Ægir - 01.09.2005, Blaðsíða 6

6
R I T S T J Ó R N A R P I S T I L L
Efnahags- og gengismál voru fulltrúum á
aðalfundi Landssambands íslenskra útvegs-
manna hugleikin. Það þarf ekki að koma á
óvart, enda hefur hátt skráð gengi íslensku
krónunnar leikið sjávarútveginn grátt eins
og aðrar útflutningsgreinar. Það kom skýrt
fram í máli sjávarútvegsráðherra að hann
teldi að gengið gæti ekki staðið svona til
lengdar og hann lagði m.a. til að Seðlabank-
inn myndi stórauka gjaldeyriskaup.
Í ræðu Sigurjóns Árnasonar, Landsbanka-
stjóra, á aðalfundinum kom fram að hann
teldi að styrking krónunnar væri orðin mun
meiri en eðlilegt gæti talist og hann orðaði
það svo að eitthvað hlyti að vera óeðlilegt
við efnahagsstjórn þar sem slík staða væri
komin upp. „Með því að hækka vexti enda-
laust til að slá á verðbólgu, sem við íslenskar
aðstæður þýðir að krónan styrkist og styrk-
ist, er í raun hætta á því að í stað þess að
skapa stöðugleika snúist lækningin upp í
andhverfu sína. Hættan er sú, að lækningin
gangi að sjúklingnum dauðum. Það er ekki
góð læknisfræði,“ sagði Sigurjón m.a. Í lok
erindisins dró Sigurjón saman það sem hann
telur mikilvægast í núverandi stöðu. Í fyrsta
lagi verði ríkisvaldið að finna framtíðarlausn
á fyrirkomulagi Íbúðalánasjóðs, í öðru lagi
verði Seðlabankinn að kaupa gjaldeyri til að
byggja upp forða, í þriðja lagi verði Seðla-
bankinn að gefa til kynna að vaxtahækkun-
um séu takmörk sett, í fjórða lagi verði aðil-
ar vinnumarkaðarins að ná samkomlagi
núna í nóvember um framlengingu núver-
andi kjarasamninga - með aðild ríkisins ef
til þarf - og í fimmta lagi eigi ríkisstjórnin
að fresta skattalækkunum og/eða að grípa til
aðgerða sem auki sparnað í þjóðfélaginu í
því skyni að draga úr neyslu.
Svo mörg voru þau orð Sigurjóns banka-
stjóra og segja má að hann hafi dregið upp
myndina af vandanum í hnotskurn. Auðvit-
að er ljóst að sú þensla sem nú er í þjóðfé-
laginu helgast fyrst og fremst af því mikla
innstreymi fjármagns sem er fylgifiskur
stórframkvæmdanna á Austurlandi. Þetta
vissu allir fyrir og þarf ekki að koma
nokkrum manni á óvart. Það sem kemur
hins vegar á óvart er hvernig ríkisvaldið
sjálft hagar sér í þessu þensluástandi. Af
hverju sker ríkið ekki niður ríkisútgjöld við
þessar aðstæður í meira mæli en gert er? Af
hverju er ýmsum stórframkvæmdum ekki
slegið á frest á meðan þyngstu áhrifin af
stóriðjuframkvæmdunum eystra eru að
koma fram? Og af hverju í ósköpunum
frestar ríkisvaldið ekki áformum um skatta-
lækkanir við þessar aðstæður? Það er vissu-
lega athyglisvert að Landsbankastjórinn
skyldi segja það hreint út á LÍÚ-fundinum
að ríkisstjórnin ætti að slá fyrirhuguðum
skattalækkunum á frest. Þar hefur hann rétt
fyrir sér. Við þessar aðstæður hlýtur ríkis-
valdið að eiga að draga úr þensluáhrifum og
neyslufylleríi landsmanna eins og kostur er,
en ekki ýta undir það. Ég heyrði að forsætis-
ráðherra sagði í fjölmiðlum ekki alls fyrir
löngu að það vitlausasta sem menn gerðu í
þessari stöðu væri að slá skattalækkunum á
frest. Af hverju? Forsætisráðherra útskýrði
það ekki frekar.
