Morgunblaðið - 08.04.2015, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. APRÍL 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
LoftárásirSádi-Araba og
bandamanna
þeirra í Jemen
hafa nú staðið yf-
ir í um tvær vikur og ekkert
bendir til þess að hernaðarí-
hlutun arabaríkjanna muni
ljúka á næstunni. Þvert á
móti hafa Sádar gengið á
fleiri arabaríki um að taka
þátt í hernaðinum gegn upp-
reisnarmönnum sjía í Jem-
en. Pakistanar eru þar of-
arlega á blaði, en þeir hafa
löngum verið meðal helstu
bandamanna Sádi-Araba og
hafa ríkin tvö átt með sér
nokkurt samstarf í öryggis-
og varnarmálum.
Hefur það samstarf verið
nógu náið til þess að orð hafi
verið haft á því, að Sádar
geti gengið að kjarn-
orkuvopnakunnáttu Pakist-
ana vísri, fari svo að Íranar
verði sér úti um slík vopn.
Hvort sem það er rétt eða
ekki ætti enginn að efast um
það að Sádar myndu fljót-
lega leitast við að koma sér
upp svari við kjarnorku-
vopnum í höndum Írana.
Slíkt vígbúnaðarkapphlaup
myndi gera Mið-Austurlönd
enn óútreiknanlegri en nú
er.
Þó að Sádi-Arabía hafi lýst
yfir stuðningi sínum við ný-
gert rammasamkomulag við
Íran um kjarnorkuáætl-
unina, má greina ótta ráða-
manna þar við að endanlegt
samkomulag muni eingöngu
styrkja Írani enn frekar.
Lögðu Sádi-Arabar til að
mynda á það áherslu að jafn-
hliða samkomulaginu ættu
Íranar að gæta þess að vera
„góðir grannar“ og láta ná-
grannaríkin afskiptalaus.
En líkurnar á því að
Íranar uppfylli það skilyrði
eru taldar hverfandi og því
eru Sádar farnir að taka í
taumana eftir því sem þeir
best geta. Jemen og átökin
þar eru eingöngu einn angi
af allsherjaruppgjöri á milli
súnní-múslima og sjía sem
nú á sér stað. Má allt eins
gera ráð fyrir að Sádar muni
beita hervaldi annars staðar
þar sem þá gruni að Íranar
séu að róa undir, sem yrði
nokkur nýlunda, þar sem
þeir hafa hingað til frekar
treyst á olíuauð sinn og eft-
irlátið Bandaríkjamönnum
að viðhalda ör-
yggi Mið-
Austurlanda með
herstyrk sínum.
Þróunin hefur
hins vegar verið
sú að viljinn í Washington til
að beita sér með þeim hætti
hefur verið í lágmarki síð-
ustu árin.
Um leið og Bandaríkin
gefa afslátt af forystu-
hlutverki sínu í heiminum
fara önnur ríki á stjá til að
fylla tómarúmið sem þau
skilja eftir sig. Þess má sjá
dæmi nú þegar í hinum nýja
alþjóðlega fjárfestinga-
banka sem Kínverjar eru að
koma á laggirnar um þessar
mundir. Skilaboðin frá
Washington voru á þann veg
að Bandaríkjastjórn vildi
helst ekki að bandamenn
sínir legðu þessu nýja fram-
taki lið. Engu að síður hafa
mörg ríki, þeirra á meðal
Ástralía, Ísrael og Bretland,
auk nokkurra af helstu ríkj-
um meginlands Evrópu
ákveðið að taka þátt í stofn-
un bankans, að ógleymdu Ís-
landi sem tilkynnti um þátt-
töku á dögunum.
Þessi þróun mála er afleið-
ing þess að hinir hefðbundnu
bandamenn Bandaríkjanna
hafa mátt horfa upp á það
trekk í trekk að viljinn til að-
gerða er minni en mælska
forsetans. Rauðar línur hafa
verið dregnar hér og þar,
sem ekki hafa staðist, hvort
sem litið er til Sýrlands,
Úkraínu eða Írans. Sádi-
Arabar eru einungis einir af
mörgum bandamönnum
Bandaríkjanna sem horfa
upp á áhrif þeirra dvína, og
vilja því baktryggja sig, sér í
lagi ef Írönum er að takast
að smíða kjarnorkuvopn og
langdrægar eldflaugar, nán-
ast í boði alþjóðasamfélags-
ins.
