Dagrenning - 01.12.1958, Blaðsíða 23

ins. Sú stjórn þurfti að mæta mestu
örðugleikum sem nokkur íslenzk stjóm
hefir orðið að taka við fyrr og síð-
ar í efnahagslífi íslenzku þjóðarinnar, þ.
á m. lokun Spánar-markaðsins, sem hafði
staðið undir útgerð landsmanna um ára-
tuga skeið. Hermann Jónasson hefir alla
tíð síðan dreymt um þann möguleika,
að skapa úr Framsókn, Alþýðuflokknum
og þeim hluta kommúnistaflokksins, sem
ekki fylgir Moskvu-línu skilyrðislaust,
eina öfluga vinstri fylkingu, sem gæti
farið með völd og ráð hér á landi, jafn-
vel um áratuga skeið, líkt og gerst hefir
í Noregi og Svíþjóð. Hermann gaf ekki
upp vonina um að þetta mætti takast
allan þann tíma, sem samstarf Sjálfstæð-
isflokksins og Framsóknar átti sér stað,
og var því jafnan frekar andsnúinn þeirri
samvinnu. H. J. mun hafa átt manna
mestan jrátt í því að koma á samvinnu
Alþýðuflokksins og Framsóknar í síðustu
kosningum, og að trt'ggja sér ítök í þeim
hluta kommúnistaflokksins, sem ekki
taldist beinlínis til Moskvulínunnar,
með því að tryggja Hannibal Valdimars-
syni og félögum hans sem sterkasta að-
stöðu í hinum nýja kommúnistabanda-
lagi — Alþýðubandalaginu. — Allt þetta
tókst betur en flestir bjuggust við, og
svo vel raunar, að Moskvu-línan í komm-
únistaflokknum virtist um tíma í nokk-
urri hættu. En framkvæmd þessarar
draumsjónar beið óbærilegan hnekki
þegar hinn nýi stjórnarmeirihluti
varð þegar í byrjun starfstíma síns
að gefast upp við það stefnuskrármál
sitt, sem hann hafði lagt mesta áherzlu á
í kosningunum, en það var, að láta
bandaríska herinn hverfa úr landi. Hvað
Alþýðuflokkinn og Framsókn snerti var
Ungverjalandsmálið og Súezdeilan 1956
kærkomið tækifæri til þess að hætta við
brottrekstur hersins, því hvorugur þess-
ara flokka mun í raun og sannleika hafa
óskað eftir brottför hans. En fyrir komm-
únista, sem fóru í stjórn fyrst og fremst
til að ganga erinda Sovétríkjanna, var
þetta mikið áfall. Þeir biðu þó færis að
bæta sér skaðann og það tækifæri fengu
þeir vorið 1958 þegar Genfarráðstefnan
um landhelgismálið reyndist árangurs-
laus. Sjávarútvegsmálin voru í höndum
kommúnista, enda höfðu þeir óspart
stutt að því, að sem mest af viðskiptum
jrjóðarinnar færi „austur fyrir tjald“.
Nú fengu þeir einnig tækifæri til að nota
viðkvæmt vandamál íslenzku þjóðarinn-
ar — stækkun landhelginnar — sem áróð-
ursmál fyrir sig, og til þess að spilla sam-
starfi vestrænna þjóða. Þetta tækifæri
létu þeir að sjálfsögðu ekki ónotað og
tókst meira að segja að koma því til leið-
ar, að ísland lenti — í fyrsta skipti í
sögu sinni — í vopnaðri styrjöld við
næsta nágranna sinn — Bretland. Við
þessar aðgerðir allar efldist Moskvu-lín-
an mjög aftur innan Alþýðubandalags-
ins og tókst að beygja svo alla meðlimi
flokksins, að ekki gat lengur orðið um
klofning að ræða. Þetta kom og brátt i
ljós í stjórnarsamstarfinu, það varð örð-
ugra með hverjum deginum að fá sam-
stöðu innan ríkisstjómarinnar um þau
mál sem miklu skipti, og loks kom þar,
að ráðherrar kommúnista neituðu alveg
að fallast á efnahagsmálalausn þá, sem
Framsókn taldi réttasta og Alþýðuflokk-
urinn hefði einnig fylgt, ef kommúnist-
ar hefðu ekki skorist úr leik.
Það má nú telja fullreynt, að draurn-
ur Hermanns um að kljúfa kommún-
istaflokkinn og innlima Alþýðuflokkinn
með einhverjum hætti í Framsókn get-
ur aldrei rættst, og er því hyggilegt að
hætta þeim tilraunum með öllu. Þess
DAGRENNING 21