Morgunblaðið - 18.04.2015, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. APRÍL 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÍSafnahúsinuverður í dagopnuð stór-
fróðleg sýning þar
sem sex stofnanir
og tvö ráðuneyti
sameina krafta
sína um að veita „innsýn í sjón-
rænan menningararf þjóðar-
innar“, eins og segir í inngangi
Margrétar Hallgrímsdóttur
þjóðminjavarðar að sýningar-
skrá.
Sýningin nefnist Sjónarhorn
og er þar að finna verk og gripi
úr eign Þjóðminjasafns Ís-
lands, Listasafns Íslands,
Náttúrugripasafns, Stofnunar
Árna Magnússonar í íslensk-
um fræðum, Landsbókasafns
Íslands – Háskólabókasafns og
Þjóðskjalasafns. Með því að
tefla fram gripum þessara
stofnana gefst tækifæri til að
draga fram samhengi hlutanna
með óvæntum hætti og veita
gleggri og fróðlegri yfirsýn en
ella yfir ýmsa tíma Íslandssög-
unnar.
Á einum stað er til dæmis
stefnt saman fuglaskúlptúrum
eftir Guðmund Einarsson í
Miðdal, handritum Benedikts
Gröndal að bókum um náttúru
Íslands og frummynd Eggerts
Péturssonar að veggspjaldi um
flóru landsins.
Markús Þór Andrésson, sýn-
ingarstjóri sýningarinnar, seg-
ir í viðtali við sunnudagsblað
Morgunblaðsins að eining hafi
ríkt um að hún mætti ekki líkj-
ast neinu sem sett
væri upp í Lista-
safninu eða Þjóð-
minjasafninu,
heldur yrði hún að
endurspegla sam-
starf stofnananna.
Því hafi ekki komið til greina
að skipta rýmum Safnahússins
á milli þeirra, gripirnir ættu að
blandast og kallast á.
Margrét Hallgrímsdóttir
átti hugmyndina að samvinnu
þeirra stofnana sem áður voru
til húsa í Safnahúsinu árið
2003. „Ég lít svo á að þessar
stofnanir hafi síðan flutt að
heiman, vaxið og dafnað í öðr-
um húsakynnum á síðustu öld,
átt í góðri samvinnu um sýn-
ingar í húsinu á liðnum árum
hver um sig, en nú koma þær
saman á ný með sýningunni
Sjónarhorn,“ segir Margrét í
viðtali í sunnudagsblaðinu.
„Það er spennandi að hefja sig
yfir mörk stofnana og takast á
við þetta málefni, sem er okkar
listræni menningararfur, og
efna til þessa samtals. Með
þessu móti er unnt að skoða
safnkost hverrar stofnunar í
nýju ljósi.“
Sýningunni í Safnahúsinu er
fyrst og fremst ætlað að vera
upplýsandi fyrir yngri kyn-
slóðir Íslendinga. Margar ger-
semar eru í eigu þeirra stofn-
ana sem hér eiga hlut að máli.
Mikilvægt er að þær séu til
sýnis því að saman mynda þær
arf og sjálfsmynd þjóðar.
Gripir úr eigu sex
stofnana gefa mynd
af íslenskri menn-
ingu í Safnahúsinu}
Hinn sjónræni arfur
Spyrja má hvortDagur B. Egg-
ertsson hafi átt
von á þeim við-
brögðum sem hann
fékk, þegar hann
kynnti íbúum í Úlfarsárdal og
Grafarholti að framkvæmdum
við byggingu skóla, íþrótta-
mannvirkja og menningarhúss
yrði flýtt verulega frá því sem
áformað var. Er nú stefnt að
því að útisundlaug verði tekin í
gagnið árið 2022, eða eftir sjö
ár. Það mætti ætla að íbúar í
þessum hverfum ættu að vera
fegnir því að nú væri verið að
klára þessa mikilvægu grunn-
þætti í uppbyggingu hverf-
anna, en það slær óneitanlega
á fögnuðinn þegar haft er í
huga að fyrstu íbúarnir flutt-
ust í þessi hverfi um aldamótin
síðustu.
Og það er ekki einu sinni
verið að setja þessi verkefni í
forgang, því að í ljós er komið
að bráðnauðsynlegt þykir að
setja niður útisundlaug við hlið
Sundhallarinnar, sem þó er
með sundaðstöðu nú þegar, áð-
ur en íbúar í hverf-
um sem enga sund-
aðstöðu hafa fá
sjálfir laug. Munu
íbúar á fundinum
hafa spurt borgar-
stjórann hvort það væri vegna
þess að hann sjálfur ætti
heima í miðbænum.
Miðborgarstjórinn brást illa
við og sagðist ekki vilja setja
málið upp sem baráttu á milli
hverfa, en getur þó ekki skotið
sér undan því að stagbætti
meirihlutinn hefur haft mun
meiri áhuga á því sem gerist í
póstnúmeri 101 en hinum.
