Iðnaðarmál - 01.04.1967, Síða 12

leiðni. í fljótu bragði virðist því mis-
ræmið í vinnuframleiðni einstakra ís-
lenzkra iðngreina vera að aukast.
Stoínij árs tuðlar
Tölur um framleiðni vinnunnar
segja ekki allan sannleikann umfram-
leiðnina. Mikil vinnuframleiðni getur
t. d. stafað af geysilegum fjáraustri
og getur þannig verið mjög dýrkeypt.
Slíkt samhengi sýna tölur um vinnu-
framleiðni ekki. Hér verður látið
nægja til uppfyllingar þeim upplýs-
ingum, sem vinnuframleiðnitölurnar
gefa, að setja upp stuðla, sem sýna
afstöðuna milli fjármagns og vinnslu-
virðis, — sýna nýtingu fjármagnsins.
Slíkir stuðlar eru aðallega settir
upp á tvennan hátt. Stundum er
vinnsluvirðið haft ofan striks eins og
í formúlunni um vinnuframleiðni og
er þá stuðullinn nefndur framleiðni-
stuðull fjármagns:
. Vinnsluvirði
Framieiðni fjarmagns = —7;-------------
Fjármagn
Oftar er þó notaður svonefndur
stofnfjárstuðull:
Fjármagn
Stofnfjárstuðiill = -----------
Vinnsluvirði
I þessari ritgerð er stofnfjárstuð-
ull notaður. Við notkun hans ber að
gæta þess, að því lægri sem hann er,
þeim mun meiri er framleiðni fjár-
magnsins, og því hærri sem hann er,
þeim mun minni er framleiðni fjár-
magnsins. Stuðullinn segir, hve marg-
ar fjármagnskrónur liggja að haki
hverri árlegri vinnsluvirðiskrónu.
Talið er að á árunum um og fyrir
1960 hafi stofnfjárstuðull í iðnaði á
Norðurlöndunum verið 1,6—2,3, í
rafefnaiðnaði Noregs 3,2, í 32stærstu
iðnfyrirtækjum Bandaríkjanna 0,8 og
almennt í efnaiðnaði Bretlands og
Vestur-Þýzkalands 0,9—1,3. Engin
trygging er fyrir því, að þessir og
aðrir erlendir stuðlar, sem hér eru
birtir, séu gerðir upp á sama hátt og
innlendu stuðlarnir í 3. töjlu, þótt for-
múlan sé hin sama, og dugir því ekki
að gera nema grófan samanburð.
Hér liefur framleiðni fjármagnsins
minnkað jafnt og þétt á tímabilinu
1950—1960. Stofnfjárstuðullinn
hækkaði úr 1,5 í 1,6 og loks í 2,2.
Sem vænta má, var framleiðnin meiri
í léttaiðnaði heldur en þungaiðnaði,
1,3 — 1,5 — 1,9 á móti 1,8 — 1,9
— 2,7, enda er þungaiðnaður yfir-
leitt talinn fjármagnsfrekari.
Fiskiðnaðurinn sýndi eiginþróun í
framleiðni fjármagnsins. Stofnfjár-
stuðull hans minnkaði 2,6 — 2,3 —
2,1. Er fiskiðnaðurinn eina greinin,
þar sem framleiðni fjármagnsins
jókst á þessu tímabili.
Stofnfj árstuðullinn var árið 1960
lægstur í málmiðnaði, 1,1, og stafar
það sennilega að verulegu leyti af því,
að sú iðngrein er hér á landi að
mestu viðgerðaþj ónusta, sem þarfn-
ast tiltölulega lítils stofnkostnaðar.
A Norðurlöndunum var stofnfjár-
stuðull í málmiðnaði um svipað leyti
1,8.
I fataiðnaði var stofnfjárstuðullinn
næst lægstur hér eða 1,4, nokkru
lægri en á Norðurlöndunum, þar sem
hann var 2,2. I vefjariðnaði var einn-
ig lágur stofnfjárstuðull hér, eða 1,8.
