Morgunblaðið - 12.06.2015, Page 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ 2015
Með verkefni
Landsbyggðarvina,
LBV, á ensku Fri-
ends of Rural Deve-
lopment, FORD, er
unnið í samstarfi við
skóla um land allt að
því að vekja áhuga
og virkja unga fólkið,
aðallega í 7.-10. bekk,
til að hugsa um
heimabyggð sína,
tækifærin sem þar
bjóðast og fylgja þeim eftir á eigin
forsendum. Markaðssetning verk-
efnisins er nánast engin! Það eitt
segir þó ekkert um verðmæti verk-
efnisins. Segir það þó ekki sína
sögu, að verkefni, reist eingöngu á
eigin verðleikum, hafi gengið sam-
fellt í 11 ár?
Kjörorð verkefnisins er: Sköp-
unargleði – heimabyggðin mín: Ný-
sköpun, heilbrigði og forvarnir,
öðru nafni: Framtíðin er núna!
Nemendur líta í eigin barm og
velta fyrir hvað þeir geti gert fyrir
heimabyggð sína, frekar en hvað
getur hún gert fyrir þá.
Unglingarnir virða og bera hlýj-
ar tilfinningar til nærumhverfis
síns. Til marks um það er verð-
launaverkefnið besta lausn fyrir
betri og skemmtilegri heimabyggð
vorið 2015: Kerin í Kolgrafafirði.
Framlag og útfærsla fjögurra
stúlkna í 8. bekk Grunnskóla
Grundarfjarðar um að nýta heitt
vatn, sem streymir úr jörðu í Kolg-
rafafirði. Núna engum til gagns.
Kolgrafafjörður er alkunnur fyrir
síldardauða. Verði hugmyndir
stúlknanna að veruleika getur
Kolgrafafjörður orðið frægur fyrir
heit jarðböð. Hver veit?
Önnur athyglisverð hugmynd –
einnig frá fjórum stúlkum í 8. bekk
Grunnskóla Grundarfjarðar – fólst í
að huga betur að íþróttaaðstöðu og
útivistarsvæðum á staðnum. Dóm-
nefnd taldi hér um brýnt sam-
félagsverkefni að ræða, sem gæti
aukið lífsgæði íbúa
Grundarfjarðar og að-
dráttarafl staðarins.
Sautján nemendur,
allir 9. bekkjar nem-
endur Patreksskóla,
hlutu sérstök verðlaun
fyrir verkefnið: Ung-
lingafjör á Patró. Það
snýst um að bjóða ein-
um 10. bekk frá hverj-
um landshluta til Pat-
reksfjarðar. Höfðu
nemendur sett saman
vandaða dagskrá fyrir
um 80 manns með stanslausu fjöri
yfir eina helgi vorið 2016. „Vel
framkvæmanlegt“ að mati dóm-
nefndar.
Á uppskeruhátíð góðra hug-
mynda fyrir lífvænlegri heima-
byggð í Norræna húsinu 27. maí
þar sem verðlaun voru afhent var
lesið bréf frá bæjarstjóra Grund-
arfjarðar, Þorsteini Steinssyni.
Vitna ég í það með leyfi höfundar:
„Að fá hugmynd er eitt, annað að
útfæra hana og hanna og þriðja að
hrinda henni í framkvæmd og láta
hana verða að veruleika.
Í Grundarfirði hefur verkefnið
skapað mikinn áhuga hjá nem-
endum grunnskólans að vinna að
skapandi verkefnum fyrir sveitarfé-
lagið. Hugmyndir þær sem útfærð-
ar voru í Grundarfirði voru unnar
af nemendum undir leiðsögn kenn-
ara. Vinna af þessum toga þjálfar
nemendur í frjórri hugsun og því
hvernig best er að kynna verkefnin.
Unga fólkið sér hlutina á svo
tæran, einlægan og hreinskilinn
hátt að ekki er unnt annað en að
dást að því. Gott er því að taka mið
af þeim hugmyndum sem koma
fram á svo skýran og einlægan
hátt.
Hugmyndasamkeppni af þessum
toga er mikils virði.
Ég vil þakka aðstandendum
verkefnisins fyrir mjög skemmti-
legt og gagnlegt verkefni.