Kristinn Steinn Traustason,
formaður íbúasamtaka Úlfars-
árdals, hitti naglann á höfuðið
þegar hann sagði það vera hart
hversu langan tíma borgin ætl-
aði sér að taka í þetta verkefni.
„Borgin þarf að gera betur en
þetta. Seinagangurinn í öllum
málum hér skilur eftir sig djúp
sár.“ Þau sár, sem stafa af
skammarlegri vanrækslu
borgarinnar við hin nýju
hverfi, hefði aldrei þurft að
veita.
Skammarleg van-
ræksla borgarinnar
við yngri hverfi}
Djúp sár
H
imininn grár, grasið gult og
malbikið svart af bleytu. Grá-
myglan alltumlykjandi, hvers-
dagurinn gegnsósa; heiðgula
ófétið hvergi að sjá. Uppskrift
að tíðarfari fengin af sjampóbrúsa: snjór og
rigning, kuldi og raki, endurtaka. Dömur
mínar og herrar, má ég kynna: Veturinn
2014-2015! Horfi út um stofugluggann … um
hvað á ég að skrifa … hvað er að frétta? Það
er ekkert að frétta. Ekkert breytist. Allt er
eins. Helvítis veður. Helvítisveður. Eina birt-
an sem hefur yljað mér í vetur eru flóðljósin
á Fram-vellinum. Takk. Lifi íþróttahreyf-
ingin.
Veðurspámenn og -spekúlantar horfa ekki
björtum augum til sumarsins ef marka má
nýjustu fregnir. Ég loka augunum og minnist
tjaldferðalags með litlu systur. Við lögðum af stað í fal-
legu veðri, það var bjart og logn mestan hluta leiðar-
innar. Við höfðum engin plön; þetta var óvissuferð,
ævintýraferð, og við ætluðum að taka sumarið með
trompi í íslenskri náttúru. Fyrsta daginn stoppuðum við
hér og þar; óðum út í á og tíndum steina. Svo enduðum
við á Hvammstanga, af öllum stöðum. Og það fór að
rigna. Og blása.
Orð fá ekki lýst hversu eymdarleg nótt beið mín.
Tjaldstæðið stóð vart undir nafni, þar sem þar voru að-
eins örfá eiginleg tjöld, en fjöldi hobbívagna og -bif-
reiða. Við ólmuðumst við að koma skjólinu okkar upp og
næringu í kroppinn, og það mátti litlu muna,
því rétt eftir að við höfðum komið okkur fyr-
ir á uppblásinni dýnunni var eins og hellt
væri úr fötu.
Við spiluðum stutta stund og litla skvís
sofnaði eftir lestur við vasaljós, en stóra
systir lá andvaka og horfði á kóngulærnar
skríða á innra tjaldinu. Það var skítkalt og
ég varði stærstum hluta nætur við að hlusta
á vindinn berja ytra byrðið og breiða yfir
músina, sem lá þétt við hlið mér en virtist
ónæm fyrir veðurofsanum. Mjög snemma
morguns vaknaði hún, sátt og sæl, ólíkt Hófí
sinni sem hafði varið dreggjum næturinnar í
að hafa áhyggjur af því að tjaldið færi á flot,
þar sem regnið virtist hafa mettað jarðveg-
inn.
Við systur fórum víðar, keyptum jóla-
skraut og átum ís í fjósi, og gáfum fjölskyldu á stórum
jeppa með stórt hjólhýsi í eftirdragi start á einu „tjald-
stæðinu“. Alltaf rigndi. Karlinn og krakkarnir vörðu
mestum tíma inni í jeppanum í símum og ipöddum og
það var okkar kenning að stöðug hleðsla tækjanna hefði
valdið rafmagnsleysinu. Borgarbúar! Þegar ég rifja
þetta upp, finn ég lyktina af hinu klassíska íslenska
tjaldferðalagi; það er lyktin af blautu gúmmí og rökum
lopa. „Er þetta það sem koma skal?“ spyr ég út í grá-
mygluna. „Er þetta veðrið sem Framsóknarflokkurinn
veðjar á; jólasnjór um miðjan apríl og haust í júlí?“
Óðinn hjálpi okkur öllum. holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Óður um veður/Óð vegna veðurs
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Árið 2014 ávísuðu læknar610 hreyfiseðlum, þar af223 fyrir karla og 383 fyrirkonur. Meðalaldur þeirra
sem notuðu seðilinn var 48 ár og
meðferðarheldnin 69% þ.e. þessir
einstaklingar fylgdu uppáskrifaðri
hreyfingu tæplega 70%. Á síðasta ári
hafa læknar í öllum heilbrigðis-
umdæmum getað ávísað hreyfiseðil
fyrir einstaklinga sem læknis-
fræðilegu meðferðarúrræði. Áætlað
er að innleiðingu verði að fullu lokið á
næsta ári.
„Þetta hefur gengið mjög vel.
