Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.05.2015, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.5. 2015
V
agga lýðræðisins er oftar til um-
ræðu nú en stundum endranær.
Efnahagsþrengingar Grikkja ráða
mestu um það. Því á þeirra bletti í
Evrópu stóð vaggan sú segir
mannkynssagan.
Lýðræðið munaðarlaust
Ekki er þó hægt að halda líkingunni áfram og segja
að eftir vögguvist í Aþenu hafi lýðræðið skriðið af
stað, svo staðið hikandi á fætur, stutt sig við pils-
falda heimspekinganna og svo staulast um, uns því
voru allir vegir færir. Öll varð sú þróun með lengri
hléum en almennt gerist er barn þroskast úr vöggu
til þess að standa á eigin fótum og loks að ráða sinni
för. Langstærsti hluti fastalands jarðarkringlunnar
hefur aldrei litið þessa vöggu augum. Og þar sem
lýðræðið hefur skotið fastast rótum og mest er um
það talað er ekki víst að allt sé sem sýnist. Í heimi
gerviefnanna er gervilýðræðið jafn haganlega gert
og hin og fæstir sjá mun, fyrr en of seint. Heims-
hornið, þar sem lýðræðið hefur helst þrifist um sinn
stutta líftíma, og kristni heimurinn hafa seinasta
kastið átt allgóða samleið. Þó væri ofsagt að halda
því fram að kristni væri forsenda eða trygging lýð-
ræðis eða lýðræðið kristninnar.
Sumir fagna minnkandi kirkjusókn víða og að trú-
uðum, a.m.k. kristnum, fari fækkandi. Nýjar tölur,
t.d. frá Bandaríkjunum, benda til þess. Rúmlega sjö-
tíu prósent Bandaríkjamanna líta á sig sem kristna
menn og hefur þeim fækkað verulega síðustu ára-
tugina. Guðleysingjum hefur fjölgað, en af trúar-
hópum sem bæta við sig hefur múslímum fjölgað
mest vestra.
Ekki hefur bréfritari rekist á sambærilega könnun
þar sem spurt er, hvort menn telji sig lýðræðissinna
eða ekki. En vísast eru slíkar kannanir til því fátt er
ekki kannað. Engu að síður má ætla að mikill meiri-
hluti fólks í Evrópu, Bandaríkjunum, Kanada, Ástr-
alíu og Japan, svo dæmi séu nefnd, myndi svara í
könnunum að hann væri lýðræðissinni.
Þekkt er að kirkjusókn er mun dræmari en fjöldi
kristinna gæti gefið til kynna og er hið sama að
segja um kjörsókn þeirra lýðræðissinnuðu. Eins og
kirkjusókn fer kjörsókn víða minnkandi og sums
staðar mjög hratt.
Bandaríkjamenn úða fé í framboð flokka og próf-
kjör einstaklinga og sjást slíkar summur ekki ann-
ars staðar.
Þeir, sem fylgjast með stærstu sjónvarpskeðj-
unum þar í landi, myndu ætla að almenningur væri
að farast úr spennu fyrir flokkum og frambjóð-
endum miðað við síbylju frétta af slíku efni. Engu er
líkara en baráttan fyrir forsetakosningar í nóvember
2016 sé komin á fleygiferð. En þrátt fyrir öll þessi
hróp í mánuði og ár fyrir kjördag og fjáraustur eiga
Bandaríkjamenn fullt í fangi með að fá kjósendur til
að mæta á kjörstað. Það þykir bærilegt ef liðugur
helmingur þeirra gerir það.
Sumir telja að lausnin sé póstkosningar og svo raf-
rænar kosningar dugi pósturinn ekki. Æði verður
þessi dýrmæti réttur orðinn hversdagslegur þegar
hann verður kominn á par við að setja „like“ við ein-
hverja fráleita fullyrðingu eða níðhögg, eins og
menn gera margir frá morgni til kvölds.
Menn láta sig hafa það, án þess að mögla, að hólk-
ast daglega með kerruna í kjörbúðunum eftir korn-
fleksi og klósettrúllu, en samt er sú ályktun dregin,
að það standi í vegi fyrir lýðræðinu að þurfa að
mæta á kjörstað í fimm til tíu mínútur fjórða hvert
ár.