Eins og ekki síður vil ég þakka
öllum þátttakendum fyrir þeirra
framlag og óska verðlaunahöfum og
aðstandendum þeirra innilega til
hamingju með góðan árangur.“
Lífvænlegri
heimabyggð
Eftir Fríðu Völu
Ásbjörnsdóttur
»Unglingarnir virða
og bera hlýjar
tilfinningar til nær-
umhverfis síns.
Fríða Vala
Ásbjörnsdóttir
Höfundur er formaður
Landsbyggðarvina.
Sigurvegararnir Áslaug Stella, Emilía Rós, Freyja Líf og Lydía Rós.
Ljósmyndir/Héðinn Steingrímsson
Verðalaunaafhending Fríða Vala Ásbjörnsdóttir, Unnur Birna Þórhalls-
dóttir, umsjónarkennari 8. bekkinga Grunnskóla Grundarfjarðar, Tanja
Lilja, Brynja Gná, Björg og Elva Björk, sem urðu í 2. sæti, og Ragnheiður
Elín Árnadóttir iðnaðar- og viðskiptaráðherra.
Götur í Bandaríkjum
N-Ameríku eru að
verða kirkjugarðar fyr-
ir svarta þar í landi,
sérstaklega þó fyrir
unga svarta karlmenn.
Hvítir lögreglumenn
leika með þá og drepa
þá viljandi og vísvitandi
að það sé rangt. Það er
aldrei slys þegar
blökkumaður er drep-
inn. Það er ekkert nýtt samt, nema
hvað núna er ekki hægt að fela morð-
in lengur. Það þarf bara að taka upp
ofbeldið með snjallsíma og senda á
netið og alheimurinn sér og veit og
verður vitni að morði og ofbeldi af
þessu tagi. Óeirðirnar í Ferguson og
reyndar alls staðar Bandaríkjunum
hófust eftir að hvítur lögreglumaður
skaut óvopnaðan svartan unglings-
pilt, Michael Brown, til bana á götu
úti. Hann var skotinn sex skotum,
þar af tveimur í höfuðið. Lengi hefur
mikil spenna ríkt í Ferguson á milli
svartra íbúa, sem eru yfir 76% og lög-
reglunnar þar sem 96% lögreglu-
manna eru hvítir. Engar raunveru-
legar framfarir hafa átt sér stað í
samskiptum hvítra og svartra í land-
inu í mörg ár. Frá 2013 til maí 2015
hafa 465 svartir menn verið drepnir í
Bandaríkjunum af hvítum lög-
reglumönnum. Og það er vitað mál að
oft er ekki einu sinni sagt frá sem
þýðir það við getum aldrei vitað ná-
kvæmlega hversu margir eru drepnir
í raun og veru. Það er líka vitað mál
að lögreglumenn sem ákærðir eru
fyrir morð af svörtu fólki eru oft látn-
ir lausir. Þar sem dómararnir eru líka
oft hvítir kemur þetta ekki á óvart
fyrir þá sem þekkja til dómskerfisins.
Margir muna eftir Rodney King-
málinu sem kom upp á sínum tíma.
Þegar lögreglumenn börðu Rodney
King næstum til dauða. En svo voru
allir sýknaðir af ofbeldinu. Líka hafa
fjölmargir blökkumenn verið rang-
lega dæmdir og eru í fangelsum
landsins. Ljóst er að þarna er eitt-
hvað óhugnanlegt að gerast sem í
raun hefur verið til staðar frá því að
þrælahald var bannað.
Það vita allir að svart
fólk var þolendur
mannréttindabrota í
Bandaríkjunum síðan
það var flutt þangað
sem þrælar í kringum
1792, allt þar til Banda-
ríkin samþykktu mann-
réttindalöggjöfina, Civil
Rights Act, árið 1964.
