Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Page 75

Sandra Sif
Einarsdóttir
er að skýringin felist í því að um 12%
beinagrinda séu ranglega greindar sem
karlk\'ns við rannsóknir (Pearson, 1999,
bls. 96). Það er þess vegna vel hugsanlegt
að ranglega kyngreind kuml geti leynst í
íslenska kumlasafninu en leiðrétting á því,
t.d. með DNA-greiningum. gæti orðið til
þess að varpa skýrara ljósi á hugmyndir
manna á landnámsöld um kyngervi. Sú
kynskipting sem iðulega er gerð á hinum
mismunandi tegundum haugfjár er að
líkindum hreint ekki eins einföld og ætla
mætti, því svo viröist sem aö mun meira
flæði hafí verið á milli kvngerva en áður
hefúr verið talið.
Þær ástæður sem réðu því hvað fólk
hlaut sem haugfé í gröf sína eru ekki
auðskiljanlegar. Pearson bendir á að
fomleifafræðingar verði að hafa í huga
við rannsókn á greftrunum og haugfé, að
slíkar athafnir og gripir endurspegli yfírlcitt
ekki raunveruleikann. heldur séu þess
konar upplýsingar öflugur miðill til
túlkunar á skynjuðum raunveruleika á
félagslegum tengslum hins látna (Pearson.
1999, bls. 86). Það er því vel hugsanlegt
að haugféð geti sagt okkur meira urn fólkið
sem jarðsetti en einstaklinginn sem er
jarösettur. Haugféð getur hafa verið
erfðagripir og sagt meira urn stöðu og
ætterni. fremur en raunveruleg völd
manneskjunnar. Sverð ervenjulega taliim
mjög dýrmætur gripur sem tákni oft mikil
auðævi og völd. Greftrunin á Önd-
verðamesi getur því vel hafa snúist um
pólitískt sjónarspil aðstandenda í þeim
tilgangi að sýna frarn á auðævi og þar með
völd ættarinnar. Einnig geta vopnin táknað
það sem ættingjar hans vildu að hann heföi
verið í lifanda lífí. Það er t.d. ekki vitað
hvort einstaklingurinn sem þarna var
grafínn með vopnum hafí nokkum tíma
barist í bardaga. Kæinski litu samtíma-
menn hans svo á að hann þyrfti að vera
sérstaklega vel vopnum búinn til að veija
sig, hvort sem hann færi til Heljar eða
Valhallar. Þannig væri honum færð „karl-
mennska" í veganesti og honum tr\'ggt
annað líf en það sem hann hafði búið við
í þessum heimi. Hugsanlega hafði þessi
manneskja sannað f\rir samtímafólki sínu
að hin svokallaða „karlmennska" sem
tengist oft vopnum byggi ekki á líf-
fræðilegum kynbundum atriðum, enda er
óvíst að litið hafí verið á slíkt sömu augum
og gert er í dag.
Spumingin er einnig hvort verið sé að
gera lítið úr mikilvægi einstaklingsins
þegar því er haldið fram að gröfín veiti
frekar upplýsingar um auöuga
aðstandendur hins látna fremur en hann
sjálfan? Að ólíklegt sé að slík manneskja
hafi sjálf verið voldug? Þess konar
ályktanir em vafasamar þar sem auðvelt
er að falla í sömu gryfju og upphaflega
var gert við túlkun á Asubergsskipinu
fræga sem fannst í Noregj seint á 19. öld.
Augljóst var að sú glæsilega greftmn sem
fram fór í skipinu hafí verið gerð konu til
heiðurs en við fyrstu túlkun var klvkkt út
með því að drottningin sem jarðsett var
þar hafí nú þrátt fyrir allt verið móðir
víkings (Anvill-Nordbladh. 1998, bls.
113).
Islensk kynjafornleifafræði
Mannfræði- og félagsfræðirannsóknirhafa
sýnt fram á að kyn og kyngervi fari ekki
alltaf saman innan margra þjóðfélaga og
hafa þessar niðurstöður haft álirif á tiilkun
og skilning fomleifafræðinga á fortíðinni
(Sorensen, 2004, bls. 42). Þettaem ekki
nýjar fréttir og kumlið á Öndverðamesi
er einmitt dæmi um slíkt. í greininni sem
Mynd 3
„Nútímavíkingur”
(www.commersen.se)
73