Fari svo verður helsta
framlag friðarverðlaunahaf-
ans í Hvíta húsinu til heims-
friðarins það að hafa skilið
eftir sig ótryggara ástand í
Mið-Austurlöndum, kjarn-
orkuvopn í höndum eins
helsta stuðningsríkis
hryðjuverkasamtaka í heim-
inum, og heim þar sem aðilar
á borð við Sádi-Arabíu telja
sig nauðbeygða til þess að
taka mál í eigin hendur, þar
sem ekki sé lengur neitt á
Bandaríkin að treysta.
Bandamenn Banda-
ríkjanna þurfa nú að
treysta á eigin styrk}
Forystuhlutverkið
gefið eftir
Þ
egar ég byrjaði sem prófarkalesari
á Morgunblaðinu fyrir þrjátíu ár-
um eða svo var mér meðal annars
uppálagt að aðeins einn mann
mætti kalla meistara í Morgun-
blaðinu og sá hét ekki Magnús. Mér fannst
þetta stinga í stúf við það sem ég þekkti úr um-
hverfi mínu, til að mynda var Magnús Þór
Jónsson, Megas, alla jafna kallaður meistari
Megas þegar verk hans bar á góma, hvort sem
það var á einhverjum af þeim togurum sem ég
var á í nokkur ár, eða í menningarlegu rauð-
vínssulli áður en ég byrjaði á sjónum. Ég man
meira að segja ekki betur en svo að þegar
fyrsta plata hans barst frá Noregi þar sem ég
var staddur í Kaupmannahöfn hafi fólk kallað
Megas meistara og eftir að hafa heyrt plötuna
var ég eiginlega á sama máli, víst var hann og
er meistari.
Því er þetta rifjað upp hér að Megas, Magnús Þór
Jónsson, varð sjötugur í gær en ríflega fjörutíu ár eru
síðan áðurnefnd fyrsta plata hans kom út. Nokkuð hefur
verið fjallað um það að henni hafi verið illa tekið á sínum
tíma, en ekki er rétt að taka undir það, því þó einn dómur
hafi birst verulega neikvæður, þá var henni alla jafna
tekið vel – framan af í það minnsta; eftir því sem fólk átt-
aði sig betur á textum plötunnar virðist það líka hafa átt-
að sig á því að það var oftar en ekki verið að sneiða að því
sjálfu, að sneiða að yfirdrepsskap og sjálfumgleði.
Þannig hefur það og verið alla tíð, þegar samtíðar-
menn Megasar verða meinlausir með árunum, bangsa-
legir mannvinir, veit hann að höndin sem gef-
ur er höndin sem tekur og heldur áfram að
vera „mannskæð pest“ eins og hann lýsir því í
laginu „Heimilisfang óþekkt“ af plötunni Til
hamingju með fallið:
allt er gott og það er margs að minnast
lífið er jú til þess að glepjast og ginnast
ég er pilla í glasi ég gæti ýmsa hresst
en það er mjólkað úr mér stoffið ég er
mannskæð pest
Á hverju hausti er haldin í Reykjavík tón-
listarhátíð allmikil sem kallast Airwaves. Á
henni er jafnan það í boði sem frambærileg-
ast þykir og ferskast og á síðustu hátíð var
einna mestur spenningur fyrir því að þar
myndi hljómsveitin Grísalappalísa troða upp
og með henni enginn annar er Megas. Grísa-
lappalísa sem ein ferskasta og kraftmesta hljómsveit
landsins og nafnið af lagi eftir Megas – kröftug blanda og
görótt sem sýnir samhengið í íslenskri rokksögu og
þráðinn sem liggur í gegnum texta Megasar fram á okk-
ar daga. Víst er Magnús ekki eins drífandi og kraftmikill
á sviði og forðum, en tungan er hárbeitt:
neinei ég iðrast einskis - ekki ég
þó oftast væri þátttakan treg
því síðast og fyrst stelpa
ég fór að minni lyst
uns ég fann mér milli mosa og sleggju veg - og leg
arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Meistari Megas
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Að meðaltali hefur Matvæla-stofnun á síðustu árumrannsakað þrjú til fimm til-vik á ári þar sem fólk hefur
fengið matarsjúkdóma. Undir það
flokkast matareitrun og matarsýk-
ingar.
„Þetta hefur haldist nokkuð svip-
að síðustu ár og verður líklega að telj-
ast ásættanlegt.
Sem betur fer hafa
ekki komið upp
stór og alvarleg til-
felli síðustu ár,“
segir Dóra S.
Gunnarsdóttir,
fagsviðsstjóri mat-
vælaöryggis á
neytendamálasviði
hjá Matvæla-
stofnun.
