Fréttatíminn - 19.06.2015, Side 21

Silja Aðalsteinsdóttir tók saman ljóð eftir íslenskar skáldkonur undir heitinu Perlur úr ljóðum íslenskra kvenna sem er nú komin út í endurbættri útgáfu. Í bókinni er að
finna ljóð eftir skáldkonur frá 19., 20. og 21. öld og segir Silja það skína í gegn að enn geta ljóð sagt hið ósegjanlega, það sem ekki er hægt að segja eða má ekki segja.
Menningarblaðamaður
frekar en ritstjóri
Silja Aðalsteinsdóttir er fyrsta
konan sem ritstýrði dag-
blaði á Íslandi. Hún segist
þó frekar hafa litið á sig
sem menningarblaðamann
með ritstjóra titil, enda hefur
menningin alltaf verið hennar
helsta áhugasvið og hefur hún
einbeitt sér að því. Silja hlaut
riddarakross, heiðursmerki
hinnar íslensku fálkaorðu, í
upphafi þessa árs fyrir fram-
lag til íslenskrar menningar
og bókmennta. Ljóð hafa alla
tíð heillað Silju og í tilefni 100
ára afmælis kosningaréttar
kvenna hefur ljóðasafnið
Perlur úr ljóðum íslenskra
kvenna verið endurútgefin en
Silja sá um val ljóðanna.
M ér finnst það við hæfi og skemmtilegt að verið sé að minnast 100 ára afmæl-
is kosningaréttar kvenna og sýnist
það vera gert af miklum myndar-
skap en að öðru leyti þá er svolítið
sorglegt að jafnréttismálin skuli
ekki vera komin lengra en raun ber
vitni,“ segir Silja Aðalsteinsdóttir
og nefnir í því samhengi til dæmis
umtalsverðan launamun kynjanna.
„Annað dæmi er Perlur úr ljóðum
íslenskra kvenna. Þó það sé gaman
að gefa út svona fallega bók þá er
það svolítið sorglegt að það þurfi
sérstakt úrvalsrit íslenskra skáld-
kvenna til að vekja athygli á þeim.
Það er normið að vera karlmaður og
því þurfa þeir ekki sérstakt tilefni
svo að þeirra rit séu gefin út með
sama hætti og rit kvenna.“
Silja nefnir dæmi máli sínu til
stuðnings. „Þegar bókin kom út
sagði vinur minn við mig að aldrei
væru gefnar út perlur úr ljóðum ís-
lenskra karla. Ég sagði jú, það er
gert, en þær bækur heita Þjóðskáld-
in, Íslensk úrvalssljóð eða Íslensk
lýrík.“ Hún segir þó að það sé þó
vel þess virði að gefa út Perlur úr
ljóðum íslenskra kvenna. „Höfuð-
markmið svona bókar er að draga
fram og minna á hvað við eigum
margar góðar skáldkonur.“
Ljóð sem lýsa æviferli konu
Perlur úr ljóðum íslenskra kvenna
kom fyrst út árið 1998 og fylgdi
eftir bókinni Stúlka sem fjallar um
ljóðagerð íslenskra kvenna frá upp-
hafi fram til um það bil 1970 með
sérstakri áherslu á stöðu þeirra í
bókmenntasögu og bókmennta-
hefð. Helga Kress ritstýrði og setti
hún upp sögulegt yfirlit yfir ljóð
íslenskra kvenljóðskálda. „Þegar
ég var beðin um að velja ljóð und-
ir nafninu Ljóðaperlur íslenskra
kvenna ákvað ég að fara aðra leið og
taka ljóðin svolítið þematískt fyrir,
þar sem æviferli konu er fylgt eftir,“
segir Silja. Í bókinni er ljóðum því
raðað eftir efni en ekki eftir aldri
skálda.
„Í bókinni er að finna ljóð um það
að vera stelpa, ung kona, ástfang-
in, móðir, ástarsorg og lýsingar á
helstu atburðum í lífi kvenna,“ segir
Silja. Ljóðin segja sögu og blanda
þannig saman ljóðum frá ólíkum
tímum. „Mér fannst það sérstak-
lega skemmtilegt að láta skáld frá
mismunandi tíma standa hlið við
hlið, konur frá 19. öld og 20. öld og
svo konur sem koma fram á 21. öld.
