Bókasafnið - 01.06.2010, Side 36

36
Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn
1. desember 1994-2009 – 15 ára afmæli
Ingibjörg Steinunn Sverrisdóttir
Á þeim fimmtán árum sem liðin eru síðan Landsbókasafn
Íslands og Háskólabókasafn voru sameinuð við flutning í
Þjóðarbókhlöðuna hefur sameinað safn eflst og fest sig í
sessi. Það umhverfi sem safnið starfar í hefur breyst verulega
á þessum tíma og tæknibreytingar í heiminum hafa verið
gífurlegar. Í takt við þetta hefur rafræn þjónusta og stafræn
miðlun orðið sífellt umfangsmeiri í starfsemi safnsins. Segja
má að annað þjóðbókasafn sé að verða til í netheimum.
Safnið starfar eftir lögum nr. 71/1994 með minniháttar
breytingum sem orðið hafa vegna breytinga á öðrum
lagabálkum, svo sem lögum um réttindi og skyldur opinberra
starfsmanna. Safninu var sett reglugerð nr. 706/1998 sem enn
er að mestu í gildi en þó breytt með reglugerð nr. 664/2003.
Meginbreytingin fólst í að deildaskipting var lögð niður en
safninu skipt í þrjú svið og að starfseiningar skuli að öðru
leyti skilgreindar af landsbókaverði að fengnu samþykki
stjórnar safnsins. Endurskoðuð lög um skylduskil til safna
nr. 20/2002 tóku gildi 2003 og þau taka m.a. til söfnunar og
varðveislu stafræns efnis. Í reglugerð um skylduskil til safna
nr. 982/2003 er kveðið á um framkvæmd skylduskilanna en
varðveislusöfn eru Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn,
Amtsbókasafnið á Akureyri og Kvikmyndasafn Íslands.
Lögin um safnið bera þess merki að verið var að sameina
tvær stofnanir á þeim tíma sem þau voru sett og eru nokkurs
konar stefnumótun til næstu ára. Gerðar hafa verið a.m.k.
tvær tilraunir til að endurskoða lögin og haustið 2008 var
lagt fram frumvarp á Alþingi, en það dagaði uppi í umróti
bankakreppunnar og breyttu pólitísku landslagi. Safnið
hefur hins vegar mótað sér stefnu og sett sér markmið með
reglulegu millibili, árið 1999 undir heitinu Þekking, vísindi og
menning við aldaskil, árið 2003 undir heitinu Þekkingarveita
á norðurslóð og 2009 undir yfirskriftinni Þekkingarveita í allra
þágu (sjá Bókasafnið 33. árg. 2009, bls. 34-37).
Fyrsta skipurit safnsins var gert við sameininguna og var
safninu þá skipt í sex deildir auk skrifstofu landsbókavarðar
og kerfisþjónustu. Það var endurskoðað lítillega 1999 þar sem
helsta breytingin var á sviði stoðþjónustu. Árið 2003 var ráðist
í skipulagsbreytingar og nýtt skipurit var kynnt. Safninu var
þá skipt í þrjú svið eins og áður segir og heyra þau beint undir
landsbókavörð. Verkefni voru færð til innan safnsins og innri
verkefnum og stoðþjónustu safnað undir Rekstrarsvið, en
fagleg verkefni undir hin tvö sviðin, Varðveislusvið, sem
ber ábyrgð á söfnun og varðveislu íslensks safnkosts, og
Þjónustusvið, sem sinnir almennri notendaþjónustu með áherslu
á háskólasamfélagið. Sviðsstjórar, aðstoðarlandsbókavörður
og landsbókavörður mynda framkvæmdaráð sem hittist
að jafnaði vikulega. Þar er upplýsingum miðlað, verkefni
samhæfð og fjallað um rekstur safnsins.
Þrír landsbókaverðir hafa starfað á þessu tímabili, Einar
Sigurðsson 1994-2002, Sigrún Klara Hannesdóttir 2002-
2007 og Ingibjörg Steinunn Sverrisdóttir frá 2007. Stjórnir
safnsins eru skipaðar til fjögurra ára. Fyrsti stjórnarformaður
var Jóhannes Nordal sem sat tvö tímabil, til 2002, en þá tók
við Hörður Sigurgestsson sem er sitjandi stjórnarformaður. Í
upphafi voru starfsmenn í rúmlega 85 stöðugildum og fjölgaði
þeim nokkuð á næstu árum og urðu flest árið 1998 eða 99,31.
Síðan hefur þeim fækkað og mest árin 2004 og 2005 í kjölfar
skipulagsbreytinganna og vegna þess að starfseiningar voru
lagðar niður. Fækkun stöðugilda hefur einnig verið möguleg
vegna aukinnar nýtingar upplýsingatækni og breytts verklags,
en um áramótin 2009-2010 voru 79,5 stöðugildi í safninu.
Þess má til gamans geta að á undirbúningstíma safnsins
gerðu áætlanir ráð fyrir 115 manna starfsliði miðað við fullan
rekstur.
Meginhluti safnsins og starfsemi þess er í Þjóðarbókhlöð-
unni sem var opnuð 1994. Bókhlaðan er 13.000 m² en safnið er
einnig með 450 m² geymslurými í Mjódd og 800 m² í Reykholti