Fréttablaðið


Fréttablaðið - 05.10.2015, Qupperneq 13

Fréttablaðið - 05.10.2015, Qupperneq 13
Golfsettið ferðast frítt! + Skráðu þig í Icelandair Golfers á www.icelandairgolfers.is Aðild að Icelandair Golfers er innifalin fyrir korthafa Premium Icelandair American Express® ÍS L E N S K A S IA .I S I C E 6 61 93 1 0/ 13 Ég var um daginn að blaða í ágætu greinasafni sem hafði að geyma uppgjör ýmissa félagsvísinda- manna við Hrunið og oflætistímana þar á undan, þegar nýútskrifað fólk úr viðskiptadeildum háskólanna fór um heiminn og hélt að það væri afkom- endur „víkinga“, og ætti því að æla á milli rétta á fínum veitingahúsum, sofna í helstu óperuhúsum heims, aldrei halda fundi og taka ákvarð- anir um milljarðatugi króna án þess að ráðgast við nokkurn mann, allra síst sjálfan sig. Félagsvísindamenn- irnir töluðu í þessu sambandi um hugmyndafræði Íslendingasagnanna sem hefðu fyllt þessa krakka af þess- um mikilmennskuórum. En þær eru ekkert svona. Hér er skyndikúrs í Íslendinga- sögunum handa komandi útrásar- víkingum (þetta er víst að bresta á aftur) og félagsvísindamönnum. Sögur um oflæti Íslendingasögurnar fjalla alls ekki um það hvað Íslendingar séu fullkomnir heldur hitt hversu ófullkomnir þeir séu. Þær enda til dæmis alltaf með ósigri (karl) hetjunnar; en það gerir þessar sögur í rauninni ekki að tragedíum því að allir eru dauðfegnir að losna við þessa ofstopamenn; meira að segja Egill Skallagrímsson sem af öllum mótherjum sínum ber má um síðir þola það óhetjulegasta ástand sem hugsast getur: að verða gamalmenni. Þetta eru erkisögur um Íslendinga. Þær greina frá ættardeilum, land- námi og héraðsuppbyggingu, mann- vígum, ástum og örlögum, fólki sem stríðir við skapgerðarbresti og reynir að lifa með sæmd. Þær segja frá orðheppni og orðseinheppni og orðabölvun. Þær segja frá völdum, lagarefjum, kaupskap, misnotkun, hefndum, sáttum, vináttu, rógi, misskilningi, heigulskap, gæfuleysi og gjörvileik og já, hetjuskap en þó umfram allt: oflæti. Þar er fullt af alls konar fólki. Persónur eru þar sam- settar og við sjáum þær í athöfn, þær eru leiddar fram í verkum sínum og tilsvörum, útliti, fasi og jafnvel játn- ingum sem að vísu eru sveipaðar dul í flóknum vísum, eins og nútímaljóð. Íslendingasögur eru nútímaskáld- sögur og við sjáum persónur þeirra daglega á götu. Eru þetta hetjubókmenntir? Þar koma stundum við sögu náungar – löngu horfnir þegar sögurnar eru skráðar – sem gerðust mála- liðar (soldið eins og atvinnumenn í fótbolta) og stóðu í mannvígum erlendis og jafnvel hér heima líka, með hörmulegum afleiðingum. Eigum við að dást að þeim? Við skulum segja frekar að saga þeirra þykir þess verð að hún sé sögð. Ekki fegrun, heldur stækkun Sögurnar eru einhvers konar sam- bland af goðsögum og raunsæis- bókmenntum. Íslendingasögurnar rekja með öðrum orðum af ískaldri nákvæmni og umtalsverðri kald- hæðni deilur og vandræði sem hljótast af stolti á villigötum. Þær segja sem sé frá oflæti. Þær segja frá fólki sem linnir ekki látum fyrr en það hefur tekist á hendur það sem því er ofviða; sem er eina skilgrein- ingin á Íslenska draumnum sem hægt er að aðhyllast. Siðvillt skáld og nýríkir afglapar, glúrin gamal- menni og spilltir höfðingjar eru áberandi: og konur sem hika ekki við að senda menn til mannvíga til að standa vörð um hefndarskyldu og sæmd eða vegna ástar á þeim sem þær láta