Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.06.2015, Blaðsíða 20

AFP
*Fólk sem hefur gengið í gegnum skiln-að er við eins góða heilsu og fólk íhamingjusömu hjónabandi. Þetta erniðurstaða nýrrar breskrar rann-sóknar. Að sögn rannsakenda kom þettaheldur á óvart, þar sem fyrri rannsóknirhafa bent til þess að mikil umskipti í lífinu, svo
sem skilnaður, hafi vond áhrif á heilsu fólks. Margir sem tóku
þátt í rannsókninni voru þegar komnir í nýtt samband.
Skilnaður fínn fyrir heilsuna
Heilsa og
hreyfing
H
andbók í lyflæknisfræði er skrifuð
með fagfólk í huga, en í henni er
að finna umfjöllun um helstu
sjúkdóma sem lyflæknar fást við.
Til lyflækninga teljast ýmsar af stærstu sér-
greinum læknisfræðinnar, eins og hjartalækn-
ingar, krabbameinslækningar, lungnalækn-
ingar og meltingarlækningar svo að nokkrar
séu nefndar. Fyrsti vísir að bókinni leit dags-
ins ljós árið 1996, en þá var um að ræða lítið
hefti er kallaðist Handbók lyflækningadeildar
Landspítala og innihélt ýmsar leiðbeiningar
sem voru fyrirliggjandi á deildinni. Það var
svo með annarri útgáfu bókarinnar að Ari J.
Jóhannesson og Runólfur Pálsson tóku að sér
ritstjórn og allur texti var ritaður frá grunni.
Bókin hefur síðan þróast ört og öðlaðist
þriðja útgáfa sem kom út árið 2006 miklar
vinsældir meðal lækna og annars heilbrigð-
isstarfsfólks hér á landi.
Styðja við skynsamlega nálgun
Höfuðmarkmið með útgáfu Handbókar í lyf-
læknisfræði er að styðja við skynsamlega
nálgun og meðferð helstu sjúkdóma og
vandamála sem heyra til lyflækninga. Um-
fjöllunin hefur í mörgum tilvikum sérstaka
tilvísun í aðstæður hérlendis. Ritstjórar
fjórðu útgáfu Handbókar í lyflæknisfræði, Ari
J. Jóhannesson, Davíð O. Arnar, Runólfur
Pálsson og Sigurður Ólafsson, eru allir starf-
andi sérfræðingar við lyflækningasvið Land-
spítala, en meira en 50 höfundar, flestir
þeirra læknar við störf hér á landi eða er-
lendis, koma að ritun kaflanna, sem eru 30
talsins. Bókin er tæplega 500 bls. að lengd.
Ritstjórarnir bjuggust ekki við að bókin
færi í efstu sæti metsölulista, en um 800 ein-
tök eru seld þegar þetta er skrifað. Góðar
viðtökur koma þeim þó ekki í opna skjöldu.
„Níu ár eru síðan síðasta útgáfa kom út og
þörfin var greinilega uppsöfnuð,“ segir Ari.
Læknar og læknanemar
á bak við flest seld eintök
Runólfur segir þriðju útgáfuna þá fyrstu sem
kalla megi eiginlega bók og hún hafi notið
mikilla vinsælda meðal heilbrigðisstarfsfólks.
„Nemendur í læknisfræði og öðrum heilbrigð-
isgreinum hafa verið að nota bókina og hún
hefur verið í notkun um allt land á heilbrigð-
isstofnunum. Við ákváðum svo að hafa útgáf-
una enn veglegri núna og þess vegna byggð-
ist mikil eftirvænting upp,“ segir Runólfur og
Davíð bætir við að það hafi ekki dregið úr
þörfinni að þriðja útgáfan hafi ekki verið fá-
anleg í tvö til þrjú ár.