Það sýnir manni vonandi betur hvað
þær eiga sameiginlegt, jafnvel þótt
formið og efnistökin séu ólík.“
Von á góðu þegar kona gefur
út ljóðabók
Perlur úr ljóðum íslenskra kvenna
voru prentaðar tvisvar, en eru
löngu uppseldar. Það varð því úr
að gera nýja útgáfu þar sem notast
var við sömu aðferð, það er leitað
var að ljóðum þar sem skáldkonur
lýsa persónulegri og kynbundinni
reynslu. „Ég bætti einhverju við
eftir konur sem höfðu verið í eldri
útgáfunni og orkt síðan, til dæmis
ljóðum eftir tvær af höfuðskáldum
bókarinnar, þær Vilborgu Dag-
bjartsdóttur og Ingibjörgu Haralds-
dóttur.“
Í þessu valferli segir Silja það hafa
komið sér mest á óvart hvað kon-
ur eru persónulegar í ljóðum sínum
og þá sérstaklega hvað þær yrkja
mikið um það sem stendur þeim
næst. „Um tilfinningarnar, heimilið
og ástina, en það gera karlar vissu-
lega líka, en þeir skrifa ekki eins
mikið um börn og heimilið. Konur
yrkja um allt sem karlar yrkja um,
nema kannski pólitík og stríð, en
að öðru leyti er efnisvalið svipað en
þær koma með hversdagsleikann og
daglega lífið sem viðbót.“
Silja segir einnig að það sé alveg
ótvírætt að íslenskar skáldkonur og
verk þeirra vekja meiri athygli nú
en áður. „Það er fyrst og fremst því
að þakka að þeim hefur vissulega
fjölgað og hvað þær hafa fengið mik-
ið lof. Einnig er talsvert auðveldara
fyrir nýjar skáldkonur að vekja at-
hygli því maður á von á góðu þegar
kona gefur út ljóðabók.“
Ég hef aldrei tapað neinu á því
að vera kona
Silja tók við starfi ritstjóra á Þjóð-
viljanum árið 1989, fyrst íslenskra
kvenna til að ritstýra dagblaði. „En
það var nú ekki langur tími,“ segir
hún og hlær, en bætir svo við heldur
alvarlegri: „ Ég get alveg sagt, án
þess að hika, að þessi tími á Þjóð-
viljanum var mjög erfiður, aðallega
vegna fjármála. Það var þá strax
orðið miklu erfiðara að gefa út dag-
blað.“ Silja segir einnig að takmark-
aður áhugi hennar á beinni flokks-
pólitík hafi haft þær afleiðingar að
hún forðaðist að skrifa pólitíska
leiðara eða fréttir. „Í rauninni
finnst mér, eftir á að hyggja, að ég
hafi verið menningarblaðamaður
með ritstjóratitil. Ég fylgdist mest
með því sem var að gerast í menn-
ingarmálum og stjórnaði krítíker-
um, það var heill gagnrýnendaher
á blaðinu í öllum greinum og ég
hafði umsjón með þeim. Þetta var
í raun sams konar starf, fyrir utan
stöku leiðaraskrif, og ég gegndi svo
á DV, þar sem ég var menningarrit-
stjóri.“ Silja minnist tímanna á DV
með mikilli gleði. „Mér fannst, burt-
séð frá blöðunum að öðru leyti, mun
skemmtilegra að starfa á DV. Þar
var góður andi, skemmtilegt fólk og
stærri ritstjórn.“
25 ár eru nú liðin frá því að Silja
starfaði á Þjóðviljanum og segir
hún að kynjahlutfallið þar hafi verið
mjög skarpt. „Það komu inn blaða-
konur, eins og til dæmis Vilborg
Harðardóttir, ein af fyrstu rauð-
sokkunum sem starfaði á blaðinu
á undan mér, alveg rosalega flott
kona, og svo voru einhverjar ung-
ar blaðakonur. En þetta voru fyrst
og fremst karlkyns blaðamenn og
ljósmyndarar.“ Silja segir samt að
hún hafi aldrei velt sér mikið upp
úr þessari kynjaskiptingu. „Mér
fannst alls ekkert óþægilegt að
vera kona á Þjóðviljanum, það var
fyrst og fremst fjármagnsskortur
og staða blaðsins sem angraði mig.
Ég hef alls ekki upplifað þá tilfinn-
ingu að hafa tapað neinu á því að
vera kona.“
Jafnvægi á öllum sviðum
Silja segir að fjölmiðlarnir geti
tekið virkan þátt í jafnréttisbarátt-
unni. „Við þurfum sífellt að hugsa
um þetta jafnvægi. Ég veit af eigin
reynslu að það getur verið erfitt að
fá konur í viðtöl og fá þær til að tjá
sig um sín sérsvið. En þær verða
fúsari þegar þær fá samanburðinn.
Þegar konum fjölgar yfir línuna þyk-
ir þeim ekki fylgja jafn mikil ábyrgð
að vera eina konan sem hefur tjáð
sig um ákveðið atriði. Við þurfum
að jafna þetta út á öllum sviðum.
Það sama má segja um ábyrgðar-
störf bæði í háskólum, fjármálageir-
anum og hinu opinbera.“
Silja segir jafnframt að þetta
verði að virka jafnt fyrir bæði kyn.
„Konur hafa lagt undir sig ákveðin
svið og þar mætti þá fjölga körlum
eins og fjölga má konum þar sem
karlar eru ráðandi. Maður vill nú
síður setja ófrávíkjanlegar reglur,
en þetta má ævinlega vera ofarlega
í okkar huga.“
Erla María Markúsdóttir
erlamaria@frettatiminn.is
20 viðtal Helgin 19.-21. júní 2015
Til hamingju
með daginn