Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.2012, Blaðsíða 18

18 Fréttir 7.–9. desember 2012 Helgarblað
PI
PA
R\
TB
W
A

•
S
ÍA
•
1
23
57
2
Kynningarafsláttur
www.jonogoskar.is

Laugavegur / Smáralind / Kringlan
afsláttur
á svissnesku hágæðaúrunum
frá Maurice Lacroix í desember
www.mauricelacroix.com
Þ
rátt fyrir að sérstök upp-
lýsingalög séu á Íslandi er
margt sem getur takmarkað
rétt almennings til að nálg-
ast upplýsingar hjá hinu
opinbera. Einn stærsti vandinn ligg-
ur í að ekki eru til lög eða reglur um
hvernig ríkið á að halda utan um
upplýsingar og getur verið erfitt að
kalla fram þær upplýsingar, sem al-
menningur vill fá aðgang að, úr kerf-
um ríkisins. Tölvukerfi ríkisstofnana
er í mörgum tilfellum gamaldags og
er erfitt að færa gögn úr því á það
form að afhenda megi almenningi
þau.
Má ekki vera of mikil fyrirhöfn
Samkvæmt upplýsingalögunum
hefur almenningur rétt á gögnum
sem eru fyrirliggjandi hjá ríkinu
svo lengi sem aðrir hagsmunir, það
er einstaklinga, ríkisins eða vegna
utan ríkissamskipta, teljist mikil-
vægari en upplýsingarétturinn.
Upplýsingaréttur almennings tak-
markast líka af því að ekki sé of erfitt
að sækja gögnin sem um ræðir.
Almenningur, þar á meðal blaða-
menn, getur ekki farið fram á að
gögn séu sérstaklega tekin saman
fyrir sig. Það vald liggur einungis hjá
þingmönnum sem geta lagt fram
fyrirspurnir á þinginu og þar með
krafist að upplýsingar séu teknar
saman. Upplýsingabeiðni er því
hægt að hafna með þeim rökum að
of erfitt og tímafrekt sé að afla þeirra
gagna sem óskað er eftir aðgengi
að. Engin áhrif hefur að gögnin séu
sannarlega til hjá ríkinu eða stofn-
unum þess.
Alþingi undanskilið í lögunum
Margar aðrar takmarkanir eru á lög-
unum og ekki eru alltaf allir sam-
mála um hvaða stofnanir og fyrir-
tæki heyri undir þau. Til að mynda
komu upp efasemdir um að lögin
næðu til embættis forseta Íslands
árið 2007 þegar Eyjan óskaði upp-
lýsinga um tilhögun ferðar forsetans
með einkaþotu í eigu Glaci-Air
til Leeds í Englandi, en flugfélag-
ið var í eigu Magnúsar Þorsteins-
sonar og Björgólfs Guðmundsson-
ar. Úrskurðarnefnd upplýsingamála
komst að þeirri niðurstöðu að upp-
lýsingabeiðni Eyjunnar hafi ekki ver-
ið nægilega góð og því hafi synjunin
ekki verið brot á lögunum. Niður-
staða nefndarinnar virðist vera á þá
leið að lögin nái hins vegar til emb-
ættisins. Í síðari úrskurðum nefndar-
innar hefur þetta komið skýrar fram.
Eftir að lögin voru samþykkt árið
1996 hafa þau verið túlkuð með þeim
hætti að Alþingi sé undanskilið í lög-
unum og að það sé ein fárra stofn-
ana sem ekki heyra undir lögin. Það
er því ekki hægt að afla neinna gagna
um rekstur þingsins á grundvelli lag-
anna. Frá því að lögin voru fyrst sett
hefur þeim verið breytt sex sinnum
en ekki hefur þótt ástæða til að færa
þingið undir lögin.
Ekki tekið tillit til aldurs
Hver sem er getur óskað eftir upp-
lýsingum frá hinu opinbera svo
lengi sem undanþáguákvæðin
eigi ekki við. Ekki er hægt að neita
einstaklingi um aðgengi að upplýs-
ingum á þeim grundvelli að hann sé
of ungur eða geti ekki skilið upplýs-
ingarnar sem um ræðir. „Ekki skipt-
ir heldur máli hvort um er að ræða
einstakling eða lögaðila og um að-
gang að upplýsingum gilda engin
aldurstakmörk. Ef barn hefur nægan
þroska til að skilja upplýsingarnar
stendur aldur þess ekki í vegi fyrir
því að heimila aðgang að gögnum,“
segir meðal annars í sérstöku leið-
beiningariti sem forsætisráðuneytið
gaf út vegna laganna. n
Má ekki vera of tímafrekt
n Upplýsingaréttur takmarkast við að auðvelt sé að ná gögnunum
Aðalsteinn Kjartansson
blaðamaður skrifar adalsteinn@dv.is
Engar upplýsingar Alþingi er
undanskilið í upplýsingalögunum.