur sig líka utan alfara- vega í nýjustu bók sinni Síðasta orðinu. í henni eru minningargreinar megin uppi- staðan. Ekki einungis minningargreinar um látið fólk heldur rita menn einnig um bráðlifandi fólk og sjálfa sig. Á titilsíðu bókarinnar segir að Síðasta orðið sé „Safn til eftirmæla eftir hluta ív- arsen-ættbálks og tengdafólk á 20. öld. Útgefið, safnað, flokkað og ritstýrt af fræðimanninum Lýtingi Jónssyni frá GUÐRÚN ÞÓRA GUNNARSDÓTTIR Veisu í Önguldal. “ Lýtingur þessi hefur lengi haft þá iðju að klippa út minningar- greinar úr forgengilegum dagblöðunum. Hann ákveður á ellidögunum að safna saman helstu perlum þessarar bók- menntagreinar í eina bók. Rekur svo hver minningargreinin aðra og atriði úr sögu ívarsen fjölskyldunnar eru dregin fram í dagsljósið. I raun skiptir efnið ekki miklu máli í þessari sögu; það er formið sem situr í fyrirrúmi. Efnið er notað til að afhjúpa þann er skrifar, fremur en skapa fléttu. Ættarsaga ívarsen fjölskyldunnar verður því aldrei neitt veigamikið atriði enda er allt sem um hana er skrifað, þ.e. textinn sjálfur, dregið í efa. Minningargreinar um sömu manneskjuna eru langt frá því að vera samhljóða, eru jafnvel algjörar and- stæður. Gildi greinanna felst aðallega í því að draga fram og ýkja þá tilhneigingu greinarhöfunda að skrifa meira um sjálfa sig en þann látna. Minningargreinarnar fá vægast sagt háðuglega útreið hjá Steinunni. Flestar eru þær illa skrifaðar og efnistök oftast með eindæmum. Sem dæmi má nefna minningargrein um fuglavininn Bertu Gauksdóttur þar sem greinarhöfundur talar m.a. um utanlandsferðir þeirrar látnu um dagana og fylgir eftirfarandi lýs- ing á teboðum sem hún sótti: „Þá voru meðal annars á borðum agúrkusamlokur eða cucumber sandwiches sem Berta kannaðist við úr leikritinu The Impor- tance of Being Earnest eftir Oscar Wilde. ÞJÓÐLÍF 45

x

Þjóðlíf

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðlíf
https://timarit.is/publication/1099

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.