Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Síða 45

lslenskar afþreyingarbókmenntir og Guðrún frá Lundi
fyrir því að hlutskipti hennar hefði getað orðið verra. Niðurstaðan er sú
að hún snýr aftur heim á Herjólfsstaði, breytt manneskja. Aðskilnaður-
inn hefur haft góð áhrif bæði á Hannes og Sigurborgu. „Kuldalegi geð-
vonskusvipurinn var horfinn en í staðinn kominn ánægjusvipur“ (215).
Hún sýnir Rannveigu tengdamóður sinni sáttfýsi, og þegar hún missir
einn sona sinna úr berklum stuðlar sorgin að bættri sambúð þeirra hjóna.
I fyrri hluta bókarinnar er Sigurborg geðstirð, heimsk, kaldlynd (vill
m. a. varla taka við gamalli móður sinni) og ráðrík, á sýknt og heilagt
í togstreitu við tengdamóður sína um völdin á heimilinu. En nú er hún
svo breytt orðin að Hannes viðurkennir að „nú vill hún helst gera öllum
gott“ (255). Aherslurnar flytjast yfir á ýmsar ávirðingar Hannesar sjálfs.
Hann fær orð í eyra, m. a. frá systur sinni, um að hann hafi aldrei sýnt
konu sinni samúð og skilning. Undir lokin hillir undir betra líf:
„Þá lagði Hannes varman lófann ofan á granna, æðabera og vinnulúna
hönd hennar og sagði glaðlega:
„Já, það hafa verið viðburðaríkir dagar og oftast nær dimmt yfir. En
nú vona ég, að bjartara sé fram undan hjá okkur öllum“ (315).
Það er vissulega ekki erfitt að finna í þessari sögu Guðrúnar frá Lundi
ýmislegt sem tengir hana við alþjóðlega formúlu fyrir afþreyingarsögu.
I fyrsta lagi er sagan staðfesting á þeim gildum sem viðurkennd eru í
samfélagi hennar. Það er ekki boðið upp á neina nýja túlkun á veruleik-
anum, ekki neina endurskoðun á ríkjandi mati. Eins og í „vandamálasög-
um“ vikublaðanna er svið fjölskyldulífsins sá fasti og jákvæði póll sem
allt snýst um. Þjóðlífsmyndin er aukaatriði, tíðindi af daglegu starfi fólks
einungis til lauslegrar uppfyllingar rétt eins og margfræg kaffidrykkja
persónanna. Hin jákvæða hugsjón kemur skýrt fram í ummælum Hannes-
ar seint í sögunni: „Kannske við eigum eftir að eiga friðsælt og gott
heimilislíf, eins og var hjá pabba og mömmu“ (bls. 263). Þess konar
heimilislíf er bersýnilega sú trygging sem sagan vill hafa fyrir stöðugleika
og varðveislu íslensks bændasamfélags. Vandamál er það sem ógnar heim-
ilisfriðnum. Þau eru: framhjáhald húsbóndans (sem höfundur tekur reynd-
ar fremur létt á) og ráðríki og kröfuharka eiginkonunnar. Lausnin er sú
að þau sættist. Forsenda sáttanna er fyrst og fremst sú að konan sjái villu
sína. Því er hún send að heiman til að fá samanburð við örlög annarra.
Samanburðurinn segir að hvað sem þínu hlutskipti líður, þá þurfi ekki
langt að leita að enn lakara sambýli manna. Niðurstaðan er sú að þú snýrð
heim, sættir þig við það sem er. Sá hefur nóg sér nægja lætur. Konan er
TMM 3
33