Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Blaðsíða 139

138 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
við beinafræðiþversögnina sem og sjúkdómana og þau samfélög sem
kirkjugarðarnir þjónuðu, er ljóst að þessar niðurstöður segja meira um
aðstæður þeirra sem mynda söfnin en um almennt heilsufar hópsins sem
söfnin eru komin úr.
Hátt hlutfall smitsjúkdóma í Reykjavík á 18.-19. öld endurspeglar
þétt býlismyndun þess tíma og auknar samgöngur við útlönd. Að
smit sjúkdómar séu ekki greinanlegir á beinum frá Hofstöðum segir
ekki mikið um heilsu þessa fólks, einungis að ekki hafi verið mikið
um langvinna smitsjúkdóma. Hátt hlutfall alvarlegra berklatilfella
á Skeljastöðum aftur á móti getur aftur á móti ekki endurspeglað
algengi sjúkdómsins í Þjórsárdal á þeim tíma sem kirkjugarðurinn var
í notkun. Byggðin var engan veginn nógu stór né þétt til að viðhalda
sjúkdómnum, og því hlýtur það að endurspegla berklafaraldur. Saman-
burður á niðurstöðum úr rannsóknum á smitsjúkdómum á Hofstöðum
og Skeljastöðum sýnir að ekki er hægt að nota stök söfn sem fulltrúa
fyrir örlög þjóðarinnar á ákveðnum tímabilum. Þó að þeir grafreitir
hafi verið í notkun á svipuðum tíma og þjónað sambærilegum hópum,
eru söfnin mjög ólík. Stafar það af því að breyturnar, hvaða sjúkdómar
komu inn í samfélagið og hvernig einstaklingar tókust á við þá, eru
mismunandi.
Í þessari grein er einungis tekið á örfáum þáttum, til dæmis er ekki
litið á aldursdreifingu eða merki um almennt álag á beinagrindum.
Niður stöður úr þessari rannsókn sýna að ekki er einfalt að draga álykt-
anir af rannsóknum á sjúkdómum í fornum beinagrindasöfnum þar sem
þau eru ekki bein samsvörun við lifandi samfélag. Með því að hafa í
huga þær breytur sem geta haft áhrif á þá sem mynduðu safnið og vera
meðvitaður um þá þætti sem við þekkjum ekki, þá er hinsvegar hægt að
nýta slík söfn til að segja hluta sögu þess samfélags sem þau eru komin
úr.
Jónas Hallgrímsson tók myndir 1-6. Mynd 7 birt með leyfi Árbæjar-
safns.