Dagblaðið Vísir - DV - 28.06.2010, Qupperneq 13

mánudagur 28. júní 2010 fréttir 13
Janine R. Wedel lýsir því að nýja
valdastéttin, skuggaelítan, hasli
sér völl á gráa svæðinu milli opin-
bers reksturs og einkareksturs. Þar
hreiðra um sig menn sveigjanleikans
sem leika mörg hlutverk í senn og
verður einstaklega lagið að láta líta út
fyrir að hagsmunir rekist ekki á held-
ur renni þeir saman, stundum eins
og fyrir tilviljun. Eitt helsta skilyrði
þess að „menn sveigjanleikans“ geti
nærst og dafnað á þessum mörkum
hins opinbera og einkareksturs er
að hugmyndafræði frjálshyggjunnar
um afskiptaleysi og eftirlitsleysi ráði
ríkjum.
Þótt dæmi Janine Wedel séu fyrst
og fremst tekin frá austanverðri Evr-
ópu og Bandaríkjunum er vanda-
laust að finna einkennin hér á landi
þótt stærðarhlutföllin séu önnur.
Hér skal tilgreint eitt dæmi sem
veitir innsýn í íslenska viðskipatil-
veru þar sem opinberir hagsmunir
og einkahagsmunir eru látnir renna
saman án þess að árekstrarnir á milli
mismunandi hagsmuna verði of
áberandi.
Viðtalið
Þann 3. apríl 2007 gagnrýndi Stefán
Þórarinsson, þá stjórnarformaður
Nýsis, að Eignarhaldsfélaginu Fast-
eign hf. hefði verið falið að reisa ný-
byggingu Háskólans í Reykjavík við
Nauthólsvík án útboðs. Gagnrýnina
setti Stefán fram í viðtali á Útvarpi
Sögu.
Áður höfðu borgaryfirvöld afhent
HR lóðina sem síðan var milliliða-
laust komið í hendur Fasteignar hf.
Félagið var samkvæmt ársreikningi
2005 að 70 prósentum í eigu Reykja-
nesbæjar og Glitnis. Árni Sigfússon,
bæjarstjóri Reykjanesbæjar, er enn
stjórnarformaður félagsins. Formað-
ur háskólaráðs HR var aftur á móti
Bjarni Ármannsson, forstjóri Glitnis,
á þessum tíma. Með honum í stjórn
skólans var Þór Sigfússon, bróðir
Árna Sigfússonar.
Alger hneisa
Í viðtalinu sagði Stefán meðal ann-
ars að Nýsir, sem hann stýrði, hefði
ekki fengið tækifæri til að keppa
um verkefnið, sem í raun var einka-
framkvæmd studd opinberu fé. Öll
þjóðin tapaði á slíkum vinnubrögð-
um. „Þarna er samankomið landslið
boðbera frjálsrar samkeppni,“ sagði
Stefán. Það væri spilling að koma
þessu verkefni til eins aðila án út-
boðs. Menn hefðu getað farið í opið
forval til þess að velja út þá sem lík-
legir væru til að ná markmiðum sem
sett væru. Hægt hefði verið að velja
úr eftir fyrir fram gefnum kröfum.
Ekkert slíkt var gert. „Fyrir menn
sem ætla að kenna æskunni viðskipti
og viðskiptalögfræði og hvernig á að
lifa í viðskiptaumhverfi framtíðar-
innar er þetta skömm, alger hneisa,“
sagði Stefán.
„Í mínum huga er þetta alveg
skýrt. Það getur verið að þeir finni
göt í lögunum en þarna er verið
að vísa í sameiginlega sjóði lands-
manna. HR lifir á opinberum fram-
lögum. Fjármögnun er í grunninn
úr opinberum sjóðum... Þarna er
lóð sem Reykjavíkurborg gaf þeim,
henni skutlað inn í þetta félag og
það er líklegt að leigan verði einn
milljarður á ári næstu 20 til 30 árin,
verðtryggt,“ sagði Stefán og taldi að
Bjarni Ármannsson léki lykilhlut-
verk.
„Þarna er náttúrulega algert van-
hæfi á ferðinni. Og það skiptir engu
máli hvað menn segja, einhverjir
menn gengu af fundi eða eitthvað,
það er ekki nóg í þessu. Þetta eru
allt of sterkar tengingar... Ég hélt að
þetta væri dautt. Ég hélt að gömlu
spillingarforingjarnir væru komnir á
elliheimili eða dauðir.“
Vandalaust er að finna kenningum Janine Wedel um skuggaelítuna stað í íslensku samfélagi. Dæmið sem
farið er yfir hér að neðan byggist á viðtali við Stefán Þórarinsson, fyrrverandi stjórnarformann Nýsis, sem
lýsir því hvernig persónur og leikendur sem komu að nýbyggingum Háskólans í Reykjavík mynduðu hags-
munahring án þess að mikið færi fyrir hagsmunaárekstrum.
Sveigjanlegir og í
mörgum hlutverkum
JóhAnn hAukSSon
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
Jh: Að svo miklu leyti sem þetta snertir buddu almennings, þetta mál, sem það
gerir, vegna þess að Háskólinn í Reykjavík er rekinn fyrir almannafé að nokkru
leyti, finnst þér, eða er það þá eðlilegt, að ríkisvaldið hafi eftirlit með svona hlutum
og að vel sé farið með almannafé? Nú hefur menntamálaráðherra sagt að þetta sé
alfarið innra mál skólans?
