Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Page 53

Um jínar bókmenntir og ófínar
viðurkennir þarmeð að forsmáð bókmenntagrein sé jafngóð og aðrar
greinir bókmennta. Vandinn er sá að þekkja góða bók frá vondri, án inn-
gróinnar íhaldssemi og fordóma.
Hér á ekki að hefja neina lofgjörð um þessa bók og höfunda hennar.
En til gamans og kannski fróðleiks fyrir þá sem ekki eru þaullesnir í sænsk-
um samtímabókmenntum má nefna, að þessi bók var fyrsti liðurinn í til-
raun sem rithöfundarnir gerðu til að leita uppi lesendur í anda þeirrar
speki, að vilji ekki fjallið koma til Móhameðs, verði Móhameð að koma
til fjallsins; fyrsti liðurinn í tilraun sem tók meira en tíu ár. Tíu bóka
ritröð eða sería var samin í þessari tilraun.
Þau hjón voru engir nýgræðingar í rithöfundastétt þegar þeim kom
saman um að gera þessa tilraun til að ná til breiðs lesendahóps. Þau hafa
í blaðaviðtölum skýrt frá því, að megintilgangurinn hafi verið að ná til
þess fólks sem venjulega lætur ógert að lesa fínar bókmenntir, heldur
lætur sér nægja ófínni bókmenntir. Þeim Sjöwall og Wahlöö ofbauð að
svo stór og lesþyrstur hópur skyldi ekki eiga kost á betra lesefni því að
flestir afþreyingarhöfundar sænskir skrifuðu ófrumlegar bækur, fullar með
borgaraleg viðhorf. Þau vildu ná til þessa hóps og bjóða honum til lestrar
skemmtilegar bækur um nokkur af vandamálum líðandi stundar — skrif-
aðar frá sósjalísku lífsviðhorfi.
Þetta hafa fleiri gert, bæði fyrr og síðar, og sumum gengið vel og öðrum
miður, en þó fáum betur en þeim hjónum Mæju og Pétri.
Þau reiknuðu reyndar með því frá byrjun að undirtektir yrðu dræmar,
að minnsta kosti í fjölmiðlum og fagurkerahópum, ef þau tækju upp á
því að reyna í glæpasögum að sannfæra lesendur um ágæti og yfirburðí
sósjalisma, því að ástandið í Svíþjóð fyrir meira en tíu árum síðan var ekki
ósvipað því sem gerist á Islandi í dag — að því leyti að menn ruku upp
til handa og fóta ef sósjalistar fóru að útlista sín sjónarmið í bókum og
kölluðu slíkt pólitískan áróður, þrátt fyrir að stórflóð borgaralegra við-
horfa í bókum og fjölmiðlum væri náttúrlega talið ópólitískt. Þetta hefur
reyndar breyst nokkuð í nágrannalöndum okkar á síðustu árum, og hver
veit nema breytingin berist hingað einhvern tímann. Þau Sjöwall og
Wahlöö ákváðu því að fara sér hægt í upphafi, þannig að bækurnar gerð-
ust æ pólitískari eftir því sem liði á ritröðina.
Ekki skal hér lagður dómur á hvernig sú fyrirætlun heppnaðist né held-
ur á ágæti bókanna að öðru leyti en því að feiknamiklar vinsældir víða
um lönd benda óneitanlega til þess að höfundum hafi tekist að ná til breiðs
41