Morgunblaðið - 18.04.2015, Blaðsíða 49

MENNING 49
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. APRÍL 2015
Leikskáldið og handritshöf-undurinn Jón Atli Jónas-son hefur löngum iðkaðtilraunakennda listsköpun
sem oft hefur tekist vel. Hann hlaut
t.a.m. mikið lof fyrir leikverk sitt
Brim og handritin að Fölskum fugli
og Djúpinu sem hann skrifaði í sam-
vinnu við aðra. Handrit hans að
Frosti féll hins vegar í nokkuð grýtt-
an jarðveg og ætla má að nýjasta
saga hans og fyrsta leikstjórnarverk
hljóti litla náð hvort heldur sem er
hjá lærðum eða leikum áhorfendum.
Austur er innblásin af sönnum
sakamálum úr íslenskum undir-
heimum. Ungur maður á einnar
nætur gaman með fyrrverandi unn-
ustu ofbeldisfulls glæpamanns.
Gengi glæpamannsins vill í kjölfarið
ná fram hefndum og tekur hann í
gíslingu. Manninum er misþyrmt
hrottalega og viðstöðulaust heila
helgi og hann svo skilinn eftir til að
deyja í köldum kjallara húss fyrir
austan fjall. Húsráðandi þess er
einnig sviptur frelsi sínu og hugarró
á meðan innrás skúrkanna stendur
yfir en hann er gamall samfangi
höfuðpaursins.
Hrottaskapur eins og myndin lýs-
ir er aldrei réttlætanlegur en
kannski væri hægt að skilja hvaðan
hann sprettur með smá sálgreiningu
eða ævisögulegri forsögu persóna en
slíkt fylgir ekki í þessu tilviki. Hrott-
arnir eru augljóslega skemmdir af
eiturlyfjaneyslu og hafa hugsanlega
verið olnbogabörn sem ólust upp án
atlætis eða við kerfisbundið ofbeldi
og hafa því endað á glapstigum. Þeir
æða fyrirhyggjulaust af stað og spila
öll sín voðaverk af fingrum fram í
ógnvekjandi og taugatrekkjandi
stundarbrjálæði.
Myndin er vægast sagt ógeðsleg
en óhugnaðurinn er með öllu til-
gangslaus. Í öðrum myndum af
sama meiði, eins og frásagnar-
kvikmyndinni A Clockwork Orange
og heimildarmyndinni Night Will
Fall, hefur óhugnaðurinn tilgang þar
sem beitt samfélagsrýni og markviss
efnisúrvinnsla eru í fyrirrúmi. Í fyrri
myndinni reynir söguhetjan og ribb-
aldagengi hans að rjúfa voðaverk sín
úr öllu orsakasamhengi sér til
dægradvalar og til að reyna að flýja
tómleika og firringu dystópísks
veruleika síns. Síðari myndin er
heimildarmynd um heimildarmynd
frá 1945 sem nýlega kom í leitirnar.
Í henni voru Hitchcock og Sidney
Bernstein fengnir til að mynda eins
mikið og hægt var til að sýna fram á
hryllinginn í útrýmingarbúðum nas-
ista í seinni heimsstyrjöldinni. Titill
þeirrar myndar og efnistökin eiga að
vera víti til varnaðar og knýja á um
að áhorfendur læri af óhugnaðinum
svo að siðmenning okkar tortímist
ekki í eilífu náttmyrkri og heitasta
helvíti.
Þótt óhugnaðurinn sé tilgangslaus
þá ristir hann áhorfendur á hol! Þeir
efast aldrei um sturlun gengisins
eða angist gíslanna. Leikararnir eru
feiknasterkir og verða því miður eitt
með persónum! Vigfús Þormar hef-
ur æðisglampa í augum og dýrslegt
bros á vör. Persóna hans virðist
stundum ætla að hlýða rödd skyn-
seminnar en er þegar upp er staðið
sú ófyrirsjáanlegasta og sjúklegur
leikur hans með barnadót brenni-
merkir sjónhimnur áhorfenda til
lífstíðar. Persóna Arnars Dans er
alltaf óhugnanlega hamslaus og
tryllt á meðan Hjörtur Jóhann er
þögla yfirvegaða týpan sem þó er
ekkert minna ógnvekjandi. Gíslinn
Björn er eins og fórnardýr í búri,
sturlað af hræðslu, enda leiddur til
slátrunar og Ólafur Darri á stórleik
eins og vanalega í hlutverki óheppna
húsráðandans og dæmds barnaníð-
ings sem reynir að lifa í einangrun til
að halda hvötum sínum í skefjum.
Myndin hampar „fagurfræðilegu
ofbeldi“ þar sem hefðbundnu
raunsæi í tökum og klippingu er
kastað fyrir róða til að skapa stór-
brotið sjónarspil. Notast er við hráar
tökur, snaggaralega og stuðandi
klippingu með skökkum römmum og
skerpulaust myndefni til að há-
marka áhrif af hrottaskap og blóð-
baði. Þessi tækni virkar að mestu en
í fyrstu senunum er of mikil ferð á
tökuvél og skerpuleysi ofnotað.
Hljóðið er sömuleiðis afleitt í byrjun
og erfitt að henda reiður á hver
hvatinn að hefnadarþorsta aðal-
skúrksins er. Leikmynd, búningar
og leikmunir eru í alla staði an-
kannalegir og ljótir. Tónlistin eykur
einnig til muna hjartsláttartruflanir
skelfdra áhorfenda.
