Ægir - 01.10.2014, Side 36

36
Botndýr
Ígulker, beitukóngur, sæbjúga
og kræklingur eru botndýr
sem verið er að nýta hérlendis
í einhverjum mæli. Þekkt
veiðisvæði þessara tegunda
eru frekar fá og lítil og má
segja að þar séu þau fullnýtt,
en margt bendir til þess að
fleiri og stærri svæði finnist
þar sem þessar tegundir eru í
veiðanlegu magni.
Kúfskel (Arctica islandica)
(1. mynd) er eina vannýtta
skeljategundin þar sem
töluverð þekking á lífsháttum,
útbreiðslu, stofnstærð og
veiðum er til staðar. Kúfskel
var veidd til manneldis á
árunum 1987 til 2008 með
nokkrum hléum. Landaður
ársafli var frá 1.000 til 14.500
tonn en allar hefðbundnar
veiðar lögðust af árið 2009
vegna markaðsaðstæðna.
Þetta er líklega stærsti vannýtti
skeldýrastofninn við Ísland,
en stofninn hefur mælst yfir
600.000 tonn á ákveðnum
svæðum við landið og er
langt frá að öll mið hafi verið
könnuð.
Sandskel (Mya arenaria)
(2. mynd), báruskel
(Ciliatocardium ciliatum)
(3. mynd), hjartaskel
(Cerastoderma edule) (4.
mynd) og krókskel (Serripes
groenlandicus) (5. mynd)
eru vinsælar matskeljar
bæði vestan Atlantshafs og
austan. Lítið er vitað um
stofnstærð og útbreiðslu
þessara tegunda hér og
hafa þær ekkert verið nýttar.
Þar sem útbreiðslukannanir
og stofnstærðarmat hefur
farið fram, eru þessir stofnar
metnir litlir en útbreiðslan
mismikil. Sandskel og
hjartaskel fundust hér fyrst
um miðbik síðustu aldar og
eru líklega nýir landnemar
með takmarkaða útbreiðslu
en hinar tegundirnar teljast
íslenskar. Allar þessar tegundir
lifa niðurgrafnar í sandbotni
og eru notaðir plógar við
veiðarnar eða uppgröftur þar
sem skeljarnar finnast grunnt.
Aða (Modiolus modiolus) (6.
mynd) finnst víða kringum
landið en hefur verið sáralítið
nýtt. Lítið er vitað um
stofnstærðina en skelin heldur
sig á 0-200 m dýpi, oft hálf eða
alveg niðurgrafin í botninn,
eða í rifum á milli steina og
klappa. Erfitt getur verið að
veiða öðu með botnplóg en
þar sem hún hefur verið nýtt,
hérlendis og erlendis, hefur
hún aðallega verið handtínd af
köfurum.
Krabbar
Krabbaveiðar hafa lítið
verið stundaðar við Ísland
hingað til en hér lifa nokkrar
krabbategundir sem eru
nýttar til matar annars staðar.
Sumar þeirra eru eftirsóttir
matkrabbar.
Trjónukrabbi (Hyas araneus)
(7. mynd) er sennilega
algengasta krabbategundin
hér við land og finnst allt
í kringum landið. Þetta er
fremur lítill krabbi (11 cm
skjaldarlengd) sem finnst á
0-360 m dýpi en er algengur
á innan við 50 m dýpi.
Ýmsar tilraunir hafa verið
gerðar í veiðum og vinnslu
krabbans sem ekki hafa
skilað árangri. Trjónukrabbi
fæst talsvert í grásleppu-
og þorskanet en engar
beinar veiðar eru stundaðar
á honum nú á tímum. Á
Vannýttar sjávarlífverur
við Ísland
Fjölmargar tegundir sjávarlífvera finnast við Ísland sem eru lítt eða ekki
nýttar en eru eftirsótt markaðsvara víða erlendis. Þessar tegundir tilheyra
flest öllum hópum lífvera en hér verður aðeins stiklað á stóru og rætt um
tegundir sem tilheyra botndýrum og botnþörungum. Í mörgum tilfellum
er lítið eða ekkert vitað um útbreiðslu og stofnstærð þessara vannýttu
tegunda en í öðrum tilfellum er einhver þekking til staðar.
Guðrún G.
Þórarinsdóttir.
Karl Gunnarsson. Óskar Sindri
Gíslason.
S
já
v
a
rra
n
n
sók
n
ir
1. mynd. Kúfskel.
2. mynd. Sandskel.
6. mynd. Aða.
Höfundar eru Guðrún G. Þórarinsdóttir og Karl
Gunnarsson, Hafrannsóknastofnun og Óskar Sindri
Gíslason Rannsóknasetri Háskóla Íslands, Sandgerði.
3. mynd. Báruskel.
7. mynd. Trjónukrabbi.
4. mynd. Hjartaskel.
5. mynd. Krókskel.