Árin 1861-1865 var
borgarastyrjöld milli
Norðurríkja og Suð-
urríkja Bandaríkjanna
sem oft hefur verið nefnd þrælastr-
íðið“ (þrælarnir voru notaðir í stríð-
inu og drepnir). Ku Klux Klan voru
og eru hryðjuverkamenn í Suðurríkj-
unum sem kúguðu og kúga, blökku-
menn og drápu 200 þeirra árlega á
síðasta hluta 19. aldar án dóms og
laga. Kynþáttafordómar af verstu
gerð hafa verið í Bandaríkjunum frá
upphafi þrælasölu, en það er engu
líkt að enn skulu þetta vera fram-
kvæmdir í landi sem telur sig frjálst
land með mannréttindi sem forgang í
stjórnarskrá sinni. Kynþátta-
fordómar eru svo sannarlega rót-
grónir og fastir eins og plága í mönn-
um í Ameríku. Lögreglumennirnir
eru bara hluti af stærra og mjög
flóknu ferli sem er alls staðar í sam-
félaginu og felur í sér alls konar
mannréttindabrot, mismunun, mis-
rétti, ójafnræði, óréttlætti o.s.frv.
Enginn er hér að halda með hættu-
legum glæpamönnum sem sætt hafa
réttlátum dómum. Bara svo það sé al-
veg á hreinu. Erum hér að tala um að
í Bandaríkjunum alast margir upp
við það að þeim er sagt að forðast og
jafnvel hata ákveðið fólk. Einnig að
það sé allt í lagi að taka upp vopn og
drepa þetta fólk. Þannig læra margir
það að vera með mikla og hættulega
kynþáttafordóma innra með sér
strax má segja frá fæðingu. Það er
sem sagt hættulegt að vera svartur í
Bandaríkjunum sama hvernig maður
kýs að horfa á það. Nema maður sé
Michael Jordan eða Denzel Wash-
ington. Það er stundum jafnvel
hættulegt að komast inn í eigið hús í
hverfum þar sem hvítir eru í meiri-
hluta. En þrátt fyrir það að eiga þetta
stóra þjóðfélagsvandamál eru Banda-
ríkjamenn frekar uppteknir af því að
djöflast í og skipta sér af alls staðar í
heiminum. Þeir eru með puttana í öll-
um málum alls staðar, hvort sem það
kemur þeim við eða ekkert. Banda-
ríkin telja sig sjálfkrýnda talsmenn
heimsins og vilja kenna okkur öllum
hvernig sé best að lífa lífinu. En
Bandaríkjamenn geta ekki einu sinni
kennt sjálfum sér að taka algerlega
úr umferð vopnalöggjöf sem hefur
orðið mörgum að bana allt of lengi.
Ef þetta er ekki hræsni þá er hræsni
ekki til. Utanríkisráðherra þeirra
ferðast um allan heim sem predikari
um heimsfrið. En á maður ekki fyrst
að byrja heima hjá sér að laga það
sem þarf að laga. Það var búið til
slagorð „The American Dream“ eða
„Ameríski draumurinn“. En enginn í
Bandaríkjunum sjálfum veit ná-
kvæmlega hvað það þýðir. Það er rétt
að segja að kynþáttahatrið hefur náð
að teygja sig um öll Bandaríkin. Það
er líka bara einfaldlega staðreynd að
Bandaríkjamenn afneita raunveru-
leikanum eins og hann er. Og þar af
leiðandi hefur ekkert breyst í kyn-
þáttahatri frá upphafi og mun aldrei
breytast, nema þjóðarsálin fari í
sjálfsskoðun, hvað þetta mál varðar
og ef menn hætta að loka augunum
og eyrunum og halda áfram eins og
vandamálið sé ekki til. Kynþáttur
hefur alltaf verið mál í Bandaríkj-
unum en menn vilja bara ekki við-
urkenna það. Þannig heldur ofbeldið
gagnvart svörtu fólki líklega því mið-
ur áfram um ókomna tíð. Nema
blökkumenn taki sig saman og geri
eitthvað í málunum.
Bandaríkjamenn sýna hræsni,
helgislepju, hörku og yfirgang
Eftir Akeem
Cujo Oppong »Hatur hefur oft náð
að tvístra öllu. Fólk í
Bandaríkjunum þarf að
líta í eigin barm og ein-
beita sér í að laga og
lækna sjálft sig en ekki
alheiminn.
Akeem Cujo Oppong
Höfundur er framkvæmðastjóri
Ísland Panorama Centre.
Bjarni Benedikts-
son, fjármálaráðherra
og formaður Sjálfstæð-
isflokksins, hefur á síð-
ustu misserum verið að
styrkja mjög sína stöðu
hjá landsmönnum,
hvort sem þeir styðja
Sjálfstæðisflokkinn eða
aðra flokka.