Þegar upp er staðið er alls ekki
hægt að mæla með að nokkur sjái
myndina. Segja má að hún geri út á
svæsið blæti fyrir sönnum saka-
málum og erfitt er að sjá hver ætl-
aður markhópur hennar er. Hugsan-
lega fengju óbetranlegir fangar á
Litla-Hrauni sem teknir hafa verið
úr umferð til að hlífa samfélaginu við
glæpum þeirra einhverja hugar-
hægð út úr áhorfinu en hægt er að
fullyrða að öllum öðrum yrði haldið í
gíslingu og þeir pyntaðir miskunnar-
laust af áhorfinu líkt og fangar í
Guantanamo-flóa. Réttast væri að
bjóða vammlausum sýningargestum
upp á áfallahjálp í stað popps og
kóks. Aðstandendur axla enga
ábyrgð á myndefninu sem gerir út á
sem mestan líkamlegan miska og
viðbjóð líkt og í örgustu „snuff“-
mynd. Að hleypa þessari vá úr öskju
Pandóru kemur til með að hafa geig-
vænlegar afleiðingar og steypa
áhorfendum í kolsvart náttmyrkur
og heitasta helvíti.
Kolsvart náttmyrkur og heitasta helvíti
Óhugnaður „Myndin er vægast sagt ógeðsleg en óhugnaðurinn er með öllu
tilgangslaus,“ segir m.a. í gagnrýni um kvikmyndina Austur.
Smárabíó, Laugarásbíó, Há-
skólabíó og Borgarbíó Akureyri
Austur bbnnn
Leikstjórn og handrit: Jón Atli Jónas-
son. Kvikmyndataka: Aske Alexander
Foss. Klipping: Hákon Már Oddsson.
Tónlist, sviðsmynd o.fl: Urður Hákonar-
dóttir. Aðalhlutverk: Björn Stefánsson,
Vigfús Þormar Gunnarsson, Arnar Dan
Kristjánsson, Hjörtur Jóhann Jónsson
og Ólafur Darri Ólafsson. 90 mín.
Ísland, 2015.
HJÖRDÍS
STEFÁNSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Rithöfundarnir Halldór Guðmunds-
son og Sjón segja frá starfsemi
PEN International og PEN á Ís-
landi í Borgarbókasafni, Grófinni, í
dag kl. 15. Dagskráin er hluti af
viðburðaröð PEN á Íslandi sem
haldin er undir yfirskriftinni mál-
frelsi og bókmenntir. Á fundinum í
dag verður einnig saga þýska rit-
höfundarins Alberts Daudistel, sem
flúði frá Þýskalandi nasismans og
fann skjólborg í Reykjavík, rifjuð
upp og lesin verður eftir hann smá-
saga.
„PEN á Íslandi stendur fyrir við-
burðaröð á vormisseri í samstarfi
við Borgarbókasafnið. Yfirskrift
þessara opnu funda er málfrelsi og
bókmenntir og verður fjallað um
efnið frá ýmsum hliðum. Jafnframt
verður starfsemi PEN á Íslandi og
PEN International kynnt.
Kveikjan að viðburðaröðinni er
árásin á ritstjórnarskrifstofu
franska skopmyndablaðsins
Charlie Hebdo fyrr á þessu ári og
svo árásin á menningarhús í Kaup-
mannahöfn fyrr í vetur. Þar fór ein-
mitt fram málþing um listir og mál-
frelsi og hvort listamönnum væru
skorður settar í listsköpun sinni,“
segir m.a. í tilkynningu frá skipu-
leggjendum. Þar kemur fram að
Reykjavík hafi síðan árið 2011 ver-
ið hluti af alþjóðlegum samtökum
skjólborga rithöfunda. „Samtökin,
sem nefnast ICORN eða Inter-
national Cities of Refuge Network,
telja 38 borgir, þar af 22 á Norður-
löndum, og eru með bækistöðvar að
Stafangri í Noregi. Samtökin vinna
náið með PEN Writers in Prison.“
Dagskráin í dag hefst kl. 15 og
stendur til kl. 16.
PEN fjallar um málfrelsið
Morgunblaðið/Ómar
Rithöfundur Sjón er annar tveggja
framsögumanna á fundinum í dag.
Nemendur Tónlistarskóla
FÍH undir stjórn Eyþórs
Gunnarssonar flytja lög tón-
listarsnillingsins Stevie Won-
der á tónleikum um helgina.
Tónleikarnir fara fram í há-
tíðarsal skólans í Rauðagerði
27.
„Lög Stevie ættu að vera
öllum kunn, smellir eins og
„You are the Sunshine of my
Life“, „Sir Duke“ og „Super-
stition“ eru aðeins toppurinn
af ísjakanum,“ segir m.a. í til-
kynningu.
Fyrri tónleikarnir voru í
gærkvöldi en þeir seinni í
dag laugardag kl. 17. Miða-
sala fer fram við innganginn
og miðaverð er 1.500 kr.
Lög Stevie Wonder hljóma í Rauðagerði
Smellakóngur Stevie Wonder.
ÍSLENSKT TAL
ÍSLENSKT TAL
SÝND Í 2D OG 3D
Sími: 553-2075
www.laugarasbio.is
SÝNINGARTÍMA MÁ NÁLGAST Á
LAUGARASBIO.IS, MIDI.IS
EINNIG Á SÍÐUNNI HÉR TIL VINSTRI
- bara lúxus