Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Page 103

Vitrun í Hrafnkels sögu
Draumur Flosa í Njálu er ekki eina vitrunin í fornsögunum sem virðist
vera af útlendum toga spunnin, að minnsta kosti að einhverju leyti. Fyrsti
kafli Hrafnkels sögu rekur einnig draum sem birtir manni vitneskju um
framtíðina og viðvörun. Aþekka frásögn er að finna í Sturlubók Land-
námu, og hljóða þær á þessa lund:
Hrafnkell .... var hinn fyrsta vetur
í Breiðdal, en um vorið fór hann upp
um fjall. Hann áði í Skriðudal og
sofnaði. Þá dreymdi hann, að maður
kom að honum og bað hann upp
standa og fara braut sem skjótast.
Hann vaknaði og fór brutt. En er
hann var skammt kominn, þá hljóp
ofan fjallið allt, og varð undir göltur
og griðungur er hann átti. Síðan nam
Hrafnkell Hrafnkelsdal og bjó á
Steinröðarstöðum.
(Sturlubók).
(Hallfreður) kom skipi sínu til ís-
lands í Breiðdal... (og) setti bú sam-
an... En um vorið færði Hallfreður
bú sitt norður yfir heiði og gerði bú
þar sem heitir í Geitdal. Og eina nótt
dreymdi hann, að maður kom að hon-
um og mælti: „Þar liggur þú, Hall-
freður, og heldur óvarlega. Fær þú á
brott bú þitt og vestur yfir Lagarfljót.
Þar er heiil þín öll.“ Eftir það vaknar
hann og færir bú sitt út yfir Rangá
í Tungu, þar sem síðan heitir á Hall-
freðarstöðum, og bjó þar til elli. En
honum varð þar eftir geld geit og
hafur.3 Og hinn sama dag, sem Hall-
freður var í brott, hljóp skriða á
húsin, og týndust þar þessir gripir,
og því heitir þar síðan í Geitdal.
(Hrk. s.)
Þótt frásagnir þessar hafi auðsæilega sama kjarna, þá ber þeim ýmislegt
á milli, svo sem heiti landnámsmannsins (Hrafnkell: Hallfreður), hvar
jarðfallið varð (Skriðudalur: Geitdalur) og hvar hann settist að (Stein-
röðarstaðir í Hrafnkelsdal: Hallfreðarstaðir í Tungu). Mismunur þessi
hefur verið skýrður á ýmsa lund. Sigurður Nordal taldi, að höfundur sög-
unnar hafi vísvitandi vikið frá Landnámu, heimild sinni,4 en nýlega hafa
tveir fræðimenn talið, að þessu sé á annan veg háttað: höfundur sögunnar
3 Handritum ber ekki saman um hvers konar dýr Hallfreði urðu eftir. Eitt hefur
„gölt og hafur", annað „gul geit og hafur“ og hið þriðja „ennt geit og hafur".
Leshátturinn „geld geit og hafur“ kemur, að því er mig minnir, fyrir í ungu hand-
riti. Og séu aðrir leshættir bornir saman, þá er ekki unnt að benda á annað tæki-
legt orð en „geld", þar sem „gölmr", „gul“ og „ennt“ virðast stafa af mislestri.
4 Sigurður Nordal, Um Hrafnkötlu, Reykjavík 1940, 22.—23. bls.
89