Morgunblaðið - 30.01.2015, Qupperneq 26

FRÉTTASKÝRING
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Dómur sem féll í NewYork-ríki í Bandaríkj-unum þar sem Microsoftvar gert að afhenta al-
ríkislögreglunni aðgang að tölvu-
pósti einstaklings sem hýstur er í
gagnveri á Írlandi hefur vakið
mikla athygli. Írska gagnaverið er í
sambærilegu lagaumhverfi og
gagnaver á Íslandi. Það viðhorf hef-
ur verið útbreitt að hýsingaraðili
hafi ekki umboð til þess að veita
slíkar upplýsingar hér á landi, en
sú flökkusaga á ekki við rök að
styðjast.
Virkar í báðar áttir
Hjördís Halldórsdóttir hæsta-
réttarlögmaður sótti sér framhalds-
gráðu í lögum um upplýsingatækni
frá háskólanum í Stokkhólmi og
hún hefur fylgst með málinu.
„Kröfu alríkislögreglunnar var
beint að Microsoft í Bandaríkjunum
en Microsoft ákvað að segja nei þar
sem tölvupóstssamskiptin eru ekki
vistuð í Bandaríkjunum heldur í
gagnaveri sem fyrirtækið rekur á
Írlandi,“ segir Hjördís.
Í málsvörn sinni hefur Micro-
soft bent á það að óeðlilegt sé að
bandarísk lögregluyfirvöld geti
fengið aðgang að gögnum sem hýst
séu í öðru landi. Hefur fyrirtækið
einnig bent á það að ef bandarísk
yfirvöld telji þetta í lagi, þá geti
þau ekki gert athugasemd við það
ef erlend stjórnvöld fara inn á
skrifstofur bandarískra fyrirtækja
staðsett í viðkomandi landi og kraf-
ist þess að fá aðgang að töluvupóst-
ssamskiptum sem vistuð eru í
Bandaríkjunum.
Hefur Microsoft ennfremur
uppi þau sjónarmið að ef stjórnvöld
vilji nálgast gögnin þurfi þau að
fara eftir alþjóðlegum samningum
og í gegnum dómstóla á Írlandi.
Írsk stjórnvöld hafa tekið undir þau
sjónarmið. Málinu hefur verið
áfrýjað til Hæstaréttar Bandaríkj-
anna.
Hver hefur umboð hér á landi
Uppbygging gagnavera hefur
verið í umræðunni hér á landi.
Hjördís segir mikilvægt að huga að
íslensku lagaumhverfi í þessu sam-
hengi með það að leiðarljósi að átta
sig á því hvort hýsingaraðilar hafi
umboð til þess að veita upplýsingar
sem óskað er eftir, t.a.m. ef beiðni
þess efnis kæmi frá Bandaríkj-
unum. Í því samhengi bendir hún á
að Ísland er aðili að samningi Evr-
ópusambandsins, sem innleiddur
hefur verið í íslenska löggjöf, um
gagnkvæma aðstoð í sakamálum og
að sáttmála Evrópuráðsins frá 2001
um tölvuglæpi.
Í sáttmála um tölvuglæpi er að
finna sérstaka reglu sem nær til að-
gangs að gögnum yfir landamæri
án samþykkis þess ríkis þar sem
gögnin eru staðsett. Þetta á við ef
gögn eru öllum aðgengileg, t.a.m. á
vefsíðu, eða ef þau eru aðgengileg
um tölvukerfi ríkisins og samþykki
er fyrir hendi frá hýsingaraðila að
því tilskildu að hann hafi umboð til
að afhenda gögnin um tölvukerfið.
Þetta getur t.d. átt við um tölvupóst
einstaklinga sem vistaður er á Ís-
landi en beiðni kemur erlendis frá.
„Hér getur sú spurning vaknað
hver hefur slíkt umboð, og þá sér-
staklega hvort hýsingaraðilar hafi
hana. Svarið veltur væntanlega á
skilmálum viðkomandi hýsinar-
aðila,“ segir Hjördís.
Sáttmálinn hvorki bannar né
heimilar beinan aðgang í öðrum til-
vikum. Að sögn hennar virðist hafa
þróast nokkuð mismunandi fram-
kvæmd eftir ríkjum, sbr. mismun-
andi afstöðu bandarískra og írskra
yfirvalda í Microsoft-málinu.
Öryggi gagna á
Íslandi er flökkusaga
Gagnaver Dómur sem féll í New York-ríki í Bandaríkjunum hefur vakið at-
hygli. Vekur hann spurningar um öryggi gagna sem hýst eru erlendis.
26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á www.mbl.is/mogginn/leidarar
Sviptingar síð-ustu daga áevrusvæðinu
hafa valdið nokkr-
um áhyggjum um
framtíð þess. Sem
dæmi um það má nefna við-
brögð grískra markaða við
nýrri ríkisstjórn þar í landi,
sem virðast benda til þess að
menn telji þar litlar líkur á að
sú stjórn muni halda vel á spöð-
unum í viðræðum sínum við er-
lenda lánardrottna. Þá eru
menn ekki á einu máli um það
hversu vel hin „magnbundna
íhlutun“ evrópska Seðlabank-
ans muni reynast, og gæti al-
veg eins komið til þess að frek-
ari inngrip muni þurfa til þess
að evran haldi sjó.
