Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.05.2015, Blaðsíða 47

24.5. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 47
ir litla peninga, þurftum við að taka ákvarð-
anir sem miðuðu að því að gera fyrirtækið
söluhæft. Til þess þurfti að gera ótalmargt,
t.d. varðandi vörumerkjarétt, alþjóðleg
reikningsskil og samstæðuuppgjör og ým-
islegt fleira auk þess að koma vörunni á
markað og selja hana með framlegð. Fjár-
festar koma eðlilega ekki að svona fyrirtæki
nema hafa einhverjar hugmyndir um hvern-
ig þeir komist út úr þeim aftur. Annaðhvort
kaupir þá fyrirtækið eða stofnendurnir fjár-
festana út, einhver annar kaupir þá út eða
þá að fyrirtækið er selt í heilu lagi. Hið síð-
ast talda var það sem við stefndum að.“
Hvernig var að leysa upp samstarfið?
„Margvíslegar tilfinningar fylgja því að
slíta samstarfi við fólk sem maður hafði unn-
ið með í tíu ár. Þetta var erfitt, ekki aðeins
fyrir okkur samstarfsfólkið, heldur líka fyrir
dreifingaraðilana sem höfðu unnið með okk-
ur í mörg ár og voru orðnir ágætir vinir
okkar. Maður varð því að beita sjálfan sig
og aðra nokkurri hörku. Segja sem svo;
þetta eru bara viðskipti. Þá var gott að hafa
í upphafi ferðalagsins gert upp við sig að
þannig yrði þetta að vera.“
Seldist fyrirtækið vel?
„Já, það var selt á sex og hálfa milljón
evra til stórs finnsks eignarhaldsfélags, sem
á mörg sambærileg fyrirtæki, en þó ólík.
Fyrirtækið var skuldsett en við komum
standandi út úr þessari sölu og sannarlega
reynslunni ríkari. Ég átti að vinna í fyr-
irtækinu í tvö ár eftir söluna. En mér leist
ekki á hvernig þeir héldu á málum og samdi
um að fá að fara fyrr út.“
Hvernig leið þér á þessum tímamótum?
„Það var einkennilegt. Maður hafði verið í
vinnunni næstum allan sólarhringinn í öll
þessi ár. En ég var ekki fullur af tómleika.
Ég var þá þegar kominn með hugmyndir um
að einbeita mér að því sem ég hafði gert
best hjá Nikita. Ég hafði gegnt starfi fram-
kvæmdastjóra fyrirtækis með 35 starfs-
menn, án þess t.d. að hafa mikinn áhuga á
starfsmannahaldi sem slíku. Áhugi minn
hafði jafnan fyrst og fremst beinst að ferl-
inu; frá því að hugmynd kemur upp og
þangað til vara er komin á markað. Slagorð
Bakatil er því: Frá hugmynd á markað. Við
viljum vinna að því að leiða saman hæfi-
leikaríkt fólk á Íslandi, fjárfesta með áhuga
á alþjóðlegum tækifærum, og viðskiptavini
um heim allan.
Ættum að skilgreina okkar
heimamarkað stærri
Hafa gjaldeyrishöftin mikil áhrif í þessu
sambandi?
„Flest höft hafa letjandi áhrif á fyrirtæki
og fólk sem er að hugsa um að stofna fyr-
irtæki. Þau geta þó auðvitað skapað tæki-
færi fyrir hugmyndaríkt fólk! En ég held að
flestir átti sig á að óháð núverandi höftum
eru og verða tækifæri til staðar til að þróa
vörur á Íslandi og selja erlendis. Og höftin
munu fara. Því er engin ástæða til að sitja,
gera ekki neitt og kenna höftunum eða öðr-
um aðstæðum um.
