Fréttatíminn - 19.06.2015, Blaðsíða 81

19. júní Helgin 19.-21. júní 20158
Einföld lausn
á hvimleiðu
vandamáli.
Vertu með
fallegar neglur,
alltaf !
Nailner
penninn
við svepp í nögl.
Dreifing: Ýmus ehf
Fæst í apótekum
Það sem kom okkur
mest á óvart er
hversu hryllilega
algengt kynferðisof-
beldi er.
Kynferðislegt ofbeldi var
best geymda leyndarmálið
Guðrún Jónsdóttir segir það
hafa verið hræðilegt reiðarslag
þegar hún gerði sér grein fyrir
hversu útbreitt kynferðislegt
ofbeldi er. Hún hafði starfað
sem félagsráðgjafi í um 25 ár
áður en hún gekk til liðs við
Samtök um kvennaframboð
og fékk þá fyrst inn á borð til
sín kynferðislegt ofbeldi gegn
konum og börnum. Guðrún
varð talskona Stígamóta þegar
þau voru stofnuð árið 1990.
Hún segir samstöðu kvenna
lykilinn að breytingum í
heiminum og kallar eftir því að
konur fylgi eftir Beauty Tips-
byltingunni með aðgerðum.
Kynjahlutfallið á mínu heimili er hnífjafnt. Við höfum mömmuna
og pabbann, soninn og dótturina
og svo læðuna og fressið. Ég er í
þannig stöðu að ég finn ekki mikið
fyrir ójafnrétti í daglegu lífi. Ég hef
ferðast dálítið til arabalanda þar
sem konur eru í allt annarri stöðu
en við á Íslandi. Þar er maðurinn
minn ávarpaður: „Herra, góðan
daginn herra!“ „Herra. Hvernig
líður þér í dag, herra?“ Ég tók ekki
eftir þessu forskeyti, herra, í fyrstu
og svaraði bara: „Ég er bara mjög
hress og kát takk,“ og það sem þeir
voru hissa karlarnir. Það var sko
ekki verið að tala við mig. Undir
þessum kringumstæðum sér maður
hvað við erum, sem betur fer, komin
langt á Íslandi. Ég er mjög hrifin af
Íslandi, kvenréttindum og mann-
réttindum fyrir alla. Ég veit að ég á
eftir að vera með króníska gæsahúð
þann 19. júní í hátíðahöldunum og
hugsa til forvera okkar og alls þess
sem þær höfðu ekki en við höfum
í dag.
Hvaða þýðingu Hefur
19. júní
í þínum augum?
Hrefna Rósa Sætran,
matreiðslumeistari og
veitingahúsaeigandi.
S amstaða kvenna er ástæðan fyrir þeim breytingum sem hafa orðið. Það er enginn sem
gefur okkur vald – við þurfum að ná
því sjálfar,“ segir dr. Guðrún Jóns-
dóttir félagsráðgjafi sem tók þátt í
stofnun Samtaka um kvennafram-
boð árið 1982 og stofnun Stígamóta
árið 1990. „Samstaðan er númer
eitt, tvö og þrjú. Það eru forrétt-
indi að finna orkuna sem fylgir því
að taka þátt í sameiginlegu átaki
til að breyta heiminum og ég vona
að sem flestar stelpur fái að upplifa
slíkt einhvern tímann á ævinni,“
segir hún.
Guðrún fylgdist í fyrstu áhuga-
söm með Rauðsokkahreyfingunni
af hliðarlínunni og þegar undir-
búningur fyrir kvennaframboðið
fór af stað ákvað Guðrún að leggja
sitt á vogarskálarnar. „Mér fannst
Rauðsokkurnar alveg meiriháttar.
Ég veit satt að segja ekki alveg af
hverju ég tók ekki þátt fyrr. Ég held
að það hafi verið aldurinn, flestar
þessar konur voru yngri en ég og
höfðu aðra reynslu. Ég var fædd
inn í kreppuna og engin umræða
um réttindi kvenna þegar ég var að
alast upp. Ég man að ég gerði oft
athugasemdir við að ég þyrfti að
vaska upp á meðan bræður mínir
fengu að fara út að leika en fékk
litlar undirtektir,“ segir Guðrún
sem fagnaði 84 ára afmælinu á
þriðjudag, 16. júní, og var tæplega
fimmtug þegar Samtök um kvenna-
framboð voru stofnuð. „Ég mætti á
stofnfundinn á Hótel Borg og skráði
Guðrún Jónsdóttir varð þeirri stund fegnust þegar hún losnaði úr borgarstjórn og gat einbeitt sér að því að vinna gegn
kynferðislegu ofbeldi gegn konum og börnum. Hún varð talskona Stígamóta þegar þau voru stofnuð árið 1990.

Lj
ós
m
yn
d/
D
ag
sk
rá
in
S
el
fo
ss
i
mig í vinnuhóp. Dagvistunarmálin
voru það sem brann hvað mest á
konum á þessum tíma. Launabarátt-
an var rétt að byrja og lítið sem ekk-
ert talað um kynferðisofbeldi. Við
lögðum áherslu á að fjölga dagvist-
unarrýmum. Konur voru að koma í
auknum mæli út á vinnumarkaðinn
en samfélagið var svo langt á eftir
þegar kom að því að gera konum
það mögulegt,“ segir hún.
