Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Blaðsíða 23

22 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
spurningin hvort mögulegt sé að síra Þorkell hafi gert legstein Ingibjargar
og ártal sett á steininn eftir lát hennar. Ekki er hægt að útiloka það en
af ýmsum ástæðum verður það að teljast ólíklegt. Það sama á við um
legstein hjónanna Einars Einarssonar og Þóru Torfadóttur í Görðum en
þau létust 1690 og 1691, Vilborgar Sigurðardóttur í Görðum sem lést
1680 og síra Ólafs Péturssonar í Görðum sem lést 1719. Sá steinn hefur
einhvern veginn orðið útundan í umræðu um Garðasteinana og vart
verið eignaður steinsmiðnum í Görðum hingað til. Hann ber þó sömu
einkenni og aðrir Garðasteinar. Sé litið til þess tímabils sem steinarnir
sem kenndir eru við Garða ná yfir, og ef við tökum stein síra Ólafs
Péturs sonar með er hér um að ræða liðlega áttatíu ár en annars rúm
fimmtíu ár og er þá orðin ærið löng starfsævin við að kljúfa grjót auk
annarra verka. Þó er vel til að steinar hafi verið gerðir og settir yfir menn
löngu eftir lát þeirra og gæti því tímabilið sem þeir voru gerðir verið
styttra. Sé það sem við höfum nú orðið vísari dregið saman má heita
ljóst að f leiri en einn maður er höfundur þeirra legsteina sem eiga sér
sameiginlegan stíl og skreyti og kenndir hafa verið við Garða. Ljóst er að
smiðanna er að leita meðal íbúa Garðahrepps á 17. öld. Til þess benda öll
tengsl þeirra einstaklinga sem steinarnir voru settir, við svæðið. Vel má
vera að þessara smiða sé að leita meðal heimilismanna síra Þorkels og að
hann sé einn þeirra. Hafi síra Þorkell verið höfundur einhverra steinanna
er líklegast að einhver hafi numið iðnina af honum og haldið smíðum
áfram eftir hans dag. Hefur þá sá hinn sami verið fastheldinn á stíl og
skreyti meistara síns og þróað hann lítt sjálfur. Hvort steinarnir eru eftir
síra Þorkel í Görðum eða aðra óvenju haga menn þar í sókninni verður
seint svarað en steinarnir bera höfundum sínum fagurt vitni um listfengi,
þekkingu og hæfileika.
Skylt er að geta hér Þorgríms Þorlákssonar sem er af mörgum talinn
frumherji íslenskrar steinsmiðastéttar þótt ekki sé vitað til að stundað
hafi legsteinasmíði. Um ættir hans virðist ókunnugt en hann var fæddur
1732 og lést 1805. Þorgrímur mun hafa lært í Kastrup í Danmörku.
Hann stóð fyrir verki við Bessastaðastofu, Nesstofu og Bessastaðakirkju.
Þorgrímur bjó á Elliðavatni, Hólmi og síðar í Reykjavík. Hann mun
hafa verið fyrsti múrarameistari með réttindi hér á landi.34
Húsafellsfeðgar
Frá 18. og öndverðri 19. öld hafa þó nokkrir leg steinar innlendir varð-
veist í kirkjugörðum lands ins. Margir þeirra 19. aldar steina, sérstaklega
í kirkjugörðum vestanlands, verða raktir til þeirra Húsafellsfeðga Jakobs