Alveg eins, eða frekar, væri hægt að
spyrja: Er ekki vont fyrir ykkur að vera
svona landfræðilega einangruð? Jú, það er
slæmt. Við erum eins og Bandaríkjamenn
segja: Out of sight out of mind. En það sem
háir okkur þó mest er smæð íslenska heima-
markaðarins. Að búa til fyrirtæki á Íslandi
tekur skamman tíma, boðleiðir eru stuttar
og fullt af hæfileikaríku fólki. En að vaxa úr
litlu fyrirtæki og á það stig að geta tekist á
við alþjóðlega markaðssetningu er mjög erf-
itt. Ákveðið millistig vantar. Tvær til þrjár
manneskjur eiga almennt erfitt með að reka
alþjóðlegt fyrirtæki, til slíkrar umsetningar
þarf fleira fólk, eða allavega góðar bakradd-
ir.
Kannski væri sniðugt að skilgreina okkar
heimamarkað stærri en bara Ísland. Íslensk
fyrirtæki ættu t.d. að horfa til þýskumæl-
andi Evrópu. Fjárhagslega stöndugt svæði,
ekki langt frá, og fólk þar skilur og virðir
Ísland og Íslendinga og er tilbúið að skoða
hvað kemur héðan, þótt það falli auðvitað
ekki fyrir öllu sem íslenskt er. Það er al-
gengur misskilningur að útlendingar séu
spenntir fyrir íslenskum vörum af því einu
að þær komi frá Íslandi. Það er hvergi
þannig. Þessi hugmynd er hugsanlega
sprottin frá því að Íslendingur, hvort sem er
á vörusýningum eða strönd erlendis er auð-
vitað mjög sérstakt eintak. Útlendingurinn
segir: „Really, are you from Iceland? How
exciting!“ En þá er hann að tala um að hon-
um finnist spennandi að hitta einhvern frá
Íslandi, ekki að hann sé endilega spenntur
fyrir að kaupa vörur þaðan. Þetta virðist oft
viljandi eða óviljandi misskilið, með slæmum
afleiðingum. Á sama hátt er oft slegið föstu
að Björk eða Sigur Rós hafi „opnað“ dyr
fyrir íslenskum hljómsveitum á erlenda
markaði. En það er kannski ekki svo einfalt.
Þau hafa sýnt að það eru til dyr og hægt að
komast út um þær ef hæfileikar og vilji eru
fyrir hendi. En þegar í dyragættina er kom-
ið verður hver og einn að vita sitt aðgangs-
orð, annars er lokað á nefið á þér.
Við höfum öll keypti Prins Polo. En við
höfum samt aldrei staðið í verslun og beðið
um „bara eitthvað pólskt“ fyrir afganginn.
Íslendingum á að ganga betur að mark-
aðssetja afurðir sínar erlendis. Við þurfum
bara í ríkari mæli að nota þau nútímalegu
vinnubrögð sem okkur finnast svo eðlileg
þegar um innflutning er að ræða, við út-
flutning. Vera samkeppnishæf, með góðum
áhrifum á vöruskiptajöfnuðinn og lífsgæðin í
landinu.
Nýjar áskoranir eftir Nikita
Ég þurfti að sanna fyrir mér, eftir söluna á
Nikita að ég gæti markaðssett með árangri
vörur annarra. Ég kynntist sprotafyrirtækinu
Lauf Forks, sem framleiðir mjög sérhæfðan
fjöðrunarbúnað fyrir ákveðna týpu af fjalla-
hjólum. Hljómar sem mjög takmarkað tæki-
færi en er samt gríðarstór markaður og mikil
samkeppni. Þetta var góð tenging. Ég hef
hjólað frá því ég man eftir mér, bæði á göt-
um og fjöllum. Hjá Lauf Forks kom ég inn
þegar verið var að hugsa til markaðs-
setningar fyrstu vörunnar, tók þátt í að
breikka vörulínu Lauf Forks, og sá svo um
markaðs- og sölumál í rúmlega eitt ár. Hluti
af því var að vinna með eigendum félagsins
að því að fá inn nýja sterka hluthafa sem
tókst vel. Í framhaldinu komum við vörum
Lauf Fork í sölu um allan heim í gegnum
leiðandi dreifingaraðila og verslanir á fjalla-
hjólamarkaðinum, sem er gríðarstór og fer
stækkandi. Vörumerkið er núna heimsþekkt á
hjólamarkaðinum og horfur fyrirtækisins afar
góðar.
