Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.03.2015, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29.3. 2015
V
ikan sem nú er að baki var ekki
beinlínis björt þegar horft er til
þess sem gerðist utan lands. Líkur
virðast benda til þess, að flug-
maður, sem tókst að fela veiklun
sína, hafi komið á sína vakt í flug-
stjórnarklefanum ákveðinn í að farga sjálfum sér og
149 sakleysingjum.
Ógnin er takmarkið
Hryðjuverkamenn hafa seinustu árin náð mestum
árangri í ógnarverkum með því að senda ungar konur
vafðar í sprengjubelti inn í hóp óbreyttra borgara.
Eftir árásirnar í Bandaríkjunum 11. september 2001
og nokkur smærri ógnarverk virðist hafa tekist að
koma í veg fyrir meiriháttar árásir. Engin leið er þó
til að koma algjörlega í veg fyrir að einstaklingar á
borð við Breivik í Osló eða sprengjubræðurna í Bost-
on nái að valda verulegum skaða. Lengi hafa hermd-
arverkamenn horft til flugvélanna og þeim tókst að
nota þær í tvennum tilgangi 11. september. Bæði til
þess að drepa fjölda farþega og að nota fullhlaðnar
vélarnar sem ógnarvopn til að myrða og eyðileggja.
Ekki er að undra þótt ríki veraldar sem geta ekki án
stórnotkunar á farþegaflugvélum verið hafi brugðist
hart við. Það var óhjákvæmilegt. Eðlileg viðbrögð við
ógnum þeirra hafa gert tilveru milljóna lakari, dýrari
og langdregnari, þótt stundum sé það vissulega að-
eins í smálegum hlutum. Flugfarþegar hafa sopið
seyðið.
Margt af því sem gert er við farþega myndi við aðr-
ar aðstæður flokkast undir persónulega áreitni og
stundum persónulegar árásir. Fullorðið fólk er látið
paufast úr skónum sínum, við erfiðar aðstæður, hall-
andi sér upp að vegg og haldandi í strenginn svo að
buxurnar hrjóti ekki niður á hæla þar sem beltið fór í
gegnum lýsingu. Þegar naglaklippur finnast óvænt í
handtösku áttræðrar konu eru þær gerðar upptækar
með hnykk. Ómarkvisst úrtak (markvisst úrtak má
ekki, því það gæti bent til kynþáttahaturs!) getur leitt
til þess að þuklað sé á fólki með grófum hætti. Sætti
það sig ekki við þær trakteringar er það sett í gegn-
umlýsingu, sem við aðrar aðstæður væri bönnuð fyrir
börn og viðkvæma. Vilji fólk ekki sæta slíku áreiti
heldur það sig heima. Hryðjuverkamennirnir geta
fært sér öll þessi óþægindi og niðurlægingu milljóna
sakleysingja til tekna.
Leit á flugmönnum
Einnig hefur víða verið tekin upp sú regla, að einnig
skuli leitað á flugmönnum til að sjá hvort þeir lumi á
einhverju sem geti grandað flugvél, svo sem „body
lotion“ eða naglaklippum. Sleppi flugmennirnir í
gegnum þessa leit eru þeir með flugvélina í fingrum
sínum. Gangi þeim illt til er það verkfæri mun stór-
brotnara en naglaklippur. En þessum árangri hafa
hermdarverkamenn eða hryðjuverkamenn náð. Þessi
íslensku orð eru ekki nærri eins lýsandi og orðið
„terrorist“. (Auk þess sem þessi verkamanna-ending
er heldur ógeðfelld.) Því það er ógnin og óttinn sem
er aðalmarkmiðið. Sprengingin, skurður á háls, menn
brenndir lifandi í búrum eftir að ekið er með þá um
götur þorpa og bæja, samkynhneigðum mönnum
hent ofan af háum húsum og smástrákar látnir skjóta
krjúpandi menn í hnakkann, allt er þetta myndað af
fagmönnum og sýnt í netheimum. Ógnarverkin
standa tiltölulega stutt en óttinn varir enda er hann
markmiðið með þessu öllu. Allur heimurinn skal
skjálfa af ógn, sofa illa af ógn og aldrei vera rótt.
Allt annað mál
Ógnaratburðurinn í Ölpunum hafði ekkert með
hermdarverk eða terror að gera. En engu að síður
var talið rétt að grípa til fyrirbyggjandi ráðstafana.
Strax eftir að vísbendingar fengust um að aðstoðar-
flugmaður þýsku vélarinnar hefði viljandi grandað
henni var tilkynnt um breytt fyrirkomulag. Fram-
vegis yrði í verki farið eftir reglum sem sagðar eru
hafa gilt í Bandaríkjunum. Þurfi flugmaður að bregða
sér frá verður flugþjónn að fara áður inn í flug-
stjórnarklefann og vera þar á meðan.
Bandarískir fréttamenn hafa raunar bent á að þeir
hafi margoft orðið vitni að því að bandarískir flug-
menn hafi fyrir löngu hætt að gera nokkuð með þessa
reglu. Hún verður kannski virkari nú. En er líklegt
að hún breyti einhverju hafi flugmaður bilast eða ætli
sér illt af öðrum ástæðum? Efast má stórlega um það.
En menn telja sig þurfa að bregðast við hinni hræði-
legu gjörð og koma í veg fyrir að hún verði endur-
tekin. Og úrræðin eru ekki mörg.
Innskot
Bréfritari upplifði eitt sinn sérkennilegt afbrigði af
svona máli, góðkynja þó og smávaxið.
Leiðin lá frá Íslandi til Finnlands. Skipta þurfti um
vél á Kastrup. Eftir eðlilega bið var farþegum sagt að
Það voru djúpar lægðir
og fréttalegir umhleyp-
ingar í liðinni viku
* Barack Obama var svo óhepp-inn eða klaufalegur fyrir fáein-um mánuðum að lýsa Jemen sem sér-
stakri táknmynd velheppnaðrar
stefnu sinnar í Mið-Austurlöndum.
Fáeinum vikum síðar var forseti
landsins flúinn úr höllu sinni og höf-
uðborg og loks úr landi.
Reykjavíkurbréf 27.03.15