Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2011, Blaðsíða 15

Fréttir | 15Helgarblað 11.–13. nóvember
VITA er í eigu Icelandair Group.
VITA er lífið
VITA | Suðurlandsbraut 2 | Sími 570 4444 | VITA.is
Kanarí í vetur
Síðustu sætin!
GROUP
Skráðu þig í netklúbbinn - VITA.is
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
V
IT
5
71
46
1
1/
11
Verð frá 124.900 kr.*
og 15.000 Vildarpunktar
Las Camelias - 21 nótt
29. nóv. - 20. des.
Verðdæmið er m.v. 2 í íbúð m/1 svefnh.
* Verð án Vildarpunkta: 134.900 kr.
Innifalið: Flug, flugvallarskattar, gisting og íslensk fararstjórn.
Verð 72.900 kr.*
og 15.000 Vildarpunktar
Flugsæti
Flug fram og til baka
*Verð án Vildarpunkta 82.900 kr.
Innifalið: flug og flugvallarskattar
29. nóvember
Beint flug með Icelandair
Aðeins hjá VITA
Úrval gististaða í boði.
bankans á einu ári. Engir stjórnendur
bankanna tveggja voru sektaðir pers-
ónulega eða sóttir til saka í málunum.
Samanburðurinn við Íslands
Hér ber að setja þessa þróun í Banda-
ríkjunum í samhengi við íslenska
efnahagshrunið. Vegna þess að ís-
lenska ríkisstjórnin ákvað að reyna
ekki að bjarga íslenska bankakerfinu
– sem einungis hefði verið hægt með
stórfelldum lántökum hjá erlendum
aðilum, eins og til dæmis með Rússal-
áninu fræga og eða láni frá J.P. Morgan
sem var til umræðu – hefur uppgjör-
ið við hrunið hér á landi verið með
allt öðrum hætti en í Bandaríkjun-
um. Hagsmunir íslenska ríkisvaldsins
og fyrrverandi eigenda og stjórnenda
Glitnis, Kaupþings og Landsbankans
fóru ekki saman vegna þess að ákveð-
ið var að reyna ekki að bjarga banka-
kerfinu með öllum mögulegum ráð-
um. Ákveðið var að stofna nýja banka
á grunni þeirra föllnu og losuðu
nýju bankarnir sig við flesta af æðstu
stjórnendum gömlu bankanna.
Í kjölfarið á þessu var ákveðið að
fara í uppgjör við árin fyrir hrunið þar
sem markmiðið var að snúa við sem
flestum steinum. Helstu afleiðingarn-
ar af þessari hugsun stjórnvalda á Ís-
landi voru stofnun embættis sérstaks
saksóknara, ákæruvalds sem er ætl-
að að gera upp við glæpi í hruninu,
og útgáfa skýrslu rannsóknarnefnd-
ar Alþingis. Ein afleiðingum þessara
aðgerða eru hugtök eins og „Nýja Ís-
land“ og „Gamla Ísland“ sem gjarnan
eru notuð í opinberri umræðu hér á
landi. Inntakið í hugsuninni á bak við
þessi hugtök er að íslenska efnahags-
hrunið eigi að marka mikil skil í Ís-
landssögunni á milli einhvers sem var
vont og spillt og þess sem er betra og
gegnsærra.
Hagsmunir hins opinbera
Fyrir vikið liggur fyrir greinargóð
heimild, þó hún sé vitanlega ekki lýta-
laus, um ástæður og aðdraganda ís-
lenska efnahagshrunsins sem kost-
uð var með skattfé almennings og
sem allir íbúar í landinu geta nálgast
og glöggvað sig á til að leita svara við
spurningum um ástæður hrunsins.
Önnur afleiðing er sú að meira en 200
mál eru nú til rannsóknar hjá embætti
sérstaks saksóknara og tengjast meira
en 100 þeirra bankahruninu. Tvær
ákærur hafa verið gefnar út frá því
embættið var stofnað og leiddi önnur
þeirra til sektar í undirrétti, mál Bald-
urs Guðlaugssonar, en hin til sýknu,
Exeter Holdings-málið. Báðum mál-
unum hefur verið áfrýjað til Hæsta-
réttar. Þá liggur fyrir að búist er við
rannsóknarlokum í tíu málum fyr-
ir lok þessa árs og má ætla að gefnar
verði út ákærur í einhverjum þeirra.
