Morgunblaðið - 18.04.2015, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. APRÍL 2015
Kauptúni 3 / Garðabæ / Sími: 564-3364
Ævintýraleg
gæludýrabúð
kíktu í heimsókn
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
„Kristján fann engin merki um
óyggjandi mannvistarlög í eða við
Kverkarhelli sem má aldursgreina
til um 800 eða fyrr, né krossa sem
má aldursgreina
með neinni vissu.
Niðurstaða mín
er því sú að
rannsóknir hans
sýni ekki að
mannvist hafi
hafist þar svona
snemma.“ Þetta
sagði dr. Guðrún
Sveinbjarnar-
dóttir fornleifa-
fræðingur þegar
Morgunblaðið leitaði eftir áliti
hennar á kenningu vestur-íslenska
fornleifafræðingsins dr. Kristjáns
Ahronsonar um aldur hins mann-
gerða Kverkarhellis á Suðurlandi,
sem sagt var frá í blaðinu á
fimmtudaginn.
Kristján kynnti rannsóknir sínar
á Kverkarhelli fyrir fullu húsi í Há-
skóla Íslands í fyrradag. Skiptar
skoðanir eru um kenningar hans
meðal fræðimanna. Guðrún hefur
kynnt sér rannsóknir Kristjáns og
hefur ekki sannfærst um að þær
sýni fram á mun eldra landnám en
talið hefur verið. Í sama streng
tekur dr. Bjarni Einarsson forn-
leifafræðingur sem segir að
„krossatýpólógia“ Kristjáns sé
marklaus og segi ekkert um aldur
hellanna.
Aldur „útmoksturins“
„Kristján telur sig hafa fundið
efni utan við Kverkarhelli undir
Eyjafjöllum sem liggi undir land-
námslaginu, sem nú er tímasett til
um 870, og hafi verið mokað út úr
honum þegar hann var tekinn í
notkun. Þetta eru smásteinar sem
bera þess öll merki að hafa hrunið
úr berginu vegna veðrunar eða
frostverkunar. Allavega fundust
engin merki um að þetta efni hafi
verið höggvið úr hellisveggnum. Og
ekki er heldur nefnt að slík merki
hafi fundist í berginu inni í hell-
inum sjálfum. Rökin fyrir því að
þetta hljóti að vera útmokstur úr
hellinum af því að kornastærð sé
öðruvísi en í hruni á öðrum stað ut-
an við hellinn eru ekki nægjanleg í
þessu samhengi,“ segir Guðrún
Sveinbjarnardóttir. Hún segir að
aldursákvörðun þessa útmoksturs
til um. 800 eða fyrr og þar með
notkunar hellisins byggist á því að
reikna út hversu langan tíma 10-25
cm jarðvegsþykknun milli hans og
landnámslagsins hafi tekið. „Þó að
þetta skipti kannski ekki máli í ljósi
þess sem áður segir, sýnir þessi
mismunur, 10-25 cm innan sama
„útmokstursins“ hversu mismikil
jarðvegsþykknunin getur verið eft-
ir stöðum, jafnvel á svona litlu
svæði, og þar með ákaflega erfitt
að alhæfa um hana,“ segir Guðrún.
„Til stuðnings þessari gömlu
mannvist í hellinum notar Kristján
umhverfisrannsóknir sem hafa ver-
ið gerðar annars staðar undir Eyja-
fjöllum. Vísbendingar um breyt-
ingar taldar geta verið af manna-
völdum, áður en landnámslagið féll,
hafa fundist í jarðlögum. Þetta er
svo sem ekkert nýtt – svona vís-
bendingar finnast annars staðar á
landinu. Spurningin er bara hversu
löngu fyrr en um 870, en það þarf
ekki að vera mikið,“ bætir hún við.
„Varðandi krossana í hellunum
þá má vel vera að sumir þeirra lík-
ist krossum sem finnast á írskum
menningarsvæðum. Ég er ekki sér-
fræðingur í þessum fræðum, en
mér skilst að það sé svo til óger-
legt að aldursgreina svona
krossa með neinni vissu
nema þeir finnist í aldurs-
greinanlegu samhengi, og
sú er ekki raunin í um-
ræddum hellum,“ sagði
Guðrún.
Telja gögn Kristjáns ekki
sýna mannvist frá um 800
 Íslenskir fornleifafræðingar efast um nýja kenningu um aldur Kverkarhellis
Morgunblaðið/Sverrir
Fyrir landnám? Fjöldi manngerðra hella er á Suðurlandi. Deilt er um það
hvort einhverjir þeirra hafi verið gerðir fyrir hefðbundið landnám Íslands.
Íslandsmótið í skák fer fram í Háu-
loftum í Hörpu dagana 14.-24. maí
næstkomandi. Mótið nú er það
sterkasta frá upphafi. Alls taka átta
stórmeistarar þátt og hafa aldrei
verið fleiri.
