Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Blaðsíða 49

48 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
á móti kæmi að f leiri heyrðu nú boðskap fagnaðarerindisins en áður
og að útvarpsmessurnar hefðu verkað sem nokkurs konar „kristniboð“ í
landinu. Það sjónarmið sumra kennimanna kemur að vísu fram að fólk
hafi ekki nennt að leggja á sig löng og erfið ferðalög í kirkju og gert sig
ánægt með útvarpið.28 Þetta má auðvitað rétt vera upp að vissu marki,
en margar og f lóknar ástæður geta legið að baki minnkandi kirkjusókn.
Hlustandi nokkur varð reyndar til að mótmæla þessu og sagðist fara
oftar í kirkju fyrir tilstilli útvarpsins.29 – Þess má geta að árið 1942 var
samþykkt að senda út messur fyrir bandaríska setuliðið, samkvæmt ósk
þess, að fengnu samþykki hlutaðeigandi ráðuneytis.30
Það var algengt að hlýða á messur í útvarpinu og hefur hlustun senni-
lega verið umtalsvert meiri og af meiri hátíðleika framan af en þegar
fram í sótti af svörum heimildarmanna að dæma.31 Töluvert var um að
skrifuð væru upp númer á sálmum og sungið með. Heimildar maður
kemst þannig að orði:
Fyrstu ár útvarpsins var hlustað af mikilli andakt á útvarps-
messurnar, fólk klæddi sig í betri fötin og sat hátíðlegt við
útvarpstækið, þannig man ég það vorið 1932. Síðar man ég að
hlustað var á messu f lesta sunnudaga og alla hátíðisdaga, stundum
voru sálmarnir raulaðir með.32
Sumir höfðu í heiðri alla kirkjusiði, stóðu upp þegar það átti við og
höguðu sér í einu og öllu eins og þeir væru í kirkju. Ef gest bar að garði
var honum gefið í skyn að setjast og taka þátt í útvarpsmessunni en
truf la ekki með því að heilsa.33 Þessi viðhöfn tíðkaðist þó hvergi nærri
alls staðar og hvarf smám saman enda létu margir sér nægja að hlusta.
Á sumum stöðum mátti ekki tala meðan á messu stóð og voru börn
áminnt um það.34 Gat það verið þolraun fyrir krakka að halda aftur
af sér í heila klukkustund. Þá var sálmasöngurinn vinsæll og í raun
ákveðið aðdráttaraf l enda hafði fólk vanist þess konar tónlist.35 Einstaka
prestar höfðu þó áhyggjur af því að ekki væri hlýtt á guðsþjónustur af
tilhlýðilegri andakt í heimahúsum og aðeins með öðru eyranu. Þá var
ónæði talið stafa af smábörnum, umgangi, hávaða og skvaldri.36 Lengi
eimdi eftir af þessari óánægju meðal sumra klerka þannig að árið 1965
var enn talið fráleitt að senda út kirkjulegar athafnir þar sem þær gætu
engan veginn komið í staðinn fyrir kirkjugöngur.37 Biskupinn yfir
Íslandi var hins vegar snemma mjög fylgjandi útvarpinu, jafnvel þótt
hann teldi að sums staðar hefði dregið svolítið úr kirkjusókn, enda