Með öðrum orðum má segja að ein
af afleiðingum þess að ekki var ákveð-
ið að bjarga íslensku bönkunum með
fjárveitingum frá hinu opinbera um
haustið 2008, líkt og gert var í Banda-
ríkjunum, er að hér á landi fer nú fram
alvöru uppgjör við orsakir og lögbrot
íslenska efnahagshrunsins. Slíkt upp-
gjör fer ekki fram í Bandaríkjunum
þó svo að líklegt sé að þeir glæpir sem
framdir voru í bankakerfinu þar séu
stærri og alvarlegri en hér á landi auk
þess sem þeir höfðu víðtækari afleið-
ingar fyrir fleira fólk og fleiri þjóðríki.
Í skötulíki
Ástæðan er sú að það þjónar ekki
hagsmunum hins opinbera í Banda-
ríkjunum að snúa við öllum steinum í
rannsóknum sínum á bönkunum sem
ríkisvaldið þar í landi hefur átt þátt í
að bjarga með himinháum fjárveit-
ingum. Málaferli gegn lykilstjórnend-
um fjármálafyrirtækja eins og Gold-
man Sachs, Citibank og J.P. Morgan
gætu haft neikvæðar afleiðingar fyrir
þessi fyrirtæki og þar með unnið gegn
þeim björgunaraðgerðum sem stjórn
Bandaríkjanna hefur farið í eftir efna-
hagskrísuna árið 2008. Ein af afleið-
ingunum af þessum skorti á uppgjöri í
Bandaríkjunum er til dæmis að öllum
líkindum þau mótmæli sem við höf-
um orðið vitni að upp á síðkastið í fjár-
málahverfinu í New York, Wall Street.
Algert uppgjör við efnahagskrísuna í
Bandaríkjunum er því andstætt þeirri
leið sem farin var þegar bankakerfinu
þar í landi var bjargað með skattfé.
Þess vegna er að mörgu leyti heppi-
legra fyrir Bandaríkjamenn að horfa
fram á veginn frekar en að gera upp
við lögbrotin í aðdraganda efnahags-
krísunnar þar í landi.
Hvað ef?
Ef íslenska ríkistjórnin hefði reynt að
fara í björgunaraðgerðir svipaðar þeim
sem Bandaríkjastjórn fór í má ætla að
uppgjörið við efnahagshrunið væri
svipað hér á landi – reyndar mynd-
um við þá varla tala um efnahagshrun
heldur frekar efnahagskrísu – og í
Bandaríkjunum. Sömu lykilstjórnend-
ur væru þá að einhverju leyti ennþá í
bönkunum og hið opinbera hefði ekki
talið sig hafa eins mikinn hag að því
að uppgjör við árin 2003 til 2008 færi
fram. Ríkið væri auk þess skuldsett-
ara en það er vegna þeirra lána sem
það hefði þurft að taka til að bjarga ís-
lensku bönkunum frá falli. Þar að auki,
líkt og höfundar greinarinnar í New
York Review of Books benda á í tilfelli
Bandaríkjanna, er ekki gefið að stór-
felldar björgunaraðgerðir á íslensku
bönkunum haustið 2008 hefðu bjarg-
að þeim til langframa. Hruni þeirra
hefði hugsanlega aðeins verið frestað.
Uppgjörið við árin 2003 og 2008 væri
í skötulíki og félagsleg óánægja hér á
landi væri meiri fyrir vikið. Fátt hefði
breyst og við hefðum lítið sem ekkert
lært af hruninu – kannski höfum við
ekki lært mikið af því en þeim mun
meiri upplýsingar sem koma fram
þeim mun meiri líkur eru á því að hér
verði byggt upp heilbrigðara fjármála-
kerfi í framtíðinni.
Lesandi getur velt því fyrir sér,
meðal annars í ljósi þessa, hvort sú
leið sem var farin – að reyna ekki allar
mögulegar leiðir til að bjarga íslensku
bönkunum – hafi verið heppileg eða
ekki.
Mikilvægi uppgjörs
Í lok greinar sinnar í The New York
Review of Books segja þeir Madrick
og Partnoy að það sé mikilvægt fyrir
bandarískt samfélag að þeir fjármála-
menn sem frömdu lögbrot fyrir efna-
hagskrísuna 2008 verði sóttir til saka.
