Morgunblaðið - 19.12.2014, Blaðsíða 46

46 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2014
Þegar þú kaupir bökunardropa frá
Kötlu, styður þú fjölfötluð börn til náms.
Sunnusjóður hefur í meira en 30 ár
aukið námsmöguleika fjölfatlaðra
barna. Katla er helsti bakhjarl sjóðsins.
DROPAR SEM
LOFA GÓÐU
www.sunnusjodur.is www.katla.is/dropar
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Þessi diskur er hugsaður fyrir þá
sem hafa áhuga á skapandi tónlist,
nýjum hugmyndum og skýrri hugs-
un,“ segir saxófónleikarinn Sigurðar
Flosasonar um nýjan geisladisk sinn
sem nefnist Tveir heimar. Titillinn
vitnar til samruna ólíkra tónlist-
arstíla, en diskurinn er á mörkum
klassískrar tónlistar og djass.
Diskurinn geymir þrjú stór tón-
verk sem öll hafa verið skrifuð sér-
staklega fyrir Sigurð á 30 ára tíma-
bili. Verkin eru Changing times eftir
Árna Egilsson, samið 2009, tekið
upp sama ár og flutt af Sigurði,
Kjartani Valdemarssyni og Einari
Scheving; Skuggar af skýjum eftir
Áskel Másson, samið 2013, tekið upp
2014 og flutt af Sigurði og Caput-
hópnum undir stjórn Guðna Franz-
sonar og loks Að leikslokum eftir
Gunnar Reyni Sveinsson, samið
1982, tekið upp 1993 og flutt af Sig-
urði, Reyni Sigurðssyni, Þórði
Högnasyni og Matthíasi Hemstock.
Að sögn Sigurðar á útgáfan sér
langan aðdraganda, sem hófst þegar
Gunnar Reynir skrifaði fyrir sig Að
leikslokum þegar Sigurður útskrif-
aðist út Tónlistarskólanum í Reykja-
vík árið 1983. „Þó að ég sé nú að-
allega að fást við djasstónlist sjálfur
er ég menntaður á sviði klassískrar
tónlistar líka og hef svolítið fengist
við það. Verkið hans Gunnars Reyn-
is gekk út á samtvinnun þessara
tveggja tónlistarstíla,“ segir Sig-
urður og bendir á að Gunnar Reynir
hafi verið frumkvöðull í slíkum stíl-
samruna hérlendis.
„Ég fékk þá hugmynd að gaman
gæti verið að halda áfram í þá átt og
reyna að gera eitthvað sem tengdi
saman þessa ólíku strauma. Þannig
að með einhverra ára millibili laum-
aði ég þessari hugmynd að bæði Ás-
keli og Árna. Smám saman mótaðist
þetta,“ segir Sigurður og tekur fram
að hann sé mjög ánægður með út-
komuna.
„Þetta er að mörgu leyti viðamikið
og metnaðarfullt verkefni og að
sama skapi dýrt og flókið. Þetta á
sjálfsagt litla sölumöguleika miðað
við margt annað sem ég hef gert, en
mér þykir mjög vænt um þetta verk-
efni. Ég veit að bæði Árni og Áskell
eru mjög glaðir með þessa útgáfu og
ef Gunnar Reynir horfir á okkur ein-
hvers staðar af himnum þá er ég al-
veg viss um að þetta myndi gleðja
hann líka, að sjá að einhver sé að
skoða þessar hugmyndir hans
meira.“
Spurður nánar um hvernig heim-
arnir tveir mætast í tónverkunum
segir Sigurður spunann vera lyk-
ilatriðið. „Þetta gengur út á það að
setja spunann inn í samhengi skrif-
aðrar klassískrar tónlistar. Mitt
hlutverk í þessu er að vera spinnandi
einleikari. Ég spila líka nótur sem
eru skrifaðar, en stór partur af því
sem ég geri í öllum verkunum er
spuni og það er þannig sem heim-
arnir tveir mætast,“ segir Sigurður
og bætir við: „Mér finnst svolítið
heillandi að láta þessa tvo heima
mætast skarpt í stað þess að reyna
að búa til djassaða klassíska tónlist
eða klassíska djasstónlist. Þannig
mætast þessir tveir heimar ákveðið
sem það sem þeir eru og hvorugur
er að reyna að vera hinn.“
„Skapandi tónlist“
Morgunblaðið/Einar Falur
Spuni „Mitt hlutverk er að vera spinnandi einleikari,“ segir Sigurður.
 Tveir heimar
eru á mörkum
klassískrar tón-
listar og djass
Gunnlaugur Halldórssonarkitekt (1909-1986) hefurverið nefndur fyrsti mód-ernisti íslenskra sjónlista.
Í þessari vönduðu bók er gefið ít-
arlegt yfirlit yfir allar helstu bygg-
ingar sem hann teiknaði, auk þess
sem fjallað er
um bakgrunn
hans, nám, feril
og hugmyndir
að baki hús-
unum sem hann
teiknaði og risu
eftir teikn-
ingum hans
víða um land,
þar sem þau
hafa haft varanleg áhrif á íslenska
menningu og umhverfi.