drepa. Sumar sögur segja frá hálfgerðum afglöpum sem eru ófærir um að taka þátt í daglegu lífi fólks og samfélaginu vegna þess að þeir eru á valdi hugmynda sem ættaðar eru úr allt öðrum kringum- stæðum, sem kannski voru aldrei til nema sem skáldskapur, donkíkótar. Þetta eru sögulegir menn, það tekur því að segja frá þeim en guð hjálpi þeim sem ætlar að taka þá sér til eftirbreytni. Grettir Ásmundarson er ein slík hetja, Þorgeir og Þormóður, Kor- mákur, Hallfreður vandræðaskáld, Egill skalli, Gunnlaugur ormstunga og Hrafn, Björn Hítdælakappi … Meira að segja títtnefndur Gunnar á Hlíðarenda sem nú er mikil tíska að álasa, en er alltaf að reyna að vera góður, spyr Kolskegg bróður sinn „hvort eg mun því óvaskari maður en aðrir menn sem mér þykir meira fyrir en öðrum mönnum að vega menn“. Og langar bara að kvænast mesta kvenkosti landsins og sitja í sæmd sinni. Það verður spennandi að sjá hvernig Njála verður sviðsett í Borgarleikhúsinu nú í vetur en sagan um Gunnar og Hallgerði er kannski ekki flókin. Kannski fjallar hún um það sama og allar íslenskar sögur sem vit er í: að fara að heiman og að koma heim. Þetta er sagan um knattspyrnumanninn sem kemur úr atvinnumennsku með áunna spennufíkn þaðan, og þyrfti að fara á reiðistjórnunarnámskeið – og feg- urðardrottninguna sem hefur ógeð á karlmönnum eftir misnotkun og ofbeldi frá barnsaldri og vill komast burt héðan og inn í hetjuvíddina. Gunnar vill komast inn hingað og út úr hetjuvíddinni, gerast venjulegur búri. Þau mætast í gættinni á hetju- víddinni og úr verður það versta sem gat gerst að mati Njáls: Girndarráð. Saga Gunnars og Hallgerðar er ekki saga sem bundin er við tiltekið sam- félag eða samfélagsaðstæður heldur klassísk ástarsaga, harmsaga, þetta er ekki saga um hetjuskap heldur klúður og gagnkvæmt ofbeldi, and- legt og líkamlegt. Þessar sögur fjalla um að sitt sé hvað gæfa eða gjörvileiki. Þær fjalla um undarlegt ástand í undarlegu landi þar sem ekki er nein lögga, bara goðar, varla guðir nema til að spauga með, naumast þing nema árleg útihátíð á Þingvöllum þar sem menn keppast við að þylja upp lög. Stundum koma þar fyrir skrýtin orð eins og „slundasamlega“ og „mannfýla“ en engum er vorkunn að lesa þær fyrir það: bækur eru bara skemmtilegri þegar þar eru orð sem maður skilur ekki en getur fundið af keiminn uppí sér. Þessa sögur sækja frásagnir og frásagnarmót í hetjuljóð þar sem valkyrjur kjósa goðbornum hetjum örlög. Íslendingasögur eru erkisögur um Íslendinga. Þær geyma ekki fegrun á því fólki sem fjallað er um – heldur stækkun. Það gæti forðað okkur frá öðru Hruni að fara að lesa þær aftur. Erkisögur Íslendingsins Guðmundur Andri Thorsson rithöfundur Í dag Íslendingasögurnar fjalla alls ekki um það hvað Íslending- ar séu fullkomnir heldur hitt hversu ófullkomnir þeir séu. s k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 13M Á n u d a g u R 5 . o k T ó B e R 2 0 1 5 0 2 -1 1 -2 0 1 5 1 0 :3 1 F B 0 6 4 s _ P 0 6 1 K .p 1 .p d f F B 0 6 4 s _ P 0 5 2 K .p 1 .p d f F B 0 6 4 s _ P 0 0 4 K .p 1 .p d f F B 0 6 4 s _ P 0 1 3 K .p 1 .p d f A u to m a tio n P la te re m a k e : 1 6 C 2 -5 D A 0 1 6 C 2 -5 C 6 4 1 6 C 2 -5 B 2 8 1 6 C 2 -5 9 E C 2 7 5 X 4 0 0 .0 0 1 3 B F B 0 6 4 s _ 4 1 0 2 0 1 5 C M Y K
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Fréttablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.