Bakatil hefur nú tekið til starfa af fullum
krafti. Ýmis fyrirtæki hafa haft samband,
sum lítil en önnur stór sem ætla sér stóra
hluti á næstum árum. Við erum að vinna með
þessum fyrirtækjum, mótum stefnuna með
þeim; frá hugmynd á markað og sjáum um
mismunandi verkþætti þess ferils.
Það er gott að hafa myndað slíkan hóp sem
Bakatil er. Við erum í þessu á eigin for-
sendum. Ég hef aldrei sótt um styrki til að
stofna fyrirtæki og finnst felast í því ákveðin
mótsögn. Auk þess að vera mjög tímafrekt
upp á von og óvon að vinna að styrk-
umsóknum er ákveðin hætta á að fyrirtæki
fari að aðlaga hugmyndir sínar styrkveit-
ingum fremur en markaðinum sem það ætlar
að herja á. Ég tel að við séum með of stórt
og flókið styrkjastuðningskerfi m.v. fjár-
magnið sem það hefur úr að spila. Mér finnst
það eins og ísjaki á hvolfi, hundruð starfs-
manna víða um land, en aðeins með nokkrar
milljónir króna „til úthlutunar“. Ég líki þessu
við „röðina“ eftir fríum pylsum. Þar veistu að
þegar röðin kemur að þér eru pylsurnar lík-
lega orðnar volgar, brauðin búin og kókið
flatt. Mér finnst vænlegra að eyða tímanum í
að safna mér fyrir einni og hafa hana ná-
kvæmlega eftir eigin smekk.
Ég er ekki að mæla gegn styrkveitingum
eða tala niður til fólksins sem vinnur í stoð-
kerfinu, kerfið þarf bara að vera einfaldara til
að peningarnir nýtist betur. Núna minnir ís-
lenska nýsköpunarsenan of mikið á ostaköku,
þar sem frumkvöðlarnir eru stökka þunna
lagið neðst, ofan á er mun þykkara seigfljót-
andi stoðkerfi, og efst glassúr og skraut –
fögur orð stjórnmálamanna um mikilvægi ný-
sköpunar og hversu nútímalegir og framsýnir
þeir séu sjálfir. Þessari uppskrift þarf að
breyta áður en bakaríið fer á hausinn.
Maður spyr sig stundum hvort litlu fyr-
irtækin séu til fyrir stuðningskerfið eða öfugt.
Þetta eru ekki alls staðar vinsælar skoðanir.
En ég hef leyft mér að gagnrýna þetta fyr-
irkomulag, enda stendur á vefsíðu atvinnu- og
nýsköpunarráðuneytisins „Ef þú hefur skoð-
un, láttu hana þá heyrast!“ Mín skoðun er sú
að alþjóðleg markaðssetning á íslenskum
vörum eða þjónustu þurfi að þróast í takt við
kröfur fyrirtækja og neytenda.
Fjölskyldan er númer eitt
Konan mín, Ásta Sigríður Kristjánsdóttir
ljósmyndari, hefur unnið heilmikið í að stofna
fyrirtæki bæði hérlendis og erlendis. Ég get
því rætt vinnuna heima ef ég vil, og stundum
vinnum við verkefni saman. Mestur tími hjá
okkur fer þó í að sinna samsettu fjölskyld-
unni okkar, en við eigum samanlagt fjögur
börn á aldrinum 4 til 21 árs. Þau kenna
manni daglega að það að skilja og eiga sam-
skipti hvert við annað er eitthvað sem kemur
ekki af sjálfu sér, það þarf að hafa fyrir því
eigi árangur að nást. Þetta er auðvitað
stærsta verkefnið hjá mér, en allt annað er
bakatil.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg