Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Síða 23

Heimur fagurbókmennta og heimur vikublaða
þess að hann hefur alltaf vanist að þegja og láta yfirmenn sína tala. Dægur-
lesandinn hefur nefnilega ekki lært að tjá sig, en hefur stutta skólamennt-
un, ef til vill verkmenntun, þar sem áherslan var ekki lögð á málfæri. Það
ber líka að hafa í huga að dægurlesandinn er yfirleitt kona, en það vita
allir að í okkar þjóðfélögum hljóta konur styttri menntun en karlar, og
hvað opinberar umræður snertir eru þær vanar að þegja og láta (yfir)-
mennina tala.
Framleiðslukerfi þessara tveggja tegunda bókmennta eru oft aðskilin
líka. En hér eru undantekningar eins og Berlingske útgáfufyrirtækið sem
framleiðir tvö dagblöð (á höfuðborgarsvæðinu, en auk þess rekur það fjölda
blaða úti á landi), eitt vikulegt fréttayfirlit í dagblaðsformi (Weekend-
Avisen), tvö vikublöð (S0ndags-B.T. og Billed-Bladet) og bækur um heim-
speki, sögu og pólitík (Berlingske Leksikon Bibliotek). Þarna er sem sé
um stóriðnað að ræða. Annars er reglan sú, að fínar bókmenntir og dægur-
bókmenntir eru framleiddar og seldar á aðskildum stöðum. Tvö stórfyrir-
tæki, sem framleiða eingöngu lesefni af léttara taginu, eru Gutenberghus,
sem gefur út Hjemmet, Hendes Verden, Alt for Damerne, Andrés önd,
Astrík o. fl., og Carl Allers Etablissement, sem framleiðir Familie-Journal-
en, Feminu, Ude og Hjemme og Se og H0r. Ennfremur gefur Carl Aller
út tvö karlmannablöð með klámi og ofbeldi; þau eru Ugens Rapport og
Express, en þau koma út hjá dótturfyrirtæki Allers, svo að ekki sé hægt
að halda því fram að fyrirtækið sem slíkt reki svona skítablöð. Þau þrjú
risafyrirtæki, sem hér eru nefnd, gefa út milli tveggja og tveggja og hálfrar
milljónar blaða á viku. Hér er um að ræða miklu miklu meiri iðnað en hjá
til dæmis Gyldendal. En þó er aldrei talað um vikublöð, þau eru aldrei
ritdæmd, né heldur þær bækur sem lesendur vikublaða lesa.1
Fíni litteratúrinn fær fjárhagslegan stuðning frá ríkinu, og höfundar
fínna bókmennta hljóta styrk til að skrifa. Dægurbókmenntir þurfa ekki
stuðnings með, og þeir sem stjórna framleiðslu léttbókmennta græða nóg
til þess að lifa. Fínar bókmenntir hljóta opinbera viðurkenningu, dægur-
bókmenntum er alltaf sýnd fyrirlitning. Þeir sem lesa fagurbókmenntir
virða ekki þá sem lesa dægurbókmenntir, og öfugt: lesendur klámsagna,
reyfara og vikublaða telja sitt lesefni vera hið rétta og góða.
Með þessu er ég ekki að halda því fram að vikublöð séu lestrar verð.
I mínum augum eru vikublöð og aðrar dægurbókmenntir draumaiðnaður
og blekking, hugmyndafræðileg kúgunartæki sem ekki bara halda alþýðu
niðri í menningarlegri óvirkni, heldur gefa líka af sér gífurlegan gróða.
13