Sjávarútvegurinn gerir sér vel grein fyrir
því að á meðan stóriðjuframkvæmdir eystra
standa yfir verður mikill þrýstingur á geng-
ið. Þess vegna gera menn sér grein fyrir því
að staðan verður erfið á næstu misserum.
Hins vegar verður að gera þá kröfu til ríkis-
valdsins að það taki þær ákvarðanir við þess-
ar aðstæður sem ýta ekki undir þenslu og
aukna neyslu almennings. Þvert á móti þarf
að spyrna við fótum.
Óskar Þór Halldórsson, ritstjóri
Hver eru áhrif loðnutrolla?
Gríðarlega stór loðnutroll eru dregin
af aflmiklum loðnubátum fram og til
baka um loðnumiðin. Það getur eng-
inn fullyrt um hver áhrif þessi veiðað-
ferð hefur á lífríkið. Fiskveiðarnar
verður að stunda á sjálfbærum grunni.
Veiðiráðgjöfin á að byggja á heildstæð-
um rannsóknum á lífríki hafsins og
innra samspili lífveranna í hafinu og
þá ekki síst áhrifum mismunandi veið-
arfæra. Það sjá allir áhrif jökulánna þar
sem þær falla til sjávar, gríðarlegur
framburður þeirra leirlitar sjóinn langt
á haf út og hefur gert um þúsundir
ára. Geta menn vænst þess eða fullyrt
að það hafi engin áhrif á lífríki sjávar-
ins meðfram ströndinni að stífla jökul-
árnar og hefta framburð þeirra og flóð?
(Jón Bjarnason, þingmaður
Vinstri-Grænna í pistli á bb.is)
Aflaheimildir sem eign
Þegar öllu er á botninn hvolft og í
raun ræður það kannski ekki úrslitum
um hvaða skerðingar eru heimilar
hvort aflaheimildir sem slíkar teljist
eign eða hvort þær njóti verndar sem
hluti af stærri heild, þ.e. atvinnurétti.
Það er aftur á móti skoðun mín að
sú niðurstaða að telja aflaheimildir út
af fyrir sig sem eign í skilningi 72. gr.
stj.skr. samræmist réttarstöðu þeirri
sem er fyrir hendi í dag og með því sé
réttaróvissu eytt. Jafnframt eru þar
komnar skýrari viðmiðanir sem ráða
því með hvaða hætti aflaheimildir
verði skertar. Það er síðan sérstakt úr-
lausnarefni í hverju tilviki hvort skerð-
ingar á eignarrétti þessum feli í sér al-
mennar takmarkanir eignarréttar eða
eignarsviptingu.
(Dr. juris Guðrún Gauksdóttir,
dósent við Háskólann í Reykjavík og formaður
Rannsóknastofnunar á aðalfundi LÍÚ)
Ekki eignarréttur heldur
nýtingarréttur
Ég tel mikilvægan lið í sáttinni að út-
gerðarmenn hætti að tala um eigna-
réttindi á kvótanum og viðurkenni að
um nýtingarrétt sé að ræða sem, eins
og fyrr segir, nýtur verndar sem óbein
eignaréttindi.
Ég tel líka mikilvægan lið í sáttinni
að menn hætti að deila um það sem
gerðist árið 1984 og hvernig kvótan-
um var þá úthlutað.
Þessari fyrstu úthlutun verður ekki
breytt, margir sem þá fengu kvóta eru
búnir að selja sig út úr greininni, aðrir
hafa keypt mikinn kvóta háu verði og
deilur um tap og gróða sem myndaðist
fyrir 20 árum hefur litla þýðingu
nema sem sagnfræðilegt viðfangsefni.
Eftir stendur þá óleyst hvort og þá
hvernig útgerðin eigi að greiða fyrir
afnotaréttinn af auðlindinni.
Sú deila verður ekki leyst nema í
tengslum við greiðslur fyrir afnot ann-
arra auðlinda sem skilgreindar eru sem
þjóðareign, ríkiseign eða í þjóðarumsjá
s.s. fallvötn, fjarskiptarásir, jarðhiti í
þjóðlendum og auðlindir á eða undir
sjávarbotni.
(Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
formaður Samfylkingarinnar á aðalfundi LÍÚ).
U M M Æ L I
Hvert liggur leiðin?
aegir9sept2005 7.11.2005 18:18 Page 6