Bókasafnið - 01.06.2010, Qupperneq 17

17
Á síðustu tveimur áratugum hefur mikið verið skrifað erlendis
um readerś advisory service eða það sem hér verður kallað
ráðgjafaþjónusta við lesendur. Skrifin byggjast mest á
reynslu sérfræðinga af þessari þjónustu almenningsbókasafna
en minna á rannsóknum og snúast að mestu um framkvæmd
sjálfrar þjónustunnar, hvernig megi bæta hana og færni þeirra
sem hana veita. Lítið hefur farið fyrir umræðu og rannsóknum
hérlendis.
Grein þessi byggist á lokaverkefni mínu í BA námi í
bókasafns- og upplýsingafræði (Edda Bryndís Ármannsdóttir,
2009). Verkefnið var heimildaritgerð um ráðgjafaþjónustu við
fullorðna lesendur skáldsagna eða dægurbókmennta með
sérstakri áherslu á samskipti starfsmanns og viðskiptavinar
safnsins eða það sem á ensku kallast readerś advisory interview.
Hér verður heitið ráðgjafaþjónustuviðtal notað yfir þessi
samskipti hvort sem þau eiga sér stað augliti til auglitis á
sjálfu safninu eða eftir öðrum leiðum. Ástæðan fyrir þessari
áherslu er að í ráðgjafaþjónustuviðtalinu kristallast aðalatriði
þjónustunnar og út frá því má skilgreina grunnmarkmið
hennar og meginþætti.
Ákveðið var að einblína á fullorðna lesendur og skáldsögur,
en flestar rannsóknir tengdar ráðgjafaþjónustu við lesendur
hafa fjallað um börn og unglinga með uppeldislegt, fræðslulegt
og þroskatengt gildi lesturs í huga. Það er ekki fyrr en á
síðustu árum að athyglin er farin að beinast að skáldsögum,
fullorðnum lesendum og gildi afþreyingar- og yndislesturs
fyrir velferð þeirra (Ross, 1999; Bradshaw og Nichols, 2004;
Charlton, Pette og Burbaum, 2004; M. C. Smith, 2000). Önnur
ástæða var sú að fullorðnir mynda stærsta hóp viðskiptavina
almenningsbókasafna og skáldsögur eru vinsælasta
útlánaefnið (Ross, 1991; Shearer, 1996). Þriðja ástæðan er sú
sérstaða skáldsagna sem safnefnis að erfitt getur verið fyrir
viðskiptavini að finna „góða bók“ eftir hefðbundnum leiðum.
Vegna huglægni skáldsagna er efnisorðagjöf og flokkun þeirra
nokkuð flókin og þær því ekki eins aðgengilegar í hillum og
bókaskrám og annar safnkostur.
Í sjálfri ritgerðinni má finna umfjöllun um sögu og þróun
þjónustunnar, en í þessari grein er ætlunin að stikla á stóru
annars vegar um það sem kallað er ráðgjafaþjónustuviðtal og
hins vegar um hjálpartæki þjónustunnar.

Ráðgjafaþjónustuviðtalið
Ráðgjafaþjónusta við lesendur er yfirgripsmikil þjónusta
og í mörg horn að líta. En segja má að tilgangur hennar og
markmið speglist í sjálfu ráðgjafaþjónustuviðtalinu. Í því
reynir á alla þá fagþekkingu, færni og þjálfun sem góður
ráðgjafi þarf að búa yfir.
Leiðbeiningarreglur
Samkvæmt tillögum þeirra Joyce G. Saricks og Nancy Brown
(1997) þarf ráðgjafinn að tileinka sér sérstaka aðferð við að
hugsa um bækur. Ferlið við það skiptist í þrjú stig: 1) Greina
aðdráttarafl (e: appeal) bókar. 2) Flokka bókina með titlum
og höfundum sem hafa svipað aðdráttarafl. 3) Skoða hvernig
höfundarnir og titlarnir passa innan sagnategundar (e:
genre). Hugtakið aðdráttarafl var fyrst kynnt í fyrstu útgáfu
frumkvöðlaverks Saricks og Brown, Readers’ advisory services
in the public library, árið 1989. Orðið vísar til þeirra einkenna
bókar sem höfða til tiltekins lesanda. Reynsla höfundanna
sýnir að lesendur eru sjaldnast að leita að ákveðnu efni heldur
vilja þeir bók sem snertir þá á ákveðinn hátt. Þetta er nokkuð
sem ekki er hægt að nálgast í efnisorðaforða gagnasafna. Það
sem heillar lesendur sé helst að finna í fjórum grunnþáttum:
Hraði (e: pace), persónusköpun (e: characterization),
söguþráður (e: story-line) og umgjörð (e: frame). Á fyrsta stigi
segja Saricks og Brown (1997) að ráðgjafinn þurfi að venja sig
á að lesa bækur með það í huga að finna það sem einkennir
Edda Bryndís Ármannsdóttir
„Geturðu bent mér á góða bók?“
Um ráðgjafaþjónustu við fullorðna lesendur skáldsagna