Sýnt hefur verið fram á að hægt er
að hafa áhrif á þróun ýmissa sjúk-
dóma, þá einkum lífsstílssjúkdóma
með hreyfingu,“ segir Auður Ólafs-
dóttir sjúkraþjálfari en hún situr í
verkefnisstjórn um innleiðingu
hreyfiseðilsins í heilbrigðiskerfinu.
Hreyfiseðlar eru notaðir víða er-
lendis og við innleiðingarferlið var
litið einkum til Svíþjóðar en þar hafa
þeir verið notaðir síðustu 15 ár.
Læknar ávísa hreyfiseðil eftir
viðtal við skjólstæðing og að því
loknu hittir hann svokallaðan hreyf-
istjóra sem er sjúkraþjálfari. Í sam-
einingu er sett upp sérhönnuð hreyfi-
áætlun sem er sett upp í íslensku
forriti. Það er mjög einfalt í notkun
þar sem notandinn setur samvisku-
samlega inn þjálfun sína samvisku-
samlega. Ef skjólstæðingurinn
hreyfir sig ekki samkvæmt áætlun
hefur hreyfistjórinn samband.
Meðferðarheldnin hjá Svíunum
er um 65% en aðeins meiri hér. „Sví-
arnir haf sýnt áhuga á forritinu sem
við notum, ætli það eigi ekki ríkan
þátt í því hversu vel gengur og einnig
tel ég að smæð samfélagsins og
nándin auðveldi allt utanumhald og
góðri eftirfylgni,“ segir Auður.
Atorka kvenna
„Ætli þær séu ekki móttæki-
legri og jákvæðari fyrir þessu. Mér
finnst konur oft takast á við hlutina
með eigin atorku og um það snýst
hreyfiseðillinn,“ segir Auður spurð
hvers vegna fleiri konur en karlar
hafi fengið hreyfiseðilinn. Engin
rannsókn hefur þó verið gerð á þess-
um kynjamun í tengslum við uppá-
skrifaðan hreyfiseðil.
Flestir voru með hreyfiseðilinn í
5 mánuði en hægt er að framlengja
hann í allt að eitt ár. Ekki var munur
á kynjunum þegar meðferðarheldnin
var skoðuð.
Seðlinum er ávísað m.a. vegna
offitu, sykursýki, þunglyndis, kvíða,
háþrýstings og langvinnra verkja.
Upp úr fertugu fer fólk að kljást
við ýmsa lífsstílssjúkdóma, að sögn
Auðar en meðalaldur þeirra sem
fengu hreyfiseðla var 48 ár.
„Á þessum tíma í lífi fólks fer
óheilbrigður lífsstíll einstaklinga í
gegnum tíðina að koma fram í sjúk-
dómseinkennum og sjúkdómum.
Þess vegna hefur það ótvírætt for-
varnargildi að ávísa hreyfiseðli áður
en fólk þarf að sækja í enn auknum
mæli í heilbrigðisþjónustuna og það
viljum við sjá því það er best fyrir
alla,“ segir Auður.
Hreysti og virkni umfram allt
Hún ítrekar að hreyfiseðillinn
snúist ekki um að missa sem flest
kíló og keppast við að verða grannur.
Heldur umfram allt að ná að vera
virkur og hraustur, bæði andlega og
líkamlega. „Það er nefnilega allt í
lagi að vera þéttur ef maður er
hraustur.“
Kostnaður einstaklinga vegna
hreyfiseðils er ekki hár. Fólk þarf
eingöngu að greiða komugjald á
heilsugæslustöðina til læknis og
hreyfistjórans.
Hreyfiseðlar vel nýttir
og gefa góða raun
Morgunblaðið/Kristinn
Hreyfiseðlar Innleiðing seðlanna gengur mjög vel og hafa þeir gefið
góða raun, fleiri kvenmenn en karlmenn hafa sóst eftir seðlunum.
„Talað hefur
verið um að
faraldur
lífsstílssjúk-
dóma sé
kominn í
gang. Lang-
vinnir lífs-
stílssjúk-
dómar valda
nú þegar 86% af öllum dauðs-
föllum í Evrópu en á undan
dauðsfalli sem rakið er til lífs-
stílssjúkdóms hefur átt sér stað
eitthvert sjúkdómsástand. Jafn-
framt er þjóðin að eldast og
sjúkdómsbyrðin eykst.
Við setjum allt of lítinn pen-
ing í forvarnir innan og utan
heilbrigðiskerfisins og því þurf-
um við að breyta þó vissulega
séu hreyfiseðlarnir einn þáttur í
því að verið sé að taka skref í
rétt átt,“ segir Auður Ólafs-
dóttir sjúkraþjálfari en hún sit-
ur einnig í stjórn innleiðingar á
hreyfiseðli í heilbrigðiskerfið.
Efla forvarnir
umtalsvert
LÍFSSTÍLSSJÚKDÓMAR
Auður Ólafsdóttir