Nú síðast varaði Mark Car-
ney, bankastjóri Englands-
banka, við því að evrusvæðisins
biði „týndur áratugur,“ ef ríkin
styddu ekki betur við evruna,
en vandi evrunnar hefur nú
staðið yfir í nærri því átta ár.
Hugtakið vísar upphaflega til
Japans, þar sem verðhjöðnun
og stöðnun léku efnahaginn
grátt í rúmlega áratug og jafn-
vel lengur í kjölfar gjaldeyris-
kreppu þar í landi.
Hafa orð Carneys verið túlk-
uð sem dulin gagnrýni á Þýska-
land, sem hefur talað fyrir
auknum niðurskurði og aðhaldi
í ríkisfjármálum sem lausn á
evruvandanum. Sagði Carney
að ef evrusvæðið væri ríki hefði
það stutt mun betur við efna-
hag lands síns, en hættan væri
sú að því lengur sem drægist að
finna lausn á vandanum þeim
mun erfiðara yrði að koma
efnahagnum aftur af stað.
Af orðum Carneys mátti
skilja að helsta leiðin út úr
vandanum væri frekari sam-
runi, þar sem ríkin á svæðinu
tækju upp náið samstarf um
ríkisútgjöld og á sviði ríkisfjár-
mála. Carney er langt í frá sá
fyrsti sem hefur bent á það
hversu illa það
gengur upp að
mörg ólík ríki noti
sama gjaldmiðil án
þess að þau gangi í
takt, en ræða hans
minnir á þau varnaðarorð sem
höfð voru uppi þegar við stofn-
un evrusvæðisins í upphafi
þessarar aldar. Þá var bent á
að evran gæti orðið að „múr-
brjóti“ sem myndi greiða leið-
ina að nánara samstarfi ríkja
Evrópusamstarfsins. Margir
höfðu áhyggjur af þeirri full-
veldisskerðingu sem þessu
myndi fylgja, en sumum þótti
þetta reyndar kostur og í
þeirra huga var þetta dulinn
tilgangur evrunnar.
Væntanlega hafa þó fáir von-
ast til að svo óhönduglega tæk-
ist til við hagstjórn hins sam-
eiginlega gjaldmiðils að menn
yrðu nauðbeygðir til þess að
samþykkja frekari samruna
eða hætta á efnahagshrun og
hrun evrusvæðisins ella. Það
virðist þó vera það sem kann að
stefna í, og er nýjasta dæmið
það að Seðlabanki Evrópu hef-
ur nú heimildir til þess að dæla
fjármagni inn á evrusvæðið og
senda aðildarríkjunum reikn-
inginn fyrir því ef illa gengur.
Erfitt er að sjá hvernig slíkt
getur gengið til lengdar áður
en kjósendur í þeim ríkjum
sem verst verða úti fara að for-
dæmi Grikkja og kjósa til valda
flokka sem andsnúnir eru frek-
ari samruna.
Þeir flokkar yrðu ekki endi-
lega allir mjög geðslegir, en
væru afleiðing þeirrar stefnu
sem samrunaöflin í Evrópu-
sambandinu hafa rekið mis-
kunnarlaust árum saman. Og
það sem hlýtur að valda íbúum
Evrópusambandsins, sem og
íbúum umsóknarríkja eins og
Íslands, þungum áhyggjum, er
að þrátt fyrir reynsluna hafa
samrunaöflin hvergi slakað á
klónni.
Bíður „týndur
áratugur“
evrunnar?}
Múrbrjóturinn
Aðildarviðræðurvið ESB voru
hafnar án þess að
spyrja þjóðina. Það
var beinlínis fellt.
Látið var í veðri
vaka að ekki væri endilega
stefnt að aðild með viðræðun-
um! Stuðningsmenn ESB gáfu
til kynna að þetta væri nánast
eins og páskaeggjaleit. „Kíkja í
pakkann-viðræður“ kölluðu
þeir það, eins og frægt varð.
Fyrir réttum tveimur árum
setti Össur Skarphéðinsson við-
ræðurnar á ís án þess að spyrja
þingið sem ákveðið hafði þær,
hvað þá þjóðina sem aldrei var
höfð með í ráðum.
Svo kom ný rík-
isstjórn byggð á
samstarfi tveggja
flokka sem höfðu
tæra stefnu í mál-
inu. Skrípaleiknum skyldi
formlega hætt. En sú rík-
isstjórn virðist telja að forræði
Össurar í málinu sé enn fyrir
hendi. Hann sé bara á ís eins og
málið sjálft og bíða verði þess
að þiðni.
