Morgunblaðið - 15.04.2015, Síða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 2015
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Stefnt er að því að mynda aðgerð-
arhóp umhverfis- og atvinnuvega-
ráðuneyta og Bændasamtaka Ís-
lands til reyna að sporna við þeim
vanda sem fylgir ágangi álfta og
gæsa á ræktunarlönd bænda. Rætt
er um að halda áfram að finna leiðir
til að reka fuglinn frá en ekki hafa
verið útilokaðir styrkir til að fóðra
fuglinn eða heimila bændum að
skjóta hann í undantekningar-
tilvikum.
„Það eru ótal leiðir til en ekki endi-
lega þær sömu sem henta á öllum
stöðum,“ segir Jón Geir Pétursson,
skrifstofustjóri skrifstofu landgæða í
umhverfisráðuneytinu, en hann hef-
ur tekið þátt í vinnu sömu aðila við að
skrásetja það tjón sem bændur verða
fyrir. Niðurstöðurnar voru kynntar á
ráðstefnu sem haldin var í Gunnars-
holti. Telur Jón Geir að það geti ver-
ið grunnur þeirrar vinnu sem fram-
undan er.
Altjón á 200 ha.
Bændur hafa kvartað mikið undan
tjóni af völdum fugla. Það á bæði við
um tún og kornakra. Á síðasta ári
gafst bændum kostur á að skrá upp-
skerutjón á stafræn túnkort í jörð.is
sem er skýrsluhaldskerfi í jarðrækt
hjá Bændasamtökunum. Tjónið hef-
ur verið tekið út af ráðunautum og
upplýsingarnar yfirfarnar af Um-
hverfisstofnun.
Samkvæmt þessum upplýsingum
var tilkynnt um 207 tilvik á 130 bú-
um. Heildarflatarmál spildanna sem
tjón varð á er 2.700 hektarar sem er
um 23% af ræktarlandi sem sótt var í
fyrir jarðabætur á árinu.
Mesta tjónið varð á Suðurlandi,
um 43% af heildinni. Á 53% akranna
spilltist meira en helmingur upp-
skerunnar, þar af var altjón tilkynnt
í 7% tilvika sem svarar til nærri 200
ha. Tjónið var ekki einungis út af áti
fuglanna, þeir bældu líka kornakr-
ana.
Engin ein lausn tiltækileg
Ekki eru allir á eitt sáttir um
hvernig eigi að bregðast við tjóninu.
Búnaðarþing vildi á síðasta ári at-
huga, á grundvelli skráningar tjóna,
hvort setja mætti heimildarákvæði í
lög um tímabundna skotveiði á álft
og gæs í tilraunaskyni á ræktar-
löndum bænda. Það leggst illa í
fuglafræðinga og áhugafólk. Álftin
hefur til að mynda verið alfriðuð í
heila öld.
Margir bændur eru að missa þol-
inmæðina og hefur uppskerubrestur
af völdum óhagstæðrar veðráttu síð-
ustu ár ekki bætt úr skák. Birkir
Arnar Tómasson, sem verið hefur
með stórfellda kornrækt á Móeið-
arhvoli, hefur lýst því yfir að hann
muni stórlega draga úr kornrækt ef
ekki verði hægt að verjast fuglinum.
Illa hefur gengið að finna árang-
ursríkar leiðir til að fæla fuglinn frá.
Steinar Rafn Beck Baldursson, sér-
fræðingur á sviði sjálfbærni hjá Um-
hverfisstofnun, segir mjög erfitt að
benda á eina lausn sem myndi duga
alls staðar.
Ef ekki finnast betri fælingar-
aðferðir og ekki fást heimildir fyrir
bændur að verja akra sína með skot-
vopnum, þó þannig að þeir megi að-
eins skjóta geldálft á sumrin, hafa
komið fram kröfur um að samfélagið
greiði fóðrið í fuglinn. Vísað er til for-
dæmis í Noregi.
Ríkið greiðir fuglafóðrið
Einar Eyþórsson, sérfræðingur
hjá Stofnun þjóðminjarannsókna í
Noregi, sagði frá því á ráðstefnunni
hvernig staðið er að málum í Noregi.
