Morgunblaðið - 12.06.2015, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ 2015
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Það ríkir algjört óþol fyrir femín-
isma og hvers kyns umræðu um
kynjajafnrétti í Danmörku. Þær fáu
konur sem á opinberum vettvangi
ræða jafnrétti kynjanna verða fyrir
aðkasti, hótunum og þöggunartilburð-
um. Skilaboðin sem við fáum eru mjög
skýr – við eigum að halda kjafti!“ seg-
ir danski rithöfundurinn, bókmennta-
gagnrýnandinn og samfélagsrýnirinn
Leonora Christina Skov. Hún er einn
fjögurra frummælenda á málþingi
sem Norræna húsið efnir til í sam-
vinnu við danska sendiráðið á Íslandi
og Reykjavíkurborg til þess að minn-
ast 100 ára afmælis kosningaréttar
kvenna bæði í Danmörku og á Íslandi
á þessu ári. Málþingið fer fram í Nor-
ræna húsinu í dag kl. 17.00-18.30 og er
hluti af dagskrá sem nefnist Fundur
fólksins og hófst í Norræna húsinu í
gær. Auk Skov flytja þær Sóley Tóm-
asdóttir, forseti borgarstjórnar í
Reykjavík, dr. Auður Styrkársdóttir,
forstöðukona Kvennasögusafns Ís-
lands, og Gerður Kristný rithöfundur
erindi, en fundarstjóri er Charlotte
Bøving, leikkona og leikstjóri.
Óviðunandi fordómar
„Sjálf kynntist ég ekki femínism-
anum fyrr en að stúdentsprófi loknu
þegar ég flutti að heiman og hélt til
Kaupmannahafnar í nám,“ segir
Skov, sem ólst upp í millistéttar-
fjölskyldu í bænum Helsinge þar sem
hún var eina barn foreldra sinna.
Skov segist aðeins hafa verið sjö ára
þegar hún gerði sér ljóst að hún vildi
verða rithöfundur þegar hún yrði
stór. Eftir stutt stopp í sálfræðinámi
ákvað Skov, við litla hrifningu fjöl-
skyldu sinnar, að læra bókmennta-
fræði. „Þar gafst mér tækifæri á að
lesa fjöldann allan af bókum eftir kon-
ur og þá gerði ég mér ljóst hversu ein-
hæfar þær kvenkyns fyrirmyndir sem
ég hafði alist upp við voru, auk þess
sem ég áttaði mig á því að þeir for-
dómar og kröfur sem gerðar höfðu
verið til mín sem konu væru óvið-
unandi,“ segir Skov, sem kom ung út
úr skápnum og hefur valið að eignast
ekki börn, en fyrir þá ákvörðun sína
hefur hún orðið fyrir aðkasti.
„Í framhaldinu hellti ég mér út í
umræðuna og jafnréttisbaráttuna
með það að markmiði að bæta sam-
félagið,“ segir Skov, sem m.a. rit-
stýrði bókinni De røde sko – Fem-
inisme nu sem út kom árið 2002.
„Viðmótið sem ég mætti á þeim tíma
hjá löndum mínum var að formlegu
jafnrétti hefði verið náð með baráttu
rauðsokkanna og ef eitthvað væri að
væri það bara konum sjálfum að
kenna þar sem þær vildu ekki komast
til valda og kysu frekar að vera heima
að sinna börnum en eigin frama. Árið
2002 var ég sannfærð um að ég gæti
haft jákvæð áhrif á þjóðfélagsumræð-
una í Danmörku og stuðlað að auknu
jafnrétti kynjanna en ég verð því mið-
ur að viðurkenna að á sl. 13 árum hef-
ur staðan bara versnað,“ segir Skov
og er ómyrk í máli um stöðuna í
heimalandi sínu.
Spurð hverju hún myndi vilja
breyta í dönsku samfélagi til að stuðla
að auknu jafnrétti kynjanna hugsar
Skov sig vandlega um og svarar svo:
„Ég vil festa í lög að fæðingarorlof
skiptist jafnt milli kynja því ég er
sannfærð um að það sé ein áhrifarík-
asta leiðin til að vinna gegn 20% óút-
skýrðum launamun kynjanna í Dan-
mörku. Ég vil innleiða kynjakvóta
jafnt í stjórnum fyrirtækja sem og í
stöðum háskólakennara. Mér finnst
eðlilegt að sú krafa sé gerð til opin-
berra fjölmiðla sem reknir eru fyrir
ríkisfé að kynjahlutfall viðmælenda
og álitsgjafa sé jafnt. Síðast en ekki
síst vil ég að tekið sé mun harðar á
hatursfullri orðræðu og hótunum, því
að eins og staðan er í dag eru lögin
gagnslaus,“ segir Skov, en þar talar
hún af eigin reynslu. Líkt og margar
aðrar konur sem haft hafa sig í
frammi í jafnréttisumræðunni í Dan-
mörku hefur hún orðið fyrir hótunum
og einnig lent í eltihrelli.
