Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Qupperneq 81

Bandaríkin og mannréftindi í þriðja heiminum
Hernaðarlegir hagsmunir kunna að vera sjálfstæðir að einhverju leyti, en
það er ógerningur að skýra svo trúverðugt sé stærð, hlutverk og alþjóðlega
útbreiðslu Bandaríkjahers, nema sem afleiðingu af efnahagslegum hags-
munum um allan heim, eins og baráttufræðingar „varnaraðferðarinnar“
hafa gert sér ljósa grein fyrir. Þannig hafa bæði efnahagslegir og hernaðar-
legir hagsmunir leitt af sér eðlileg bandalög við herstjórnir og leifar for-
réttindahópa gamla nýlenduskipulagsins. Þessir aðilar hafa orðið að reiða
sig á aflsmun til að halda völdum, og þeir hafa hneigst til þess að raka
saman fé með fjárdrætti og með því að arðræna meginþorra þjóðarinnar
með samþykki hinna útlendu verndara sinna.
Það eru náin tengsl milli hryðjuverkanna, sem beitt er í Brasilíu, Chile
og í öðrum fasískum skjólstæðingslöndum og stefnunnar í efnahagsmál-
um. Það er ekki hlaupið að því að fá sérstakar skattaívilnanir fyrir erlent
fjármagn og gera hagvöxtinn háðan erlendum fjárfestingum á þessum
tímum þjóðernishyggjunnar í þriðja heiminum. Ekki leiðir hún heldur til
þess að launin haldist lág og að bönnuð verði verkföll og aðrar þær að-
gerðir sem trufla hin „hagstæðu fjárfestingarskilyrði". Það er ávallt ein-
kenni nýlendustefnunnar nýju, að vinnukraftinum er haldið ódýrum. A
Filippseyjum hafa rauntekjur verkafólks í sveitum og borgum lækkað
verulega og „á tímum hækkandi vöruverðs er vinnan áfram ódýr liður...
Manila er ennþá ein fárra höfuðborga í heiminum, þar sem leigubíll frá
flugvellinum til miðborgarinnar kostar, með þjórfé, innan við dollar".9
Þetta lága verð á vinnukrafti er ekki árangur af hinum „frjálsa markaði“.
A Filippseyjum, eins og í Brasilíu og Chile, hafa lögmál framboðs og eftir-
spurnar ekki fengið að vinna hömlulaust — launum hefur verið haldið
niðri með aðgerðum stjórnvalda. Þess háttar takmörkunum hefur verið
beitt til að halda gróðanum uppi og brasilískri og chilenskri vöru „sam-
keppnishæfri".
Það þarf því enginn að vera hissa á því, að efnahagsundrið í Brasilíu
hefur gert hina ríku ríkari og stóran hluta hinna fátæku hlutfallslega og
raunverulega fátækari. Hlutur ríkusm 5 prósentanna óx hlutfallslega úr
29 prósenmm 1960 í 38 prósent 1970; rauntekjur hinna lægst launuðu
40 prósenta lækkuðu í heild á sama áramg. Business Week segir 28. apríl
1975, að rauntekjur lægst launuðu 80 prósenta íbúa Brasilíu hafi lækkað
stöðugt frá 1964 — árinu þegar herforingjarnir tóku völdin — þrátt fyrir
að brúttó þjóðartekjur hafi þrefaldast upp í 80 milljarða dollara. Arið
1971 urðu 65 prósent þeirra, sem þátt átm í framleiðslunni, að draga fram
67