Þar koma miklir flokkar heiðagæsa
og helsingja við á vorin á leið til varp-
stöðvanna á Svalbarða. Þeir staldra
við í þrjár vikur, aðallega á tveimur
svæðum, í Norður-Þrændalögum og
Vesterålen í Norland, og geta valdið
miklu tjóni á túnum bænda.
Eftir umræður sem tóku á annan
áratug var ákveðið að taka upp
styrki til að aðstoða bændur. Eru
þeir orðnir hluti af búvörusamn-
ingum. Bændur geta valið hvort þeir
reyna áfram að reka fuglana af hönd-
um sér eða þiggja styrki. Ekki er lit-
ið á greiðsluna sem skaðabætur held-
ur greiðslu fyrir afnot gæsanna af
ræktuðu landi.
Um 200 býli fá styrki til að fóðra
gæs, alls sem svarar 80 milljónum ís-
lenskra króna. Styrkirnir eru mis-
háir og fara eftir aðstæðum. Einar
segir að bændur í Norður-Þrænda-
lögum fái um 45-50 þúsund íslenskra
króna á hektara en meðaltalið í Vest-
erålen sé um 28 þúsund krónur. Á
síðarnefna svæðinu er gæsafjöldinn
talinn daglega í þessar þrjár vikur og
styrkjunum úthlutað samkvæmt því.
Í Þrændalögum hefur verið stuðst
við líkan til að meta tjónið en ákveðið
hefur verið að meta það nákvæmar í
ár.
Skoða varnir og fuglafóðurstyrki
 Gæsir og álftir valda uppskerutjóni á 2.700 hekturum ræktaðs lands  Altjón á hundruðum ha.
 Bændur að missa þolinmæðina  Stefnt er að því að aðgerðarhópur ráðuneyta fjalli um málið
Morgunblaðið/Ómar
Álftir Fuglar sækja sér fóður í tún og kornakra bænda og geta verið aðgangsharðir eins og dæmin sanna.
Bændur hafa reynt ýmsar gerðir af fuglafælum, meðal
annars gasbyssur og fuglahræður, en það virðist gera
takmarkað gagn. Fuglinn er fljótur að venjast fælunum
og kemur fljótt aftur. Þá nýtist fælingin aðeins viðkom-
andi bónda því fuglinn fer í staðinn á akra nágranna
hans eða í næstu sveit. Eins hafa verið gerðar tilraunir
með girðingar við akra og sáningu í jaðra.
Á ráðstefnunni í Gunnarsholti kom einn bóndi með þá
hugmynd að fengnir yrðu drónar til að fæla fuglinn frá.
Hægt er að láta þá fljúga eftir ákveðnum leiðum og í
ákveðinni hæð. Þeir nýtast hins vegar ekki nema við góð veðurskilyrði.
Leist mönnum vel á hugmyndina.
Hugmynd um að nota dróna
FÆLINGAR GANGA ILLA HJÁ BÆNDUM
Kornrækt Upp-
skeru náð í hús.
Auðbrekku 3 ~ 200 Kópavogur ~ Sími: 564 1660 ~ oreind.is
Þar sem að gervihnattabúnaðurinn fæst
25ÁRA
1988-2013
PIPER
Piper er ný gerð
eftirlitsmyndavéla
og öryggiskerfa fyrir
heimili, sumarhús og
smærri fyrirtæki
•Vaktar heimilið
• Kveikir ljósin
• Fylgist með hita- birtu- og rakastigi
• Fylgist með allri hreyfingu og hljóði
Allt þetta er hægt að skoða hvaðan sem
er úr heiminum í snjallsímanum þínum!
Fornám byrjar fimmtudaginn 16. apríl kl. 18.00-21.00 og
áfram helgina 18.-19. apríl kl. 11.00-14.00.
Framhaldsnám ein helgi í mánuði (frí sumarmánuði)
- Tilvalið fyrir landsbyggðarfólk
og fyrir þá sem vilja vinna sjálfstætt
- Einnig völ á framhaldsnámi eitt kvöld í mánuði.
Helgarnámskeið í baknuddi 25.-26. apríl nk.
Nám í svæða-
og viðbragðsmeðferð
Sjá nánar á
www.heilsusetur.is
Netfang:
thorgunna.thorarinsdottir@gmail.com
Upplýsingar og innritun
í síma 552 1850/896 9653