Hótað lífláti og nauðgunum
„En lögreglan virðist ekkert geta
gert til að vernda borgarana fyrir
slíku ofbeldi nema hreinlega líf liggi
við,“ segir Skov og rifjar upp að seint
á síðasta ári hafi henni ásamt öðrum
konum sem verið hafa áberandi í þjóð-
félagsumræðunni verið boðið að taka
þátt í sjónvarpsverkefni á vegum
DR2 þar sem beina átti sjónum að
þeim hótunum sem þær hafi fengið.
„Mér var ásamt fleiri konum boðið að
lesa upp í sjónvarpi brot af þeim hót-
unarbréfum sem mér hafa borist.
Þetta eru bréf þar sem mér er m.a.
hótað lífláti og nauðgunum,“ segir
Skov og tekur fram að hún hafi af-
þakkað boðið. „Mér fannst þetta ekki
góð hugmynd og í ljós kom að þó að
tilgangurinn hafi kannski verið góður
reyndist útkoman skelfileg. Sem
dæmi birtu dagblöð í framhaldi af út-
sendingunum flennistórar myndir af
umræddum konum þar sem hótan-
irnar sem beinst höfðu gegn þeim
voru prentaðar yfir andlit þeirra með
mjög ósmekklegum hætti,“ segir
Skov og viðurkennir fúslega að erfitt
hafi reynst að halda baráttuþrekinu
undir stöðugum hótunum um ofbeldi.
„Verst finnst mér þó að bækur mín-
ar hafa fengið ómaklega útreið, enda
virðist sjálfsagt að gefa út veiðileyfi á
þær örfáu konur sem hafa sig í
frammi í jafnréttisumræðunni. Þær
eru gerðar að grýlum sem hljóti að
hata alla karla,“ segir Skov og rifjar
upp að útgefendur hennar hafi marg-
sinnis hvatt hana til að hafa sig ekki
mikið í frammi í jafnréttisumræðunni
til þess að eyðileggja ekki sölumögu-
leika bóka hennar og draga úr líkum á
neikvæðri gagnrýni.
„Fyrir þremur árum, eftir að hafa
verið áberandi í umræðunni í um ára-
tug, valdi ég loks að halda kjafti og
lokaði m.a. Facebook-síðunni minni.
Og viti menn. Nýjasta bók mín fékk
mun jákvæðari gagnrýni en fyrri
bækur mínar, þó að ég geti fullyrt að
hún standi þeim ekki framar,“ segir
Skov og tekur fram að hún sé ekki
eini kvenkyns rithöfundurinn sem
séð hafi þann kost vænstan að halda
kjafti. Bendir hún á að Hanne Vibeke
Holst, sem sé mikill femínisti og verið
hafi virk í jafnréttisumræðunni, hafi
ekki tjáð sig um þau málefni síðan
hún fékk vægast sagt neikvæð við-
brögð við grein sinni sem birtist í
danska dagblaðinu Politiken árið
2004 og fjallaði um kynjamisrétti í
dönsku rappi. Í greininni gagnrýndi
Holst m.a. orðfæri rappara sem gætu
ekki talað um konur öðruvísi en að
kalla þær „hórur“ og „tíkur“ auk þess
sem hún velti upp þeirri spurningu
hvort mikil fjölgun hópnauðgana
væri bein afleiðing af klámvæðing-
unni.
Réttindi geta tapast
„Ég hef valið að eignast ekki börn
og því má segja að bækurnar mínar
séu börnin mín. Mér sárnar þegar
þær eru ekki metnar að verðleikum
heldur rakkaðar niður af karlkyns
gagnrýnendum sem virðast hand-
valdir af ritstjórum viðkomandi fjöl-
miðla til að níða af mér skóinn vegna
skoðana minna á jafnréttismálum.
Þessir rýnar gera sig seka um að fara
í manninn og ekki boltann, því að yf-
irleitt eyða þeir mestu púðri ritdóma
sinna í að rakka mig niður sem per-
sónu í stað þess að greina bækur
mínar á faglegum forsendum,“ segir
Skov og bendir á að nýjasta bók
hennar, sem kom út eftir að hún fór
að halda kjafti, hafi hins vegar nær
undantekningarlaust verið gagnrýnd
af konum og hlotið glimrandi góðar
viðtökur.