Meðal þekktustu verka Gunn-
laugs má nefna hönnun þyrpingar
verkamannabústaða við Hringbraut
austan Hofsvallagötu sem Pétur
segir hafa markað tímamót hér sem
„fyrsta dæmi um heilsteypta íbúða-
þyrpingu í anda módernisma“; íbúð-
arhúsin Garðastræti 37, Smáragötu
7, Laufásveg 64-64a og Dyngjuveg 6;
(hina umdeildu) viðbyggingu við
Landsbankann í Reykjavík; Engla-
borg við Flókagötu; endurbætur og
viðbyggingar á Bessastöðum; Bún-
aðarbankann í Austurstræti; bygg-
ingar á Reykjalundi; Amts-
bókasafnið á Akureyri; stöðvarhús
Búrfellsstöðvar og Háskólabíó (þrjú
síðastnefndu ásamt Guðmundi Kr.
Kristinssyni).
Saga Gunnlaugs er merkileg og
afar vel skrifuð, eins og vænta má af
hálfu höfundar. Pétur Ármannsson
hefur lagt sig fram við að kynna fyrir
þjóðinni helstu verk arkitekta, hug-
myndir þeirra og gildi góðrar hönn-
unar fyrir umhverfið. Hann hefur
komið að ritun margra bóka og er
þessi um Gunnlaug sannkölluð rós í
hnappagat hans. Pétur dregur ekki
dul á að honum finnst þessi merki
arkitekt ekki vera nægilega kunnur.
Í eftirmála hans segir: „Í ljósi sög-
unnar er Gunnlaugur Halldórsson
óumdeilanlega einn merkasti frum-
kvöðull í íslenskri byggingarlist 20.
aldar. Staða hans sem fyrsta sjón-
lista-módernistans skipar honum við
hlið formbyltingarmanna myndlistar
á borð við Sigurjón Ólafsson, Svavar
Guðnason og Þorvald Skúlason, sem
allir eru þjóðkunnir fyrir verk sín.
Þegar íslenska byggingarlist ber á
góma kannast flestir við Guðjón
Samúelsson. Ýmsir arkitektar eft-
irstríðsáranna eru einnig nafnkunnir
fyrir vel unnin verk. Gunnlaugur
Halldórsson er minna þekktur en
margir þeirra og yngra fagfólk í
arkitektastétt kannast vart við nafn
hans og verk. Hvers vegna hefur
hann ekki notið verðskuldaðrar at-
hygli fyrir framlag sitt?“ (154) spyr
Pétur og vandlætingartónninn er
skiljanlegur eftir lestur á þessari
vönduð bók um ævistarf Gunnlaugs.
Gunnlaugur hélt kornungur til
náms við Arkitektaskóla listakadem-
ísins í Kaupmannahöfn, þar sem
hann komst í kynni við alþjóðlegan
funksjónalisma, og þótti standa sig
afar vel. Gunnlaugur var á Íslandi
sumarið 1930, þá 21 árs gamall og
var strax farinn að láta að sér kveða í
byggingarlistinni. Þremur árum síð-
ar var það fréttaefni í Danmörku
þegar hann varð yngsti útskrift-
arnemi deildarinnar frá upphafi.
Gunnlaugur kaus að halda heim að
námi loknu, í stað þess að starfa í
Danmörku, þar sem hann hefði að
mati Péturs án efa átt glæsta fram-
tíð. Hann tókst á við að kynna hug-
myndir sína um arkitektúr og skipu-
lag fyrir Íslendingum, greinilega oft
við lítinn skilning, en Gunnlaugi var
til að mynda aldrei falið að teikna
hér kirkju. En eftir hann standa
reisuleg og markverð hús af ýmsu
tagi, þótt einnig sé vissulega sárt að
sjá teikningar og módel af bygg-
ingum sem hann vann að en risu
aldrei. Honum stundum til mikilla
sárinda. Er það miður því um er að
ræða mun heilsteyptari og stíl-
hreinni verk en mörg önnur sem
risu.
Bókin er afar stílhrein, í anda
hönnunar Gunnlaugs. Bundin í grófa
strigakápu og fagmannlega brotin
um, þar sem breiður megindálkur
fyrir megintextann liggur að kili og
breið spássía út að jaðrinum, þar
sem tilvitnanir eru birtar sem og
minni ljósmyndir og teikningar en
stærri myndir eru flestar í sömu
breidd og meginmálið. Fjöldi ljós-
mynda af byggingum Gunnlaugs frá
ýmsum tímum, auk teikninga og
módela af húsum sem ekki risu,
gæða verkið tilhlýðilegu lífi og sýna
verkin vel. Ef að einhverju má finna
hefðu enn fleiri myndir mátt vera
stærri en raun er á – þótt úrvalið sé
vissulega vandað og byggingar afar
vel ljósmyndaðar af fagmönnum.
Bókin um Gunnlaug Halldórsson
er glæsilegur minnisvarði um merk-
an listamann og hönnuð, mikilvægan
arkitekt sem kom að hönnun sumra
best lukkuðu bygginga hér á landi á
sínum tíma. Þetta er bók sem allir
áhugamenn um hönnun, umhverfi og
skipulag eiga að lesa – og skyldueign
allra sem starfa á þessu sviði.
Arkitektúr
Gunnlaugur Halldórsson arkitekt
bbbbm
Höfundur og ritstjóri: Pétur
Ármannsson. Hið íslenska
bókmenntafélag, 192 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Ljósmynd/Guðmundur Ingólfsson
Stölluð húsaröð Hús Gunnlaugs við Hofsvallagötu „mörkuðu tímamót“.
Mikilvæg bók um
merkan arkitekt
Gunnlaugur
Halldórsson
Pétur
Ármansson