Læknablaðið - 01.04.2015, Blaðsíða 28

212 LÆKNAblaðið 2015/101
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
„Gjörðu svo vel að ganga í bæinn,“
segir Karl G. Kristinsson yfirlæknir á
sýklafræðideild Landspítalans sem er
til húsa í lágreistum kumbalda á Land-
spítalalóðinni við Hringbraut. Húsið var
tekið í notkun árið 1976 og átti þá að vera
til bráðabirgða í 5-10 ár. Síðan eru liðin
39 ár.
Karl tekur þó fram að sýklafræðideildin
sé einnig til húsa í Ármúlanum en rekstur
spítalastarfsemi víðsvegar á höfuðborgar-
svæðinu er orðin eins konar undirsér-
grein stjórnenda Landspítalans og engar
líkur á að það breytist fyrr en með nýjum
spítala á einum og sama staðnum. Það er
eflaust kvíðvænleg framtíðarsýn fyrir þá
fjölmörgu sem starfa við að aka borgar-
hlutanna á milli alla daga með starfsfólk,
sjúklinga og rannsóknargögn á vegum
Landspítalans.
Húsnæðismál Landspítalans eru þó
ekki tilefni heimsóknar blaðamanns, held-
ur erindi Karls á Læknadögum í janúar
um þróun sýklalyfjaónæmis á Íslandi.
Breiðvirku lyfin valda mestu ónæmi
„Ég fór yfir hver staðan væri hér á Ís-
landi varðandi sýklalyfjaónæmi og tók
fyrir helstu sýkla, eins og til dæmis
pnemókokka, sem eru algengasta orsök
lungnabólgu og bráðrar miðeyrnabólgu.
Eyrnabólgan er algengasta ábendingin
fyrir sýklalyfjanotkun hjá börnum og það
hefur verið vandamál hversu hátt hlut-
fall ónæmra stofna þessara baktería er hjá
okkur,“ segir Karl.
Hann rifjar upp að þetta vandamál
sé ekki beinlínis nýtt af nálinni því árin
1989-1990 komu fyrst fram ónæmir stofnar
pneumókokka og þá fór í gang fræðslu-
herferð. „Þetta voru fjölónæmir stofnar
af hjúpgerð 6B og í kjölfar þessarar her-
ferðar tókst að minnka sýklalyfjanotkun
og þar munaði mest um minni ávísanir til
barna, sem minnkuðu um þriðjung. Þetta
hafði þau áhrif að hlutfall ónæmra stofna
lækkaði marktækt en því miður stóð það
ekki mjög lengi, sýklalyfjanotkunin jókst
að nýju og upp kom ný bylgja, með öðru
fjölónæmu klóni af annarri hjúpgerð og
það leiddi til þess að lyfjaónæmið varð um
40% í eyrnabólgusýkingum hjá börnum.“
Að sögn Karls var þetta ástand viðvar-
andi um nokkurra ára skeið en hefur verið
að lagast síðustu árin. „Mest munar þar
um að bólusetningar gegn þessari bakteríu
hófust árið 2011 hjá börnum fæddum það
ár og í kjölfar þess hefur ónæmið minnkað
um helming, úr 40% í 20%. Full áhrif þess-
arar bólusetningar munu ekki koma fram
fyrr en nokkrir árgangar barna hafa verið
bólusettir. Það er því mikilvægt að hafa í
huga að bætt staða ónæmis hjá börnum 0-6
ára stafar ekki af minnkandi sýklalyfjagjöf
heldur aðallega bólusetningunum. “
Karl segir val á lyfjum hafa verulega
mikil áhrif á hvort bakteríur þróa með sér
ónæmi og nefnir eitt lyf, Azithromycin.
„Flest bendir til þess að þetta lyf sé mikið
notað við eyrnabólgu hjá börnum yngri
en 5 ára en staðreyndin er sú að þetta er
mjög óheppilegt lyf við slíkum sýkingum.
Í fyrsta lagi er þetta lyf sem gefur lága
þéttni í líkamanum í langan tíma en það
er einmitt uppskriftin að því að þróa
ónæmi hjá sýklunum. Betra er að gefa háa
skammta í stuttan tíma til að drepa sýkl-
ana. Annað lyf sem hvað mest er notað í
dag er Amoxicillin með klavúlansýru, sem
er breiðvirkara sýklalyf heldur en Amox-
icillin sem við mælum eindregið með.”
Þegar spurt er hvers vegna síðarnefnda
lyfið sé þá ekki frekar notað, segir Karl
skýringuna einfalda. „Þetta lyf hefur
einfaldlega ekki verið fáanlegt í mixtúru-
formi nema læknirinn skrifi svokallaðan
undanþágulyfseðil sem er heilmikið mál
og kallar á auka skriffinnsku fyrir lækn-
inn. Ástæðan er sú að framleiðandinn,
lyfjafyrirtækið, sér engan hag í því að skrá
lyfið á íslenskum markaði. Þetta er auð-
vitað ótrúlegt þar sem þetta er miklu betra
lyf við þessum tilteknu sýkingum.”
Aðrar skýringar finnast einnig á því
hvers vegna áhrifaríkustu lyfin verða ekki
alltaf fyrir valinu.
„Azithromycin þarf einungis að gefa
einu sinni á dag. Fyrir vinnandi for-
eldra með börn á leikskólaaldri skiptir
þetta miklu máli, því ef valið er annað
lyf sem gefa þarf oftar yfir daginn og í
styttri tíma, verður annað foreldrið að
vera heima með barnið. Starfsfólk leik-
Sýklalyfjaónæmi
er alvarlegur
alþjóðlegur vandi