Enn hefur ekki tekist að ná í
nokkurn mann til að upplýsa
hvernig á þessum aulalega
vandræðagangi ríkisstjórn-
arinnar stendur.
Óskiljanlegur
málatilbúnaður
étur upp allt traust}
Á ís með óbragði F
yrir þingkosningarnar 2007 sagði
Samfylkingin við kjósendur að
sótt yrði um inngöngu í Evrópu-
sambandið kæmist hún til valda
að þeim loknum. En þrátt fyrir
skýra ályktun landsfundar flokksins sem og
yfirlýsingar frambjóðenda hans í þá veru varð
þó ekkert úr því enda samdi Samfylkingin um
stjórnarsamstarf við Sjálfstæðisflokkinn sem
var ekki tilkippilegur í þann leiðangur.
Þar með sveik Samfylkingin væntanlega
kosningaloforð sitt miðað við málflutning
þingmanna flokksins í dag um meint svik
Sjálfstæðisflokksins fyrir síðustu kosningar.
Þar var þó aðeins um að ræða yfirlýsingar ein-
staka frambjóðenda flokksins. Stefna hans,
mótuð á landsfundi, var og er hins vegar skýr:
Umsóknarferlinu við Evrópusambandið skal
hætt og þá stefnu stendur til að framkvæma.
Það er einu sinni ekkert nýtt að stjórnmálaflokkar sjái
sér ekki fært að framkvæma allt það sem boðað er fyrir
kosningar að þeim loknum. Hvort það tekst ræðst oftar
en ekki af því hvort þeir komizt í ríkisstjórn og hvernig
til tekst í stjórnarmyndunarviðræðum. Þetta ættu allir
að vita. Ekki sízt þeir sem sjálfir hafa lagt fyrir sig
stjórnmálastarf. Svo ekki sé talað um þá sem verið hafa í
nákvæmlega þessum sporum.
Flestir gera sér væntanlega grein fyrir því að umræð-
an um meint loforðasvik einstakra frambjóðenda Sjálf-
stæðisflokksins fyrir síðustu kosningar snýst í raun ekki
um lýðræði eða heilindi stjórnmálamanna
heldur einfaldlega pólitík. Málið snýst um það
eitt að reyna að halda umsókninni um inn-
göngu í Evrópusambandið á lífi þrátt fyrir að
forsendur þess séu engan veginn fyrir hendi.
Þeir sömu og hafa gagnrýnt Sjálfstæð-
isflokkinn gerðu enga athugasemd við fram-
göngu forystumanna Vinstrihreyfingarinnar
– græns framboðs á sínum tíma sem sögðu
fyrir kosningar að ekki yrði sótt um inngöngu
í Evrópusambandið á þeirra vakt í samræmi
við stefnu flokksins. Það jafnvel kvöldið fyrir
kosningadag. Örfáum dögum síðar var sam-
þykkt að sótt yrði um inngöngu.
Fullyrt hefur jafnvel verið af ein-
staklingum sem til þekkja að samið hafi verið
um það við Samfylkinguna vel áður en kosn-
ingarnar fóru fram að sótt yrði um inngöngu í
Evrópusambandið. Forysta VG hefur vitanlega aldrei
viðurkennt hið augljósa. Að tilgangurinn hafi verið sá
einn að vera áfram í ríkisstjórn með Samfylkingunni.
Málið var þess í stað sagt snúast um lýðræði.
Þjóðin fékk engu að síður ekki að kjósa um það hvort
sótt yrði um inngöngu í Evrópusambandið eftir að póli-
tísk ákvörðun um það lá fyrir. Það mátti heldur ekki eftir
að umsóknarferlið var farið af stað. En núna þegar rík-
isstjórn er við völd sem ætlar ekki að halda ferlinu áfram
vilja sömu einstaklingar hins vegar ólmir að þjóð-
aratkvæðagreiðsla fari fram um málið. Það hentar þeim
pólitískt núna. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Hentar þeim pólitískt núna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Að sögn Hjör-
dísar gengur
sú flökkusaga
að gögn sem
hýst séu hér á
landi séu í
mjög öruggu
rétt-
arumhverfi.
„Það er í
sjálfu sér ekk-
ert öðruvísi
hér en annars staðar,“ segir
Hjördís. „Í Danmörku, og hér á
landi, virðist vera litið svo á að ef
hægt er að nálgast upplýsing-
arnar þá sé beinn aðgangur
heimilaður, án tillits til þess hvar
upplýsingarnar eru geymdar.
Þjóðverjar nálgast þetta öðru-
vísi, og þannig telja þýsk yfirvöld
sig ekki geta fengið beinan að-
gang að upplýsingum sem
geymdar eru erlendis, óháð því
að tæknilega sé hægt að nálgast
þær um tölvukerfi í Þýskalandi,
nema á grundvelli alþjóðasamn-
inga,“ segir Hjördís.
Ólík nálgun
yfirvalda
GEYMSLA GAGNA
Hjördís
Halldórsdóttir