Frjáls verslun - 01.08.2014, Blaðsíða 55

FRJÁLS VERSLUN 8-9 tbl. 014 55
hafa á rekstrarform fyrirtækja
og fyrirtækismenningu. Ólík
rekstrar form hafa ólík áhrif á
stjórnendur hvað varðar hvatn ­
ingu og hversu vel þeim tekst
að virkja hæfileika sína og
styrk leika í starfi. Sprotafyritæki,
eignarhaldsfélög, opinberar
stofnanir, almennings­ eða
einka hlutafélög; þessi ólíku
form gera kröfur um ólíka hæfni
og eiginleika stjórnenda.
Mismunandi hæfni
stjórnenda
Góður árangur í fortíðinni
er ekki ávísun á árangur í
fram tíðinni. Mistök í fortíðinni
hafa heldur ekki forspárgildi
varðandi árangur í framtíðinni.
Það eru nokkrir þættir sem
skoða ætti sérstaklega í þessu
tilliti. Hversu vel þessir þætt­
ir falla að rekstrarformi og
gerð fyrirtækisins getur ráðið
úrslitum um hæfni stjórnand­
ans til að sinna starfinu og ná
árangri?
Stefnumótunarhæfni –
Eignarhald og stærð fyrirtækja
hafa oft mikil áhrif á það hversu
miklar kröfur eru gerðar til
þess að stjórnandinn hafi
hæfni til að móta framtíðarsýn
og stefnu fyrirtækisins. Áhrifin
ráðast meðal annars af því
hversu flókið rekstrarumhverf­
ið og markaðirnir eru.
Viðskiptainnsæi – Læsi á
ólíkar aðstæður og gott innsæi
til að greina og stýra lykil
árangursþáttum í rekstrinum
út frá kröfum umhverfisins er
mikilvægt. Eins það að hafa
góða tilfinningu fyrir leikreglum
og viðbrögðum starfsfólks og
markaðarins, sérstaklega ef
umhverfið er flókið.
Nef fyrir nýsköpun – Ólík
fyrirtæki gera ólíkar kröfur til
stjórnenda um hæfni til ný ­
sköp unar. Skortur á nýsköpun
getur falið í sér stöðnun – og
nýsköpun getur fylgt áhætta
og hún getur krafist mikillar
þolinmæði áður en árangur fer
að sýna sig.
Áhættustjórnun – Áhugi á
áhættu, hæfni til að umbera
hana og þol fyrir streitu getur
skipt mjög miklu máli. Að
stjórn andi geti metið áhættu á
raunsæjan hátt og möguleika
fyrirtækisins til að takast á við
hana er mikilvægt.
Áhersla á árangur – Hversu
mikil áhersla er lögð á árangur
og hvernig árangur er metinn
hefur áhrif. Einstaklingar eru
misjafnlega markmiðs­ og
árangursdrifnir og tengja
góð an árangur við ólíka þætti.
Fjárhagslegur ávinningur er
ekki alltaf megináherslan og
það getur skipt máli.
Persónuleikinn – Það skiptir
miklu máli í hvaða hlutverki
stjórnandinn sér sig. Viðhorf
hans og hugarfar verður að
eiga vel við fyrirtækið. Þetta er
einn mikilvægasti þátturinn í
að meta hversu líklegur stjórn­
andinn er til að ná árangri.
Stjórnunarhættir og innviðir
– Hvernig hefur fyrirtækinu
verið stjórnað, hvernig vinn ur
það að umbótum og breyt­
ingum, hvernig þróar það og
nýtir mannauðinn og inn­
viðina? Hvernig er kúltúrinn
í fyrirtækin? Allt hefur þetta
áhrif á hversu góða samleið
væntanlegur stjórnandi mun
eiga með fyrirtækinu.
Hver er þá rétti aðilinn?
Það er ljóst að stjórnandi
þarf að eiga samleið og finna
samsvörun á mörgum ólíkum
sviðum. Hann þarf að finna sig
í rekstarumhverfinu og atvinnu­
greininni, í fyrirtækinu sjálfu,
geta samsamað sig andanum
sem ríkir í stjórnenda­ og starfs ­
mannahópnum og geta látið
sér lynda við ólíka einstaklinga í
fyrirtækinu.