Ástæðan er að
Bjarni er yfirvegaður í
sínum málflutningi og flestir telja
hann einlægan og heiðarlegan stjórn-
málamann. Bjarni hefur barist fyrir
hag fyrirtækja og heimila til að lífs-
kjör geti enn batnað. Lögð er áhersla
á atvinnuuppbyggingu, lægri skatta,
afnám hafta, úrbætur í húsnæðis-
málum og tekið undir kröfuna um 300
þúsund krónur lágmarkslaun.
Við erum 40 þúsund
Allt sanngjarnt fólk fagnar að í ný-
gerðum kjarasamningum verða
tryggð 300 þúsund krónur lágmarks-
laun. Það er nú viðurkennt að það sé
algjört lágmark til að einstaklingur
geti framfleytt sér.
En hvað með hóp eldri borgara? Á
Íslandi eru nú 40 þúsund ein-
staklingar 67 ára og eldri. Er þetta
einhver annar þjóðflokkur, sem þarf
lægri upphæð til að geta framfleytt
sér? Aldraðir þurfa alveg eins og ann-
að fólk að borða og klæða sig. Lág-
markslaun eru nú við-
urkennd 300 þúsund.
Það hlýtur að gilda fyrir
aldraða.
Það eru mikil von-
brigði reynist það rétt
að aldraðir eigi ekki að
sitja við sama borð og
launþegar. Auðvitað eru
kjör eldri borgara mis-
jöfn. En það er allt of
stór hópur eldri borgara
sem hefur það mjög
slæmt og er ekkert ná-
lægt því að hafa 300
þúsund krónur á mánuði.
Á Landsfundi Sjálfstæðisflokksins
var meðal annars eftirfarandi sam-
þykkt frá Velferðarnefnd:
„Sú kjaraskerðing,sem eldri borg-
arar og öryrkjar urðu fyrir 1. júlí
2009 verði tafarlaust afturkölluð.“
Hefur verið staðið við það?
„… að um leið og öllum séu tryggð-
ar lágmarkstekjur til lífsviðurværis
verði að gæta þess að ekki sé dregið
úr hvatanum til sjálfsbjargar og
möguleikum aldraðra og öryrkja til
að bæta kjör sín.“ Nú er ákveðið að
lágmarkstekjur verði 300 þúsund
krónur á mánuði. Bjarni við treystum
á þig að framfylgja samþykkt lands-
fundar.
Í stjórnmálaályktun Landsfundar
Sjálfstæðisflokksins segir: „Hækka
þarf að nýju lífeyrisgreiðslur aldr-
aðra og öryrkja og eyða þeirri mis-
munun sem birst hefur í aðgerðum
stjórnvalda undanfarin ár.“ Hér er
sterkt tekið til orða og við eldri borg-
arar treystum á að staðið verði við
orðin.
Einnig var samþykkt á Landsfundi
Sjálfstæðisflokksins: „Landsfundur
hvetur þingmenn flokksins til að
leggja sig fram í baráttu fyrir bætt-
um kjörum aldraðra og öryrkja.“
Þetta eru skýr fyrirmæli til þing-
manna, sem nú hafa meirihlutavöldin
á Alþingi.
Hvað um forystu launþega-
hreyfingarinnar?
Þeir sem nú fá greiðslur frá lífeyr-
issjóði og/eða Tryggingastofnum
hafa í flestum tilfellum verið áratug-
um saman á vinnumarkaðnum. Því
fylgdi að greiða gjöld til stétt-
arfélagsins. Það vekur því undrun að
forsvarsmenn launþega skuli ekki
hafa sett það sem úrslitaatriði til að
skrifa undir nýjan kjarasamning
samning að lágmarkslaun næðu einn-
ig til eldri borgara.
Við treystum á þig, Bjarni
Eftir Sigurð
Jónsson » Aldraðir þurfa alveg
eins og annað fólk að
borða og klæða sig.
Lágmarkslaun eru nú
viðurkennd 300 þúsund.
Það hlýtur að gilda fyrir
aldraða.
Sigurður Jónsson
Höfundur er formaður Félags eldri
borgara á Suðurnesjum.
- með morgunkaffinu