Jóhann Hjartarson tekur þátt í
sínu fyrsta Íslandsmóti í 18 ár en
hann tók síðast þátt árið 1997 og
vann þá sigur. Enn lengra er síðan
Jón L. Árnason tók þátt eða 24 ár
en Jón tefldi síðast árið 1991. Síð-
asta kappskákmót Jóns, að liða-
keppnum undanskyldum, var Af-
mælismót Friðriks Ólafssonar árið
1995 eða fyrir 20 árum, segir í
fréttabréfi Skáksambandsins.
Af tólf keppendum hafa sjö hamp-
að Íslandsmeistaratitlinum. Fulltrúi
kvenfólksins er margfaldur Íslands-
meistari kvenna.
Keppendalistinn er sem hér seg-
ir:
Hannes Hlífar Stefánsson (2.590
Elo-stig), Jóhann Hjartarson
(2.566), Hjörvar Steinn Grétarsson
(2.560), Héðinn Steingrímsson
(2.532), Henrik Danielsen (2.520),
Jón L. Árnason (2.499), Stefán
Kristjánsson (2.489), Guðmundur
Kjartansson (2.471), Bragi Þorfinns-
son (2.416), Þröstur Þórhallsson
(2.415), Sigurður Daði Sigfússon
(2.319) og Lenka Ptácníková (2.270).
Sterkasta Íslands-
mótið frá upphafi
Jóhann
Hjartarson
Jón L.
Árnason
 Stórmeistararnir tefla eftir áratuga fjarveru
„Kenning Kristjáns stendur og fell-
ur með því hvort hann hafi greint
svokallað útkast úr hellinum rétt.
Útkast þetta mun vera undir land-
námslaginu. Ég dreg mjög í efa að
hið meinta útkast sé í raun útkast
en ekki náttúrlegt lag úr klett-
unum eða fjallinu ofan við,“ segir
dr. Bjarni Einarsson fornleifafræð-
ingur. Hann efast um kenninguna.
„Kristján taldi að hellirinn hefði
verið klappaður á nokkuð löngum
tíma og sjá megi þrjár kynslóðir í
honum enn í dag. Ef útkastið úr
elstu kynslóðinni er þar sem hann
telur að það sé, hvar er þá útkastið
úr hinum kynslóðunum tveimur, en
báðar eru þær nokkuð stærri
en hin meinta elsta kyn-
slóð og ættu að vera að
minnsta kosti jafn sýni-
legar. Af hverju sáust
þau ekki fyrir ofan út-
kastið úr elsta fas-
anum, sem hann
taldi að lægi
undir land-
námslaginu?“
spyr Bjarni Ein-
arsson.
Telur útkastið vera náttúrulegt
EFAST UM NÝJA KENNINGU UM KVERKARHELLI
Bjarni
Einarsson
Guðrún
Sveinbjarnardóttir
Á morgun sunnudag kl. 14.00
verður hin árlega Akureyrarmessa
haldin í Bústaðakirkju í Reykjavík.
„Þá koma Akureyringar saman
og njóta samfélags og norðlenskra
veitinga, því eftir messu er boðið
upp á Lindukonfekt, Bragakaffi,
mix og ástarpunga frá Kristjáni,“
segir í tilkynningu frá undirbún-
ingsnefndinni.
Ræðumaður verður sr. Jóna
Hrönn Bolladóttir og af tónlistar-
fólki sem kemur fram í messunni
má nefna; Kristján Jóhannsson,
Grím Sigurðsson, Ragnheiði Söru
Grímsdóttur, Jónas Þóri, Magnús
Ingólfsson, Ingólf Magnússon,
Helgu Maggý Magnúsdóttur og
Matthías Stefánsson. Sr. Pálmi
Matthíasson þjónar í messunni.
„Þetta er tilvalið tækifæri fyrir
brott flutta Akureyringa til að
eiga saman góða stund,“ segir í
tilkynningunni. Allir eru velkomn-
ir.
Akureyringar hittast
í Bústaðakirkju
Jóna Hrönn
Bolladóttir
Kristján
Jóhannsson
Auður Inga Þor-
steinsdóttir hef-
ur verið ráðin
nýr fram-
kvæmdastjóri
Ungmennafélags
Íslands (UMFÍ)
og tekur við
starfinu frá og
með 1. júní n.k.
Auður Inga er
fædd árið 1978
og hefur undanfarin níu ár verið
framkvæmdastjóri Íþróttafélagsins
Gerplu í Kópavogi. Auður Inga
lauk B.Ed-gráðu frá KÍ árið 2002
og útskrifast í júní með MBA-gráðu
frá HR. Hún var valin úr hópi ríf-
lega sjötíu umsækjenda.
Nýr framkvæmda-
stjóri UMFÍ
Auður Inga
Þorsteinsdóttir