Samsvörun við rekstrar ­
umhverfið
Persónueinkenni ráðast af líf­
fræðilegum og sálfræðilegum
þáttum, persónulegum gildum,
markmiðum og getu. Þætt­
ir sem eru einkennandi fyrir
rekstrarumhverfið geta þar af
leiðandi haft ólík áhrif á hvernig
viðkomandi finnur sig í starfinu,
á starfshvatningu og verið
krefjandi á mismunandi máta
fyrir ólíka einstaklinga. Ólík
menningarleg gildi og samfé ­
lagsgerð geta einnig haft áhrif
á möguleika stjórnandans til að
ná góðum árangri.
Samsvörun við fyrirtækið
og starfið
Þarna skipta siðferðisleg gildi
stjórnandans mjög miklu máli
og hversu vel þau falla að
fyrirtækinu, markmiðum þess
og starfinu. Í þessu sambandi
er mikilvægt að ímynd fyrirtæk­
isins og ímynd stjórnandans
og lífsstíll eigi vel saman. Til
að stjórnandinn sé trúverðugur
fulltrúi fyrirtækisins og njóti
trausts eru þetta lykilþættir. Ekki
síst með tilliti til samfélags ­
legrar ábyrgðar. Í fullkomnum
heimi ættu stjórnendur helst
að laðast að fyrirtækjum sem
samsvara þeim vel. Ef ekki
eru næg tækifæri fyrir hendi,
eða ef menn eru beittir miklum
þrýstingi af fjárhagslegum eða
öðrum ástæðum, leita menn
oft í aðrar áttir en eðli þeirra og
hugur stendur til.
Hlutverk stjórnenda og störf
þeirra geta verið ólík eftir eðli
og umfangi rekstrarins. Skipu­
lag fyrirtækja er mismunandi
og einnig samsetning stjórn ­
endateymisins. Samsvörun
við starfið sjálftgetur þann ­
ig ráðist af því hversu stór
hluti af verkefn um stjórnand­
ans er honum raunverulega
hugleik inn og hversu mikið
af persónulegum þörfum og
væntingum er uppfyllt í starfinu.
Einnig getur þol fyrir streitu haft
mikið að segja.
Samsvörun við annað
starfsfólk
Þetta er einn helsti áhrifaþátt­
urinn á hversu góður árangur
næst í stjórnendateyminu og
annars staðar í fyrirtækinu.
Hversu vel stjórnanda lyndir
við það starfsfólk sem fyrir
er hefur mikið að segja um
árangur og ánægju í starfi. Þá
gildir einu hvort um er að ræða
næsta yfirmann, jafningja eða
undirmenn. Það er alls ekki
kostur að allir hugsi eins og hafi
sömu áhugamál, þvert á móti.
Fjölbreytileiki er nauðsynlegur
til að mál séu skoðuð frá öllum
hliðum, fleiri hugmyndir fæðist
og góðar ákvarðanir séu teknar.
Umburðarlyndi, samheldni og
samskipti í hópum hafa umtals­
verð áhrif á árangur. Hversu
vel fólk er fært um að virða ólík
sjónarmið, eiga samræður,
skiptast á skoðunum, leysa úr
ágreiningi og taka ákvarðanir
hefur mikið að segja.
Af framansögðu má sjá að
val á einstaklingum í hlut­
verk stjórnenda er flókið og
vandasamt verk. Það getur
jafnframt verið mjög kostnaðar­
samt ef illa tekst til. Oft er um að
ræða dýra starfslokasamninga
sem þarf að efna og kostnaður
við leit og ráðningu eftirmanna
getur verið umtalsverður.
Óvissan sem ríkir meðan
beðið er eftir nýjum stjórnanda
og tíminn sem tapast við
stjórnendaskiptin getur líka
verið dýrmætur. En það getur
líka verið áhættu- og kostn-
aðarsamt að vera ekki með
rétt skipað lið og að gera ekki
breytingar ef árangur næst
ekki. Þess vegna er mikilvægt
að vanda valið vel en láta ekki
sérhagsmuni eða tengsl ráða
ferðinni ef samsvörun er ekki
fyrir hendi í öðrum mikilvægum
þáttum.
Stjórnendur settir í umhverfismat
Starfið sjálft þarf að
henta viðkomandi og
einnig starfsum hverfið
og atvinnugreinin.
Sama gildir um fyrir ­
tækið sjálft, rekstrar ­
formið og fyrirtækja ­
menninguna.