Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.06.2015, Blaðsíða 36

S
jálfsagt er óþarft að leggja of mikið
upp úr skoðanakönnunum sem birt-
ast á miðju kjörtímabili.
Nokkur dæmi
Á miðju kjörtímabilinu 1991-1995
mældist Kvennalistinn stærsti flokkur
landsins. Sumum þóttu það merk tímamót.
Einhverjir töldu þetta sýna að „fjórflokkurinn“
væri um það bil að koma sér fyrir í djúpri gröf og
fögnuðu óspart, eins og þeir gera jafnan þegar þeir
gefa út þá spá um „fjórflokkinn“.
Þeir voru líka til og ekki svo fáir sem töldu þetta
hrikalegar fréttir fyrir Sjálfstæðisflokkinn og for-
ystu hans, gott ef ekki rothögg. Sá flokkur hafði frá
stofnun sinni verið stærsti flokkurinn eftir hverjar
kosningar (að vísu ekki alltaf að þingstyrk).
Í kosningunum tveimur árum síðar, vorið 1995,
fékk Sjálfstæðisflokkurinn 25 þingmenn, tapaði að-
eins 1 þingmanni og myndaði stjórn á ný. Í næstu
kosningum þar á eftir, vorið 1999, jók flokkurinn
fylgi sitt á ný og myndaði stjórn þriðja kjörtímabilið
í röð. Í kosningunum þar á eftir, vorið 2003, tapaði
flokkurinn nokkru fylgi eftir mikla herferð gegn
honum, þar sem stærsta fyrirtæki landsins, fjöl-
miðlaveldi þess, Ríkisútvarpið og Samfylkingin tóku
höndum saman um að fleyta nýrri stjórn til valda í
krafti lygavefjar sem spunninn var. Flokkurinn tap-
aði nokkru fylgi, en hélt velli og myndaði 4. ríkis-
stjórn sína í röð. Í kosningunum þar á eftir, vorið
2007, bætti flokkurinn aftur við sig og myndaði 5.
ríkisstjórnina í röð.
En hvað varð um Kvennalistann, stórveldið frá
miðju kjörtímabilinu 1991-1995 sem kveikti svo
glæstar vonir?
Hann var, eins og menn muna, að eigin sögn al-
gjörlega óháður hefðbundnum stjórnmálalegum lín-
um.
En hann hvarf samt, eins og ekkert væri, inn í
Samfylkinguna og hefur ekki sést til hans síðar. Það
lýsti enginn eftir listanum þegar hann hvarf. En
hefði það verið gert hefði vísast verið sagt í tilkynn-
ingunni frá lögreglunni að „þegar hann fór að heim-
an var hann með kápuna á báðum öxlum, en að öðru
leyti í lánsfatnaði frá léttklædda keisaranum í ævin-
týrinu“.
Nýtt stórveldi
Nú eru Píratar stærstir flokka. Þeir eru enn þá
meira ekki neitt en Gnarr var á sinni tíð.
Eftir því sem næst verður komist er eina stefnu-
mál þeirra það að tryggja óheftan niðurhalsrétt á
hugverkum á veraldarvefnum.
Þetta virðist ekki mikilfenglegur málefnagrund-
völlur en virðist þó mun efnismeiri en sá sem Björt
framtíð Guðmundar Steingrímssonar kann að snú-
ast um og er þá Guðmundur innifalinn. En þá lætur
nærri að spyrja, hvernig stendur á þessum spútnik-
fyrirbærum í könnunum sem kjósendur meina svo
ekkert með, þegar mætt er í kjörklefann? Píratar
og Kvennalisti eru ekki einir um að skjótast upp í
himinhvolfið eins og Gagarín og vera jafn fljótir og
hann að komast niður á jörðina aftur.
Dæmin eru mörg. Þjóðvaki Jóhönnu virtist ætla
að gera það gott en kom loks fáliðaður á þing.
Stjórnmálafræðingar sögðu hann þó vera sigurveg-
ara kosninganna, en eftir þær skipti hann ekki
nokkru einasta máli. Merkilegt hlutverk sigurveg-
ara það. Sama má segja um framboð Vilmundar
1983.
Og nýrri framboð, sem erfitt er að muna nú hvað
hétu, sýndu svipaða takta. Þau flugu ótrúlega hátt
um skamma hríð og forystumenn á þeim bæjum töl-
uðu digurbarkalega í nafni þjóðarinnar á meðan
mælingin var svona hugguleg við þá.
Lúta ekki lögmálum
kjördags þótt spurt sé
Líklegt er að aðspurðir séu í allt öðrum stellingum á
miðju kjörtímabili en þegar dagur alvörunnar er
skammt undan.
Án þess að hafa minnsta fræðilegan grunn undir
vangaveltum sínum ætti bæði að vera óhætt og
leyfilegt að geta í þessar eyður.
Þegar flokkar skjótast óvænt upp í himinhæðir
virðist reynslan sýna að líta megi á hagstæðar mæl-
ingar þeirra sem eins konar anga frá óákveðnu
fylgi. Þeir sem þannig svari séu líklegri til að kjósa
en aðrir úr óákveðna hópnum og séu um þessar
mundir ósáttari en aðrir í hópi óákveðinna. Þeir vilji
að það sjáist í þá óánægju þótt þeir séu ekki endan-
lega búnir að gera upp við sig til fulls að hverjum
hún beinist fyrst og fremst. Einhverjir kunna að
blása upp og telja þetta lakari stjórnmálafræði-
kenningu en aðrar. Þeir um það.
Um þessar mundir bera kannanir þó einmitt með
sér að allstór hópur kjósenda sé ekki fyllilega sáttur
við ríkisstjórnarflokkana. En jafn augljóst er að
sami hópur sjái ekki betra hald í hinni hefðbundnu
stjórnarandstöðu. Hún er þó sannarlega vön að
bæta stöðu sína þegar stjórnarflokkum fipast.
Fleiri ástæður
En önnur skýring til fyllingar því að stjörnuljósin
deyja svo fljótt út sem raun er á, er að menn taki að
rýna af meiri alvöru en áður á flokkinn eða fram-
boðið sem skotist hefur í hæstu hæðir. Og að þau
hafi flest tapað á slíkri skoðun.
Niðurhals-heimsmynd og andúð á eignarrétti á
hugverkum ásamt tilfallandi afstöðu byggðri á
reynslu þingmanna úr tölvuleikjum getur dugað til
að ná upp yfir lágmark við úthlutun 1. þingsætis.
Sjóræningjarnir í
Kardimommubæ
koma flatt upp á
Tóbías í turninum, ef
marka má kannanir
sem lítið er að marka
Reykjavíkurbréf 12.06.15
36 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.6. 2015