„Enn sem komið er hef ég valið að
halda kjafti og taka ekki þátt í jafn-
réttisumræðunni í heimalandi mínu,
þó að ég sakni þess oft og finnist
sorglegt að ég, ásamt fjölda annarra
kvenna, velji að halda kjafti um jafn
þjóðfélagslega mikilvægt mál og
jafnrétti kynjanna. Það hryggir mig
að sjá að staða jafnréttismála fer
versnandi í Danmörku. Konur þurftu
að berjast með kjafti og klóm fyrir
auknum réttindum á borð við kosn-
ingaréttinn á sínum tíma. En réttindi
geta auðveldlega tapast ef við erum
ekki stöðugt á verði,“ segir Skov.
„Við eigum að halda kjafti!“
 Danski rithöfundurinn og samfélagsrýnirinn Leonora Christina Skov segir algjört óþol fyrir fem-
ínisma ríkja í heimalandi sínu  Konur sem þátt taki í umræðunni verði fyrir aðkasti og hótunum
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Áhyggjuefni „Það hryggir mig að sjá að staða jafnréttismála fer versnandi í Danmörku,“ segir Leonora Christina Skov.
„Ég hef aldrei skrifað femíníska
bók – ekkert frekar en ég hef
skrifað lesbíska bók,“ segir Leon-
ora Christina Skov og tekur fram
að hún beini yfirleitt ekki sjónum
sínum að þjóðfélagsvandamálum í
bókum sínum. „Ég hef miklu meiri
áhuga á siðferðilegum klípum og
persónulegum vandamálum,“ seg-
ir Skov, sem sendi frá sér sína
fyrstu skáldsögu árið 2003 sem
nefnist Rygsvømmeren.
Síðan hafa fjórar skáldsögur
bæst við, þ.e. Champagnepigen
(2007), Silhuet af en synder
(2010), Førsteelskeren (2012) og
Hvor intet bryder vinden (2015)
auk þess sem Skov skrifaði barna-
bókina Glashuset (2008) og
endurskrifaði Lísu í Undralandi
(2006) með sínu nefi. Jafnframt
ritstýrði hún De røde sko – Fem-
inisme nu (2002) og gaf út Ske-
letter i skabet – en kritisk intro-
duktion til queer teori,
postfeminisme og dekonstruktion
(2005) sem byggir á meist-
araritgerð hennar í bókmennta-
fræði.
„Sumir gagnrýnendur hafa fall-
ið í þá gryfju að lesa allar bækur
mínar með femínískum gler-
augum. Þannig að þegar ég í
Førsteelskeren skrifaði um mis-
heppnaðan og útbrunninn rithöf-
und sem var ekki sérlega geðfelld-
ur drógu rýnar þá ályktun að það
væri vegna þess að ég hataði alla
karlmenn,“ segir Skov og bendir á
að hún hafi líka skrifað um vondar
konur, en þá sé hún aldrei ásökuð
um að hata allar konur.
„Eitt uppáhaldsumfjöllunarefni
mitt er vondar mæður. Ein slík
móðir birtist í Silhuet af en syn-
der, sem skrifuð er í gotneskum
stíl,“ segir Skov, en í bókinni er
sögð saga Nellu og þeirra fjöl-
skylduleyndarmála sem íbúar
kastalans Liljenholm á Suður-
Sjálandi burðast með á þriðja ára-
tug síðustu aldar.
„Meginmarkmið mitt í Første-
elskeren var að gagnrýna bóka-
bransann og þá ofurhrifningu sem
þar ríkir á höfundum sem skrifa
sjálfsævisögulegar bækur. Aðal-
persóna bókarinnar, Nat Kaminski,
er útbrunninn sem höfundur eftir
að hafa um árabil bara skrifað
sjálfsævisögulegar bækur.“
Spurð um nýjustu bók sína,
Hvor intet bryder vinden, sem ger-
ist í samtímanum, segir Skov um
glæpasögu að ræða sem sé inn-
blásin af bókum Agöthu Christie.
„Í bókinni býðst sjö dönskum
lista- og fræðimönnum ókeypis
vinnuaðstaða um eins mánaðar
skeið á óbyggðri eyju sem nefnist
Stormø. Þar eru þau algjörlega
sambandslaus við umheiminn og
komast ekki burt fyrr en að um-
sömdum tíma liðnum. En þegar
einn úr hópnum hverfur í skóg-
inum og annar finnst myrtur átta
þeir sem eftir eru sig á því að ekki
er allt með felldu,“ segir Skov.
Spurð hvort hún sé farin að
leggja drög að næstu bók víkur
Skov sér undan svari en segir svo:
„Á einhverjum tímapunkti langar
mig að skrifa um þá þöggunar-
tilburði sem ríkja í samfélaginu í
dag þegar kemur að jafnréttis-
umræðunni, en ég efast um að
það verði alveg strax.“
Siðferðislegar klípur heilla
HRÍFST AF GOTNESKUM STÍL OG VONDUM MÆÐRUM