Læknablaðið - 01.09.2015, Blaðsíða 44

432 LÆKNAblaðið 2015/101
Lyfjagagnagrunnur Embættis land-
læknis var gerður að umfjöllunarefni
í pistli okkar í maíhefti Læknablaðsins.
Hér er áfram fjallað um þennan lyfja-
gagnagrunn og notagildi hans. Tilkoma
þessa nýja lyfjagagnagrunns eru talsvert
mikil tíðindi og er jafnvel hægt að tala um
byltingu í möguleikum lækna til að kalla
fram rauntímaupplýsingar um lyfjasögu
sjúklings. Fæstir gera sér sennilega grein
fyrir hvernig staðan hefur verið en hingað
til hafa læknar þurft að hringja í apótek til
að athuga hvað sjúklingur ætti af lyfjum í
rafrænu gáttinni. Læknar hafa ekki heldur
haft nema takmarkaðar upplýsingar um
ávísanir á skjólstæðinga sína frá læknum
á öðrum starfsstöðvum. Til viðbótar býður
þetta nýja tæki upp á möguleika fyrir
lækna að fella niður lyfseðla, endurnýja
lyfseðla og stofna nýja rafræna lyfseðla.
Þá er ekki síður mikilvægt að opnað hefur
verið fyrir aðgang almennings að þessum
grunni, sem getur þá haft yfirsýn um sín
eigin lyfjamál.
Þessa upplýsingaveitu þarf að nota
Eins og lýst var í síðasta pistli hafa allir
læknar og tannlæknar sjálfkrafa aðgang,
þó mest þrjú ár aftur í tímann. Þeir þurfa
einungis að fara á vefsíðuna lyfsedlar.
landlaeknir.is/ og tengja sig með rafrænum
skilríkjum eða nota aðgang að lyfjagagna-
grunninum í gegnum sjúkraskrárkerfin.
Þegar tilefni gefast ættu læknar einnig að
hvetja sjúklinga sína til að nota þessa upp-
lýsingaveitu með þeim aðgangi sem allir
hafa að eigin lyfjasögu á heilsuvera.is/
Embætti landlæknis mun á næstu
mánuðum og misserum kynna lyfjagagna-
grunninn nánar og hvetja alla lækna
til að temja sér að nota hann. Rúmlega
300 læknar eru nú þegar orðnir virkir
notendur grunnsins við dagleg störf og
við teljum einsýnt að langflestir muni gera
það áður en langt um líður. Enda er það
svo að notkun þessara upplýsinga er til
hagsbóta fyrir sjúklinga með því að hún
stuðlar að skynsamlegri lyfjanotkun og
vinnur gegn læknarápi, fjöllyfjanotkun,
ofnotkun og misnotkun lyfja.
Sérstaklega mikilvægt er að læknar
sem starfa einir á stofu eða starfa á fleiri
en einni starfsstöð noti grunninn; það
getur bætt yfirsýn þeirra verulega. Einnig
ættu tannlæknar að nota þetta tæki enda
eru þeir að vissu marki útsettir fyrir
læknarápi.
Dæmi 1 – svefnlyf og róandi lyf
Svefnlyf og róandi lyf eru meira notuð á
Íslandi en þekkist í nálægum löndum og
hefur svo verið lengi. Svefnlyf eru notuð í
stærri skömmtum og í lengri tíma en æski-
legt getur talist. Aukaverkanir af þessu
eru margar og má nefna sljóleika, rugl,
umferðaróhöpp, skert lífsgæði og beinbrot
sem dæmi. Læknaráp er algengt með þessi
lyf og læknar vita oft ekki af ávísunum
hvers annars, fjöllyfjanotkun er vandamál
og stakir lyfseðlar til viðbótar við vél-
skömmtun eru ekki óalgengir. Notkun
upplýsinga úr lyfjagagnagrunni getur
komið í veg fyrir flest þessara vandamála
og þannig bætt líf og heilsu sjúklinganna.
Dæmi 2 – sterk verkjalyf
Samkvæmt upplýsingum frá Nomesco
fyrir árið 2013 (tölur fyrir 2014 eru ekki
enn aðgengilegar) er notkun sterkra
verkjalyfja orðin hæst á Íslandi af öllum
Norðurlöndunum. Til að meðferð erfiðra
verkja sé í sem bestum farvegi er nauð-
synlegt að þeir sem ávísa lyfjunum hafi
góða yfirsýn yfir notkun allra lyfja og
lyfjagagnagrunnurinn gerir það tiltölu-
lega einfalt. Talsvert er um að verkjalyf séu
misnotuð og margir ánetjast þeim. Einnig
er stundað læknaráp við útvegun lyfja
í þessum flokki. Flest þeirra dauðsfalla
sem rakin eru til lyfjaeitrana eru tilkomin
vegna sterkra verkjalyfja sem undirstrikar
hversu vandmeðfarin þau eru. Við bráða-
meðferð lyfjaeitrana skiptir einnig höfuð-
máli að meðhöndlandi læknir hafi allar
upplýsingar um lyfjaávísanir í rauntíma.
Framtíðin
Þau kerfi sem hér er fjallað um eru ekki
fullkomin og þurfa tíma til að þróast
og slípast. Hluti af þessari þróun er að
notendur láti frá sér heyra, sendi embætt-
inu ábendingar um galla eða villur í
kerfinu eða komi á framfæri tillögum um
endurbætur. Allar slíkar ábendingar eru
vel þegnar. Grunnurinn er í mótun og er
magn upplýsinga sem í hann berst alltaf
að aukast.
Fyrir nokkrum árum fundust villur í
lyfjagagnagrunni landlæknis. Þrátt fyrir
þær hefur grunnurinn dugað ágætlega við
venjubundið eftirlit á vegum Embættis
landlæknis síðan 2006 þegar farið var að
nota hann til þeirra hluta. Þessar villur
hafa verið lagaðar og stöðugt er unnið að
því að tryggja gæði þeirra upplýsinga sem
grunnurinn geymir.
Niðurlag
Á vef Embættis landlæknis eru nánari
leiðbeiningar um notkun kerfisins:
landlaeknir.is/gaedi-og-eftirlit/lyfjamal/
Notagildi lyfjagagnagrunns
Magnús Jóhannsson
læknir
magnus@landlaeknir.is
Ólafur b. Einarsson
sérfræðingur
lárus S. Guðmundsson
lyfjafræðingur
F R Á E M b æ T T i l a n D l æ k n i S 1 0 . p i s t i l l