Spurðir hvort þeir haldi að almenningur sé
að kaupa bókina líka segir Davíð það hugs-
anlegt en hafa beri í huga að hún sé skrifuð
með fagfólk í huga. „En auðvitað hafa fjöl-
margir aðrir áhuga á þessu efni og í bókinni
er að finna greinargóðar upplýsingar á ís-
lensku um fjölmarga algenga sjúkdóma. Það
má því vel vera að einhverjir kaupi bókina af
forvitni,“ segir Davíð.
Ari bendir í þessu sambandi á að læknar á
Íslandi skipti hundruðum og stór hluti þeirra
hafi not fyrir bók sem þessa og Sigurður
bætir við að líklegast sé að læknar og lækna-
nemar séu aðallega á bak við seld eintök til
þessa. „Þeir virðast hafa rokið af stað um leið
og bókin kom út.“
Að sögn Ara voru ungir læknar upphaflegi
markhópurinn og svo er enn. „Það hefur á
hinn bóginn komið okkur ánægjulega á óvart
að sérfræðilæknar og annað heilbrigðisstarfs-
fólk hefur í vaxandi mæli viljað eiga þessa
bók,“ segir Ari.
Hann segir að upplýsingar um lyfjameðferð
algengra sjúkdóma séu ekki alltaf einhlítar
þannig að erfitt geti reynst að henda reiður á
hvað henti best hverju sinni og bókinni sé
ætlað að vera málamiðlun í því tilliti,“ segir
Ari.
Fræðileg umfjöllun á íslensku
Ari segir ritstjórana hafa lagt mikla áherslu á
að hafa fagorð og önnur hugtök á íslensku og
móðurmálið hljóti fyrir vikið veglegan sess í
bókinni. „Það er mikilvægt að læknar hugsi
og tali á íslensku,“ segir hann.
Runólfur hnykkir á þessu. „Þetta hefur
verið keppikefli hjá okkur Ara síðan við tók-
um fyrst við þessu verkefni og stærsta skref-
ið er stigið með þessari útgáfu. Þegar ég var
í framhaldsnámi í Bandaríkjunum þótti mér
sláandi hversu lítill munur var á málinu sem
læknar töluðu annars vegar sín á milli og
hins vegar við sjúklinga og aðstandendur. Við
höfum átt erfitt uppdráttar hér gegnum árin
þar sem íslenskan hefur ekki búið yfir nægi-
lega miklum orðaforða. Það hefur þó verið að
lagast og sennilega er útgáfa þessarar bókar
eitt stærsta skrefið í því sambandi. Þetta er
mjög jákvætt hvað almenning snertir og
hvetur um leið lækna til að bæta sig í sam-
skiptum við sjúklinga,“ segir Runólfur.
Ari bætir við að nokkur orð sem þegar sé
farið að nota víðar hafi beinlínis orðið til við
gerð bókarinnar. „Hlutverk okkar var að
samræma texta milli einstakra kafla og taka
um leið ákvörðun um notkun tiltekinna orða.
Þar sem orðin eru ný eða framandi setjum
við ensk heiti í sviga fyrir aftan til að taka af
öll tvímæli,“ segir Ari.
Þeir taka fram að samráð hafi verið haft
við sérfræðinga á sviði íslenskrar tungu, m.a.
hjá Íslenskri málstöð. Unnið hafi verið að
uppbyggingu íðorðasafns fyrir læknisfræði á
íslensku og þar hafi sumt unnið sér sess og
annað ekki. Loks vilja ritstjórarnir geta fram-
lags Jóhanns Heiðars Jóhannssonar, læknis,
sem barist hefur fyrir notkun íslenskra íðorða
í læknisfræði. Davíð bætir við að einn helsti
styrkur bókarinnar sé að hún hafi í mörgum
tilvikum sérstaka tilvísun í íslenskar aðstæður
hvað varðar greiningarferli og meðferð sjúk-
dóma og fyrir vikið njóti hún mikilla vinsælda
meðal lækna sem starfa hérlendis.