Hver er ástæðan?
En hvernig stendur á þessari þróun?
Kjósendur svara sífellt oftar að kosningar skipti
engu. Það sé sami rassinn undir öllum nú orðið.
Stefnan sé sami grautur í sömu skál.
Lítum okkur nær. Nú eru tvö ár síðan kjósendur
hentu Jóhönnustjórninni öfugri út úr stjórnarráðinu.
En þeir sem tóku við telja enn, að höfuðsynd væri
að breyta einhverju sem sú stjórn asnaðist út í. Og
það botnar enginn í þeirri afstöðu.
Kjósendur benda á að kannanir sýni að stjórn-
málamenn njóti æ minni virðingar. Ekki þurfi lengi
að horfa á útsendingu frá Alþingi til að hætta að
efast um þá mælingu. Þetta þýði að úrtakið, sem
gefi kost á sér til framboðs, sé slakt. Slíkt tal og
fleira í þeim dúr er ekki alltaf sanngjarnt. En það er
mikið alvörumál, ef sú skoðun breytist í „sannleik“
að stjórnmálamenn standi ekki fyrir neitt lengur.
Ekki er hægt að horfa framhjá því sem gerðist í
höfuðborginni eftir kosningarnar 2010. Öllu var
slegið upp í skrípó og maður kosinn borgarstjóri
sem stóð ekki fyrir annað en einmitt það og bak-
tjaldamenn, sem kjósendur höfðu hafnað, svindluðu
sér inn bakdyramegin og fóru með völdin í trássi við
þá. Flestir fjölmiðlanna tóku sér stöðu eins og
klappstýrur í revíunni. Gróinn flokkur, eins og Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem á glæsta sögu í borginni, hélt
að það væri til vinsælda fallið að klappa með. Fjór-
um árum síðar mættu aðeins 60 prósent borgarbúa
á kjörstað. Það er algert einsdæmi í sögu höfuðborg-
arinnar.
Upplausnartíminn hefur skaðað borgina. Innri
„strúktúr“ hennar er tekinn að grotna niður. Þjón-
ustustigið og þjónustuviljinn hafa hrapað. Skilvirkt
skipulag á verklegum framkvæmdum, sem borgin
var fræg fyrir, er komið út og suður og fólkið veit
ekki hvert það á að leita til að fá svör og loks þegar
það kemst í gegnum ranghalana skynjar það að lítill
áhugi er á því að veita fólkinu svör, hvað þá sjálf-
sagða þjónustu.
Ágreiningur í borgarstjórninni er einungis um
tittlingaskít og þó að nóbelsskáldið segði að Íslend-
ingum hentaði best að þrasa um hann dugar það
ekki til. Fyrir þá sem drattast á kjörstað af gömlum
vana þyrfti að hafa krónupening í klefanum auk blý-
antsins svo henda megi upp á það hvar skuli krossa
við.
Ekki bara hér
En svo sanngirni sé gætt, jafnvel umfram ástæður,
má benda á að kjörsókn hefur einnig dalað víðast í
Evrópu. Þar hefur það auðvitað smám saman síast
inn í þau ríki að meira en helmingur allrar löggjafar
landanna kemur frá gráleitri, skattlausri yfirstétt í
Brussel, sem er án allrar lýðræðislegrar tengingar.
Að vísu er látið eins og 751 þingmaður á Evrópu-
þingi hafi einhver áhrif, en það kaupa fáir, og enginn
sem hefur kynnt sér þá starfsemi. (En mikið gætu
þessir 751 rætt lengi um fundarstjórn forseta ef þeir
bara nenntu því.)
Almenningur í ESB-löndunum lætur ekki blekkj-
Allt er þá þrennt er,
sagði ráðherrann
Farið er fé þá fennt er,
svaraði kerlingin
*Öllu var slegið upp í skrípóog maður kosinn borgar-stjóri sem stóð ekki fyrir annað en
einmitt það og baktjaldamenn,
sem kjósendur höfðu hafnað,
svindluðu sér inn bakdyramegin
og fóru með völdin í trássi við þá.
Reykjavíkurbréf 22.05.15