Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Side 86

Ástráðnr Eysteinsson
John Fowles og Ástkonan
„It was a pose without realism, yet dramatic.M
Tbe Magus
Fyrsta skáldsaga John Fowles, Safnarinn (The Collector), kom út árið
1963.1 Hann hafði þó unnið mun lengur að annarri sögu, The Magus, sem
birtist 1966 og er að sögn Fowles eftirlætisafkvæmi hans í flokki skáldverka,
en jafnframt mesta vandræðabarnið. Hann gaf út endurskoðaða gerð hennar
árið 1977. 1969 kom út sú bók Fowles sem frægust hefur orðið og loks
birtist á íslensku í ár: Ástkona franska lautinantsins (The French Lieuten-
ant’s Woman).2 Síðan hafa komið eftirtalin skáldverk: Poems (1973), The
Ehony Tower (1974; stutt samnefnd skáldsaga auk þriggja smásagna og
þýddrar miðaldarómönsu), og skáldsögurnar Daniel Martin (1977) og
Mantissa (1982).
Fowles er orðinn einn viðurkenndasti skáldsagnahöfundur Vesturlanda
og munu eflaust margir Islendingar þekkja til verka hans. Skáldsögur hans
eru raunar svo fjölbreytilegar að efni og áferð að í grein sem fjallar fyrst og
fremst um eina þeirra er einungis hægt að ræða í mjög grófum dráttum um
sameiginleg einkenni allra. Ohætt mun þó að segja að í sögum hans birtist
iðulega rík frásagnargleði sem og óskeikul tök á hefðbundinni frásagnar-
tækni; honum er í lófa lagið að skapa bráðlifandi persónur og kvikt
umhverfi, og fella þetta saman í hrífandi framvindu realískrar sögu. Því er
gjarnan haldið fram að leita verði allt aftur til hinna miklu raunsæishöfunda
Breta á síðustu öld (Dickens, George Eliot o. fl.) til að finna ofjarla Fowles í
raunsönnu samspili persóna og samfélags. En Fowles er sér jafnframt afar
meðvitaður um að nútíma-sagnagerð hefur ekki hvað síst einkennst af
andófi gegn þessari hefð, og í sögum sínum, að þeirri fyrstu e. t. v.
frátalinni, grefur hann látlaust með annarri hendi undan þeim söguheimi
sem hann skapar með hinni. Hann telur „kreppu" skáldsögunnar felast í
aukinni sjálfsvitund hennar, óhjákvæmilegri viðurkenningu á að form henn-
ar er í senn leikur og lygi, tilbúningur er „gerir höfundinum kleift að fara í
feluleik við lesandann."3 Þessi feluleikur er ein mesta skemmtan og
dægradvöl sem mannkynið hefur fundið upp, enda hefur hann verið gjörnýttur
af afþreyingariðnaði nútímans. Þetta hefur síðan leitt til „slæmrar sam-
484