Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Blaðsíða 106

BRÚÐARHÚS Í LAUFÁSI 105
(1) Frá upphafi til 1813 er það var tvö stafgólf, þil þess með miðsyllum
og það var innarlega í bænum.
(2) Árabilið 1813-1840 er húsið var af sömu stærð og þilgerð en stað-
setn ingin innan bæjarhúsaþyrpingarinnar var ný þ.e. utarlega í
bænum.
3) Í núverandi mynd á núverandi stað allt frá 1840: 3 stafgólf og án
mið syllna í veggþili.
Grindargerð brúðarhúss
Brúðarhúsið hefur nokkra sérstöðu meðal húsa í Laufásbæ, eins og hann
lítur nú út, hvað grindargerð varðar. Flest önnur hús bæjarins eru að
meira eða minna leyti smíðuð eða endursmíðuð af Jóhanni Bessasyni
smiði frá Skarði á árunum 1867-7713 og er á þeim svipað handbragð og
grindargerð. Brúðarhúsið er aftur á móti eldra, líklega reist í núverandi
mynd um 1840 af úttektum að dæma. Í þeim húsum sem Jóhann
Bessason smíðaði er grindin af bindingsverki og þiljur eru negldar utan
á hana. Oftast er það með þeim hætti að þverslár eða listar uppi og niðri
eru negldir á grindina en þiljum er komið fyrir í grópum á þeim. Hús
Jóhanns eru auk þess oftast portbyggð.
Í hinu forna stafverki var grind húsa byggð upp af stöfum, syllum
og aurstokkum, öðru nafni undirsyllum, og var þiljum rennt í grópir
í sjálfum burðarviðunum. Í yngri gerðum stafverks ber nokkuð á því
sem kallast miðsylla sem lá í gegnum stafi milli syllu og aurstokks. Ekki
verður fullyrt um hvort sá siður komst á í því skyni að nýta timbur
sem best eða hvort hér er um að ræða áhrif tíðarandans. Ef til vill er
þetta bland beggja atriða. Út frá vitnisburði úttekta í Laufási má ráða
að f lest hús hafi þar verið gerð með stafverki framan af og breytingin
yfir í bindingsverk verður ekki alfarið fyrr en með handbragði Jóhanns
Bessasonar skömmu eftir miðja 19. öld.
Í úttektum brúðarhússins er greinanlegur munur á orðfæri um hús-
grindina milli úttektanna 1828 og 1854 sem bendir í þessa átt. Fyrra árið
eru syllur í húsinu en á því seinna eru þar lausholt. Munurinn á þessu
tvennu kemur glögglega fram í úttektum á bæjargöngunum í Laufási.
Þar kemur skýrt fram að syllur séu þar að hluta og lausholt að hluta.
Göngin eru með sama hætti enn þann dag í dag og er augljós munurinn
á þessu tvennu. Syllur virðast hafa skírskotun til grindargerðar stafverks
og sitja upp á rönd í klofa á stoð en lausholt eru töppuð ofan á stafi og
vísa þannig heldur til bindingsverks.