SÞ: Ég held að það sé alger misskilningur hjá ráðherranum. Það getur ekki verið
innra mál skólans hvernig skólinn hagar sínum málum fyrir það fé sem hann
fær hjá ríkinu. Hins vegar er það ljóst, og þetta er á mörgum sviðum í þessu
þjóðfélagi, tengt sjálfseignarstofnunum, tengt alls konar aðilum sem tekið hafa
að sér verkefni sem almennt hefur verið litið á í fortíðinni sem verkefnasvið hins
opinbera eða sveitarfélaga, að það eru litlir samningar að baki. Það eru kannski
fyrst og fremst fjárveitingar og menn hafa kannski ekki farið nánar út í það.
En núna í dag, við skulum bara taka tónlistar- og ráðstefnuhúsið, það er alveg
gríðarlega vandaður og kröfuharður samningur þar sem okkur eru settar alveg
gríðarlegar skorður við að framkvæma verkefnið um það hvernig við megum
haga okkur. Og það eru eftirlitsmenn með því. Ég held að hérna sé vekefni fyrir
pólitíkusa að vinna. Stöðvið spillinguna í sjálfseignarstofnununum og félögunum
sem bera raunverulega enga ábyrgð og enginn ber ábyrgð á – og takið í lurginn á
þessu liði og kennið því hvernig eigi að haga sér.“
Jh: Jón Baldvin Hannibalsson hefur látið eftirfarandi orð falla um spillingu í
útvarpsþætti: „Pólitísk spilling – hún er víðast hvar á landamærum sveitarstjórn-
armála og verktaka. Það eru verktakarnir sem eiga mest undir því, þar er mest
áreitið, mesta löngunin: Láttu mig fá þessa lóð – ég ætla að byggja þar. Kunn-
ingjastjórnmálin verða þar. Og við tölum um transparency (gagnsæi). Þetta er
allt saman pukur. Þetta eru allt saman ákvarðanir fyrir luktum dyrum í fámenn-
isstjórnun. Og svo er bara búin til einhver kynning fyrir almenning á eftir þegar
búið er að taka allar ákvarðanir. Þetta er ekki einu sinni fulltrúalýðræði. Þetta er
verktakastjórnun. Þetta er plutocracy (auðstjórnun-auðvaldsstjórnun).“
Ertu sammála? Passar þessi lýsing við þína reynslu?
SÞ: Já, ég er sammála því (JBH). Ég horfi upp á þetta með reglulegum hætti,
svona hluti þar sem mönnum er ekki gefið tækifæri á því að gefa sig fram, aðrir
sem hafa áhuga. Þetta er alveg rétt hjá honum. Þetta kemur fram í kynninga- og
tilkynningarformi alveg eins og var með Háskólann í Reykjavík. Þetta var lítil sæt
tilkynning sem kom – örlítil í Blaðinu – og mynd af liðinu vera að skrifa undir.
Orðrétt úr viðtali:
Þarna er nátt-úrulega algert
vanhæfi á ferðinni. Og
það skiptir engu máli
hvað menn segja, ein-
hverjir menn gengu af
fundi eða eitthvað, það
er ekki nóg í þessu.
háskólinn í Reykjavík Borgaryfirvöld
afhentu HR lóðina í Vatnsmýrinni sem
síðan var milliliðalaust komið í hendur
Fasteignar hf.
Forstjórinn fyrrverandi
Þór sat í háskólaráði
Háskólans í Reykjavík ásamt
Bjarna Ármannssyni. Þar
tengdust hagsmunir hans og
bróður hans Árna í gegnum
Fasteign hf.
Í mörgum hlutverkum Árni Sigfússon
hafði afar sterk ítök í ráðstöfun eigna
á Keflavíkurflugvelli og þróun Eignar-
haldsfélagsins Fasteignar hf. Hann er því í
mörgum hlutverkum og reynir að sneiða
hjá hagsmunaárekstrum.
n Stefán Þórarinsson sat í stjórn Þróunarfélags Keflavíkurflugvallar ásamt Árna
Sigfússyni og Magnúsi Gunnarssyni. Þeir höfðu yfirumsjón með sölu almennings-
eigna sem Bandaríkjaher skildi eftir sig þegar hann hvarf af landi brott árið 2006.
Seint á árinu 2007 varði hann gjörðir Þróunarfélagsins og vísaði á bug ásökunum
um frændhygli og spillingu við sölu eignanna.
n Þann 8. maí 2007 gaf Árni Mathiesen fjármálaráðherra Þróunarfélaginu almennt
umboð til sölu fasteigna á Keflavíkurflugvelli án þess að fjármálaráðherra þyrfti
að samþykkja hverja einstaka sölu. Það gat verið heppilegt fyrir Árna vegna þess
að Þorgils Óttar Mathiesen, bróðir hans, var meðal stórkaupenda að eignunum.
Séð var til þess að hagsmunir rækjust ekki á.
Samruni hagSmuna – HAGSMuNAÁREKStRAR