Í gær var al-
þjóðaheilbrigðisdagurinn og var sér-
stök áhersla lögð á matvælaöryggi.
Matvæli sem innihalda skaðlegar ör-
verur eða efni valda meira en 200
sjúkdómum allt frá niðurgangi að
krabbameini og er áætlað að um 2
milljónir manna deyi af völdum óör-
uggra matvæla á ári hverju.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO) hefur haldið daginn frá árinu
1950 og af því tilefni gaf stofnunin út
fimm leiðir til að stuðla að öruggari
matvælum sem Matvælastofnun hef-
ur birt á heimasíðu sinni.
Rannsaka ef tveir
eða fleiri greinast
Matvælastofnun rannsakar til-
felli ef grunur leikur á að tveir eða
fleiri hafi sýkst af völdum sömu mat-
væla. Í þeim þremur tilfellum sem
greindust í fyrra var um að ræða mat-
areitrun. Matareitrun gengur yfirleitt
fyrr yfir en magasýking sem getur
varað í lengri tíma og er oft alvarlegri.
Skylda er að tilkynna til Emb-
ættis landlæknis ef einstaklingur
greinist með kampýlóbaktersýkingu
og salmonellusýkingu en það eru svo-
kallaðar matarsýkingar. Margar teg-
undir eru til af báðum þessum bakt-
eríum.
Frá árinu 1997 til 2014 hefur
svipaður fjöldi greinst af þessum
tveimur bakteríum þegar rýnt er í
gögn frá Embætti landlæknis. Í fyrra
greindust 142 með kampýlóbakter-
sýkingu, samanborið við 101 tilfelli
árið áður. Árið 2014 greindist 41 með
salmonellusýkingu en 49 árið áður.
Þessir sjúkdómar smitast með
matvælum og er því talað um matar-
borna sjúkdóma. Því er mikilvægt að
ekki verði krossmengun á matvælum
þegar þau eru meðhöndluð, þ.e.a.s.
hrátt komist í snertingu við eldaðan
mat, og að maturinn sé alveg eldaður
í gegn.
Tíðni kampýlóbakter- og salm-
onellusýkingar í fiðurfé er lág hér á
landi miðað við önnur lönd. „Við er-
um því nokkuð vel sett hvað þetta
varðar,“ segir Dóra.
Hún bendir á að miðað við þær
upplýsingar sem hafa borist inn á
borð stofnunarinnar þá eru Íslend-
ingar nokkuð meðvitaðir um rétt
vinnubrögð í meðhöndlun á mat-
væum.
Matvælaöryggi mikilvægt
Dóra segir alltaf gott að vekja
athygli á réttri meðhöndlun matvæla
því góð vísa sé aldrei of oft kveðin.
„Frá hafi, haga og til maga“ hefur
Matvælastofnun að leiðarljósi en
þetta á að endurspegla mikilvægi
matvælaöryggis. Rík áhersla er lögð
á að allir liðir í matvælakeðjunni,
m.a. bændur, dreifingaraðilar, versl-
anir, veitingahús og þeir sem neyta
matvælanna, meðhöndli þau rétt og
að þau séu örugg.
Matvælaöryggi
sett á oddinn
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Matvælaöryggi Góð vísa er aldrei of oft kveðin og því var matvælaöryggi í
brennidepli á alþjóðaheilbrigðisdaginn sem haldinn var í gær.
Dóra S.
Gunnarsdóttir
„Mér vitanlega hefur enginn dá-
ið hérlendis af völdum óöruggra
matvæla,“ segir Haraldur
Briem, sóttvarnalæknir hjá
Embætti landlæknis.
„Dregið hefur úr sýkingum af
völdum kampýlóbakter og salm-
onellu undanfarin ár,“ heldur
Haraldur áfram. „Árin 1999 og
2000 smituðust margir hér á
landi eftir að hafa borðað kál og
sýktan kjúkling en ekki hefur
álíka fjöldi smitast eftir það hér,
sem betur fer. Þetta má þakka
hvort tveggja auknu eftirliti
Matvælastofnunar og aukinni
fræðslu almennings um hvernig
forðast megi krosssmit og mik-
ilvægi þess að elda matinn, eins
og kjúkling, alveg í gegn,“ segir
Haraldur. Hann áréttar að hann
segist ekki vita til þess að
dauðsfall hér á landi hafi beint
verið rakið til neyslu á óörugg-
um matvælum en talið er að um
2 milljónir manna hafi látist í
heiminum af þeim sökum.
Stöndum
okkur vel
SÓTTVARNALÆKNIR