Ritstjórarnir segjast á þessum tímapunkti
fá léttan hroll við tilhugsunina þegar spurt er
hvort verkefninu verði ekki örugglega haldið
áfram og fimmta útgáfa gefin út að nokkrum
árum liðinum liðnum. Síðan skella þeir upp
úr. Þetta er reyndar gríðarlega umfangsmikið
verkefni sem þeir hafa fyrst og fremst sinnt í
frístundum. „Það er líklegra en ekki,“ segir
Davíð. „Þegar viðtökur eru svona góðar sýnir
það að þörfin er rík og því nauðsynlegt að út-
gáfu bókarinnar verði haldið áfram í framtíð-
inni. Auðvitað verður að setja markið hærra
með hverri útgáfu. Til að bók sem þessi
standi undir nafni þurfa gæði hennar að vera
sambærileg við hliðstæðar erlendar bækur en
mikið framboð er af bókum á ensku.“
Runólfur segir líka vaxandi eftirspurn eftir
rafrænni útgáfu og stefnt sé að því að koma
bókinni út þannig í framtíðinni. „Það yrði þá
að gera það með tæknilegum útfærslum sem
gerðu hana að raunverulegri rafbók, sem er
svo annað verkefni,“ segir hann.
Háskólaútgáfan gefur bókina út og fæst
hún í öllum helstu bókabúðum. Ritstjórar
vilja að lokum koma á framfæri þökkum til
útgáfunnar fyrir ánægjulegt samstarf.
FJÓRÐA ÚTGÁFA HANDBÓKAR UM LYFLÆKNISFRÆÐI
Selst eins
og heitar
lummur
Ritstjórar Handbókar í lyflæknisfræði: Sigurður Ólafsson, Davíð O. Arnar, Runólfur Pálsson og Ari J. Jóhannesson.
Morgunblaðið/RAX
FRÆÐIBÆKUR NÁ EKKI OFT AÐ
KOMAST Í EFSTU SÆTI METSÖLU-
LISTA HÉR Á LANDI EN ÞAÐ GERÐI
FJÓRÐA ÚTGÁFA HANDBÓKAR Í
LYFLÆKNISFRÆÐI NÝLEGA. TYLLTI
SÉR Í ANNAÐ SÆTI METSÖLULISTA
EYMUNDSSON ÞEGAR Í FYRSTU
VIKUNNI EFTIR ÚTGÁFU. LÆKNAR
OG ANNAÐ HEILBRIGÐISSTARFS-
FÓLK VILL GREINILEGA EKKI ÁN
BÓKARINNAR VERA.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Guðmundur Þorgeirsson, lyflæknir og
prófessor, ritar umsögn um bókina í nýj-
asta hefti Læknablaðsins. Þar segir meðal
annars: „Bókarinnar hefur verið beðið
með nokkurri óþreyju því þriðja útgáfa
kom út fyrir 9 árum. Þessi óþreyja er vitn-
isburður um þær viðtökur sem bókin hef-
ur áður hlotið og segir ef til vill allt sem
segja þarf um notagildi hennar og hvernig
hún mætir þörfum lesenda fyrir áreið-
anlegar, tímanlegar og gagnreyndar upp-
lýsingar sem eru aðgengilegar og á ís-
lensku. Ritstjórarnir varpa þeirri
spurningu fram í formála hvort þörf sé á
íslenskri bók um lyflæknisfræði í ljósi þess
að til er ítarlegur bókakostur um þetta
efni á aðgengilegum erlendum tungu-
málum. Þeir svara spurningunni játandi.
Hefðu sennilega ekki ráðist í þetta mikla
verk án slíkrar sannfæringar. Undir þá nið-
urstöðu skal tekið hér og viðtökurnar
sem bókin hefur hlotið taka af öll tvímæli.“
Í niðurlagi umsagnar sinnar kemst Guð-
mundur svo að orði: „Nýjasta útgáfa
Handbókarinnar auðgar íslenska lyflækn-
isfræði og hagnýtir dúrmæta og ört vax-
andi þekkingu í þágu sjúklinga með fjöl-
breytt heilsufarsvandamál.“
Auðgar íslenska lyflæknisfræði