Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.03.2015, Blaðsíða 24

N
eytendur á Íslandi geta valið
um tvenns konar egg, annars
vegar egg búrhæna og hins-
vegar egg lausagönguhæna,
sem stundum hafa verið nefndar skúrhæn-
ur. Ennfremur er eitthvert framboð af
landnámshænueggjum, oft beint frá býli
eða á bændamörkuðum, auk þess sem
færst hefur í vöxt að
fólk haldi hænur
heima við. Hér á landi
er hins vegar ekki
hægt að fá lífrænt
ræktuð egg. Eggin úr
frjálsu hænunum telj-
ast til vistvænnar
framleiðslu en slík egg
eru oft kölluð „barn
eggs“ á ensku.
Ný reglugerð um
velferð alifugla (135/
2015) tók gildi 11. febrúar síðastliðinn en
þar kveður á um að notkun á hefð-
bundnum búrum skuli hætt eftir 31. des-
ember árið 2021. Því er ljóst að búrhæn-
urnar eru á leiðinni út og
lausagönguhænur eru það sem koma skal.
Þessar breytingar hafa verið í vændum
enda taka þær mið af þeim reglum sem
nú eru í gildi innan Evrópusambandsins.
Samtökin Velbú eru á meðal þeirra sem
hafa hvatt neytendur til að sniðganga búr-
hænuegg. „Tugþúsundir varphæna á Ís-
landi verja aumu lífi sínu fjórar saman í
búri, hver með gólfflöt á við eina A4 blað-
síðu. Þær fá mat á færibandi. Þær verpa á
færiband. Þær sjá aldrei sólarljós. Sú sem
neðst er í goggunarröðinni hefur enga und-
ankomuleið frá sársaukafullu fjaðraplokki
hinna þriggja,“ segir á Facebook-síðu sam-
hættu að framleiða egg í búrum,“ segir
Kristinn, sem fagnar því að búreggjafram-
leiðslan sé á útleið.
„Eggjaneysla á Íslandi hefur aukist tölu-
vert á liðnum árum. Langmesta aukning er í
eggjum sem eru úr lausagönguhænum.“
Egg Brúneggja eru vistvæn, en hvað felst
í því? „Fyrir um
sautján árum var tek-
ið upp orðið vistvænt
um vissar skilgreindar
framleiðsluaðstæður.
Það þýðir að hæn-
an er ekki haldin
í járnbúri þar
EGG NJÓTA SÍVAXANDI VINSÆLDA
Búrhænur
á leiðinni út
ÍSLENDINGAR EIGA Í MEGINDRÁTTUM KOST Á ÞVÍ AÐ KAUPA
TVENNS KONAR EGG, BÚRHÆNUEGG OG SKÚRHÆNUEGG. FYRRNEFNDU
HÆNURNAR ERU Í BÚRUM EN HINAR FÁ AÐ GANGA LAUSAR.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Eggjaneysla á Íslandi hefur
aukist töluvert á liðnum árum.
Neysla eggja úr lausagöngu-
hænum eykst langmest.
Svíar voru þeir
fyrstu í Evrópu
sem hættu að
framleiða egg í
búrum.
Getty Images/iStockphoto
Þetta finnst okkur skipta miklu máli og
fólk hefur æ meira látið sig þetta varða,“
segir Kristinn Gylfi Jónsson, einn eigenda
Brúneggja.
„Það hefur verið mikil aukning í sölu á
þessum eggjum sem koma ekki úr hefð-
bundinni búraframleiðslu. Fólk er farið að
láta sig meira varða hvað það lætur ofan í
sig,“ segir hann.
„Rithöfundurinn Astrid Lindgren byrjaði
fyrir þrjátíu árum að berjast gegn
hæsnahaldi í búrum og búreggja-
framleiðslu og náði verulegum
árangri. Svíar voru þeir
fyrstu í Evrópu sem
24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29.3. 2015
Heilsa og hreyfing
Fólki sem þjáist af offitu í Mexíkó fjölgaði úr 9,5% árið 1988 í 32% árið 2012 og ef ofþyngd
er talin með í 70%. 22.000 af þeim 180.000 manns sem látast árlega úr sjúkdómum tengdum
neyslu sætra drykkja eru frá Mexíkó. Til samanburðar látast 10.000 manns af völdum
skipulagðrar glæpastarfsemi í landinu, að því er fram kemur í frétt AFP.
Of feitu fólki fjölgar mikið í Mexíkó
 Á Íslandi eru í dag 11 eggjaframleið-
endur.
 Þessir framleiðendur geta hýst
205.600 varphænur í 43 húsum.
 Þrjú bú eru með yfir 20.000 varp-
hænur og þar af tvö með yfir 40.000
varphænur.
 Minnsta búið er með rými fyrir 220
varphænur og stærsta búið með inn-
réttingar fyrir 68.500 fugla.
 Framleiðslukerfi sem notuð eru hér
á landi eru fyrst og fremst hin hefð-
bundnu búrakerfi. Einnig fer hluti fram-
leiðslunnar fram þar sem gripir eru
lausir á gólfi.
 Ætla má að 78% varphæna séu í búr-
um og 22% í lausagöngu.
Heimild: Ný skýrsla unnin af Ráðgjafarmiðstöð
landbúnaðarins fyrir Félag eggjabænda.
Um
eggjabændur
takanna. Á reglugerðarmáli sagði til um að
þar sem væru 3-4 hænur í búri skyldi
hafa 600 cm²/hænu og 12 cm²/hænu við
fóðurrennu. Eitt A4 blað er einmitt 210 x
297 mm, eða 623,7 cm² þannig að plássið
sem búrhænur hafa haft er meira að segja
minna en A4-síða.
Nýja reglugerðin er sett í kjölfar nýrra
dýraverndarlaga sem tóku gildi 1. janúar
2014 og heita lög um velferð dýra nr. 55/
2013.
Gagnrýni á búreggjaframleiðslu hefur
meðal annars verið sú að dýrin geti ekki
uppfyllt eðlislægar þarfir sínar eins og að
breiða út vængi, gogga í jörðina eða sitja
á eggjum sínum.
Vistvænu eggin eru dýrari, en samtök á
borð við Velbú berjast fyrir því að neyt-
endur óski eftir velferð dýra og séu til-
búnir til að borga fyrir hana. Fram-
leiðsluaðferðir eigi að vera uppi á borðum
þannig að allir séu stoltir af.
Neytendur orðnir meðvitaðri
Ekki allir eggjabændur þurfa að hafa
áhyggjur af breytingunni úr búreggjum yf-
ir í skúregg. Fyrirtækið Brúnegg hefur frá
stofnun árið 2004 verið með vistvæn egg
úr frjálsum hænum.
„Við vorum fyrstir með brúnu eggin og
höfum lagt áherslu frá upphafi á að hafa
hænurnar frjálsar, það er: þær ganga um í
lausagöngu inni í húsunum, verpa inni í
hreiðri þar sem er rökkur og notalegt fyr-
ir þær. Þær geta gengið um hús-
ið og farið í rykbað á gólfinu
sem er þeim eðlislægt að
gera og verið á hænsna-
priki, étið og drukkið
þar sem þær vilja.
Kristinn Gylfi Jónsson