Matvælaiðnaður hafði svipaðan stofn-
fjárstuðul og var á Norðurlöndunum,
1,9 á móti 2,1.
I trésmíði var stofnfjárstuðullinn,
2,0, aftur á móti nokkru hærri en á
Norðurlöndunum, þar sem hann var
1.5, og er í því sambandi rétt að
benda á, að Norðurlöndin eru meðal
fremstu timburframleiðsluþjóða
heims. I pappírsiðnaði var stofnfjár-
stuðullinn hér lægri en á Norður-
löndunum, eða 2,1 á móti 2,6. í
prentun var stofnfj árstuðullinn hér
2.5.
Mun hærri stofnfjárstuðlar voru
hér í efnaiðnaði og steinefnaiðnaði.
Það er athyglisvert, að það er einmitt
í stóriðjugreinunum, sem framleiðni
fjármagnsins var minnst og óhag-
stæðust í samanburði við útlönd. í
steinefnaiðnaði var stuðullinn 4,6 og
hafði hækkað úr 1,4 við tilkomu Sem-
entsverksmiðjunnar. í efnaiðnaði var
stuðullinn 5,0 á móti 2,2 á Norður-
löndunum, — og fjórum—fimm sinn-
um hærri en í efnaiðnaði Bretlands
og Þýzkalands, þar sem hann var 0,9
—1,3.
Þessar tölur sýna ekki, að fram-
leiðni í iðnaði hér á landi hafi verið
óvenju dýr í fjárfestingu, nema í ein-
stöku fj ármagnsfrekum iðngreinum.
Á Islandi var ein króna í fjármagni
að meðaltali rúm 2 ár að skapa eina
krónu í vinnsluvirði, á Norðurlönd-
unum var hver króna í fjármagni tvö
ár að skapa eina krónu í vinnsluvirði,
og í mestu iðnaðarlöndum heims var
þessi tími ekki nema eitt ár eða minna
en það.
Athyglisvert er, að það eru einmitt
stóriðjugreinarnar, sem gera þennan
samanburð óhagstæðan Islandi. Þetta
sést einnig, ef 1. tafla um framleiðni
vinnu og 3. tafla um stofnfjárstuðla
eru bornar saman. Þá sést, að þær
greinar, sem gefa mesta framleiðni
vinnu, gefa minnsta framleiðni fjár-
magns, — og öfugt. Annars staðar í
heiminum virðist þetta fara saman,
sbr. 4. töflu.
Ýmis athyglisverð atriði
Hér verða talin upp nokkur atriði,
sem komið hafa fram í ritgerð þess-
ari, og virðast forvitnileg, umfram
önnur atriði. Þau eru ekki skipulega
sett upp, heldur nokkurn veginn í
þeirri röð, sem þau koma fyrir í rit-
gerðinni. Má líta á þau sem ályktanir
eða tilgátur höfundar í ritgerðarlok:
1. Engin iðnbylting átti sér stað hér
á landi, fyrr en rafmagnsfram-
leiðslan var komin vel af stað.
2. Kreppan mikla tafði iðnbylting-
una á Islandi um einn áratug,
fram að seinni heimsstyrjöld.
3. Fiskiðnaðurinn innleiddi véltækn-
ina og hefur síðan verið í farar-
broddi á því sviði.
4. Fiskiðnaðurinn er eina iðngrein-
in, sem sýnir stöðuga jákvæða
þróun á þremur sviðum í senn:
í aukinni framleiðni vinnunnar,
aukinni framleiðni fjármagnsins
og auknum hluta vinnsluvirðis í
vergu framleiðsluverðmæti. Hann
keppir líka á erlendum mark-
aði.
5. Fiskiðnaðurinn sýnir einnig að
ýmsu öðru leyti eiginþróun meðal
iðngreinanna, vegna þess að hann
46
IÐNAÐARMÁL