Bjartsýnar í byrjun
Kvennaframboðið fékk tvo kjörna
fulltrúa í borgarstjórn Reykjavíkur
og tvo á Akureyri. Kvennalistinn
bauð fram í þremur kjördæmum
árið eftir og hlaut 5,5% atkvæða.
„Ég lenti efst á lista hjá Kvenna-
framboðinu. Það æxlaðist einhvern
veginn þannig þó ég væri alls ekki
að sækjast eftir pólitískum frama.
Satt að segja varð ég þeirri stund
fegnust þegar kjörtímabilinu í borg-
arstjórn lauk og ég gat einbeitt mér
að starfi með konum og börnum
sem höfðu orðið fyrir kynferðislegu
ofbeldi. Mér fannst ég gera miklu
meira gagn í kvenfrelsismálum þar
heldur en með því að þræta inni í
borgarstjórn,“ segir hún.
Guðrún hafði starfað sem félags-
ráðgjafi frá árinu 1957 en hafði
aldrei fengið mál sem snerist
um kynferðisofbeldi inn á borð
til sín fyrr en hún fór að starfa
innan kvennahreyfingarinnar. „Við
vorum nokkrar, félagsráðgjafar
og lögfræðingar, sem settum á
stofn Kvennaráðgjöfina sem enn
er starfandi. Þegar við fórum fyrst
af stað vorum við mjög bjartsýnar
á að við gætum upprætt kynferðis-
legt ofbeldi en eftir því sem við
unnum lengur í þessum mála-
flokki komu upp fleiri mál og fleiri
birtingarmyndir ofbeldisins. Fram
að þessum tíma var kynferðislegt
ofbeldi best geymda leyndarmálið,
sérstaklega kynferðislegt ofbeldi
gegn börnum. Það myndaðist allt
annað samband á milli okkar og
þessarra kvenna sem leituðu til
okkar því þarna var bara kona að
tala við konu, frekar en fulltrúa
stofnunar eða yfirboðara. Það
sem kom okkur mest á óvart var
hversu hryllilega algengt kyn-
ferðisofbeldi er. Það var hræðilegt
reiðarslag þegar við gerðum okkur
grein fyrir að þetta væri svona
djúpstætt og útbreitt vandamál.
Fyrst vorum við að vinna með kon-
ur sem hafði verið nauðgað, síðan
sögðu konur okkur frá sifjaspelli,
kynferðislegri áreitni á vinnustað,
vændi og mansali. Eftir því sem
umræðan jókst komu fram fleiri
form valdbeitingar,“ segir Guðrún
en Kvennaráðgjöfin var starfrækt í
sjálfboðastarfi þar til þær stofnuðu
Stígamót og var Guðrún sérleg
talskona þeirra.
Valdatæki til að stjórna konum
Guðrún segist alltaf hafa gaman
af því að tala við ungar konur og
telur að það sé enn meiri hreyfing
á baráttu kvenna en sést á yfir-
borðinu. „Ég er ekki mikið inni í
þessum tölvuheimi en ég hef fylgst
með fréttum af byltingunni þar,“
segir hún og vísar til byltingarinn-
ar í Facebook-hópnum Beauty Tips
þar sem hundruð kvenna hafa sagt
frá því kynferðislega ofbeldi sem
þær hafa orðið fyrir. „Mér finnst
stórkostlegt að konur hafi fundið
sér leið til að tala um sín mál,“
segir hún og ítrekar að umræðan
um kynferðislegt ofbeldi sé ekki
einkamál þeirra sem hafa orðið
fyrir því. „Kynferðislegt ofbeldi er
valdatæki, tæki til að hafa stjórn á
konum og börnum. Þar með hefur
þetta áhrif á allar konur, hvort sem
þær hafa verið beittar kynferðis-
legu ofbeldi eða ekki. Þetta er
yfirvofandi ógn sem stjórnar því
hvernig við högum okkur og hvað
við segjum. Í mínum huga hefur
þetta aldrei verið spurning um
„okkur“ og „þær.“ Þetta hefur
áhrif á okkur allar og festir okkur
í fjötrum ákveðinnar kvenímyndar
og kvenhlutverka,“ segir Guðrún.
Eins hrifin og hún er af Beauty
Tips-byltingunni segir hún að það
sé ekki nóg að tala. „Þetta er stór-
kostleg byrjun en síðan þarf að
fylgja þessu eftir. Það er ekki nóg
að við sitjum og rekjum harma
okkar. Við þurfum líka að gera
kröfur á samfélagið um breytingar.
Ég myndi vilja sjá framvarðasveit
kvenna sem væri bara í „aksjón“
sem væri ekki hægt að víkja sér
undan. Það þarf gríðarlegt átak
til að breyta þessu,“ segir hún og
leggur aftur áherslu á samstöð-
una. „Ekkert af því sem ég hef hér
talað um hefði gerst nema fyrir
tilstilli samstöðu kvenna. Þetta
eru ekki afrek einstaklinga heldur
afrek sem samstaðan skapar. Sam-
staðan getur lyft grettistaki.“
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is