Þeir segja að þetta sé mikilvægt til að
almenningur haldi áfram að treysta
bankakerfinu og bankamönnum. „Ef
fjármálafyrirtæki á Wall Street verða
ekki sótt til saka fyrir stórfelld fjár-
málamisferli mun tortryggni almenn-
ings út af stefnu stjórnvalda í Wash-
ington í garð bankamanna aðeins
aukast, sem og vantrú fólks á að hægt
sé að koma lögum yfir þá sem eru
auðugir og valdamiklir.“
Hér á Íslandi er líklegt að þessi
gagnrýni eigi ekki við, líkt og í Banda-
ríkjunum, vegna þess að líklegt er
einhverjir af þekktustu fjármála- og
bankamönnum landsins verði sótt-
ir til saka fyrir þau lögbrot sem þeir
frömdu í aðdraganda og eftir ís-
lenska efnahagshrunið. Það ferli hef-
ur nú þegar hafist hér á landi, öfugt
við í Bandaríkjunum, og fleiri ákærur
munu líta dagsins ljós fyrir lok þessa
árs. n
Ólík uppgjör Baldur Guðlaugsson, fyrrverandi ráðuneytisstjóri í fjármálaráðuneytinu, er
fyrsti einstaklingurinn sem er dæmdur fyrir lögbrot í máli sem sérstakur saksóknari hefur
höfðað eftir hrunið. Angelo Mozilo er einn af þeim fjármálamönnum í Bandaríkjunum sem
verið hefur til rannsóknar fyrir fjármálamisferli. Hann slapp frá málinu með greiðslu sektar.
Þ
ingfesting í máli Agné Krata-
viciuté var í Héraðsdómi
Reykjavíkur á fimmtudag.
Ágne var viðstödd þinghaldið
ásamt verjanda sínum. Hún
naut aðstoðar túlks sem túlkaði fyrir
hana ákæruna á litháísku. Samkvæmt
ákæru lést barnið af völdum kyrking-
ar. Þegar dómari spurði Agné hvort
hún væri sek eða saklaus af ákærulið-
um brotnaði hún saman og sagði: „Ég
er ekki sammála þessu, því ég drap
barnið ekki.“ Hún neitar því sök.
Lést af völdum kyrkingar
Ákæran á hendur Agné varpar ljósi á
þá hrikalegu atburði sem áttu sér stað
í júlí þegar fullborið sveinbarn fannst
látið í ruslagámi við Hótel Frón á
Laugavegi. Ljóst er að barnið fæddist
lifandi og er Agné ákærð fyrir mann-
dráp með því að hafa veitt drengnum
tvo skurðáverka á andlit með bitvopni
og banað honum síðan með því að
þrengja að hálsi hans uns hann lést.
Drengurinn fannst eftir að barnsfaðir
Agné og fyrrverandi kærasti hafði far-
ið með hana á sjúkrahús vegna mik-
illa blæðinga. Þar var læknum ljóst að
skömmu áður hafði Agné alið barn.
Sjálf þrætti hún fyrir það og sam-
kvæmt heimildum DV hélt hún því til
streitu þar til rannsókn málsins var á
lokastigi. Svo virðist sem enginn hafi
vitað að Agné var barnshafandi og
óljóst er hvort hún hafi verið meðvit-
uð um það sjálf. Hún hafði verið við
vinnu á hótelinu þennan dag, þeg-
ar hún kvartaði undan kviðverkjum
og fæddi síðar barnið ein og óstudd í
einu af herbergjum hótelsins.
Farið fram á annað geðmat
Agné var klædd í dúnúlpu og galla-
buxur og sat niðurlút við hlið verj-
anda síns. Hún er 22 ára, ungleg útlits
og með heiðblá augu. Vera blaða-
manna í dómsalnum virtist trufla
hana og sagði túlkur hennar við dóm-
ara að Agné vildi vita hvaða konur
þetta væru sem sátu í salnum. Dómi
svaraði að þinghaldið væri opið og
ekki þyrfti að upplýsa hana um það.
Verjandi Agné fer fram á að gert
gert verði geðmat á henni af dóm-
kvöddum matsmanni, en Agné var
úrskurðuð til að sæta geðrannsókn
við rannsókn málsins og komst sá
matsmaður að þeirri niðurstöðu að
Agné sé sakhæf. Hann fer einnig fram
á að þinghaldið verði lokað en dómari
hefur ekki tekið afstöðu til þess.
Agné er ákærð fyrir manndráp
af ásetningi og til vara fyrir að deyða
barn sitt í fæðingu. Ef hún hún verður
fundin sek um manndráp af ásetningi
á hún yfir höfði sér allt að sextán ára
fangelsi.
n Verjandi fer fram á geðmat á Agné n Brotnaði saman í dómssal
Hanna Ólafsdóttir
blaðamaður skrifar hanna@dv.is
„Ég
drap
barnið
ekki“
Neitar sök Agné Krataviciuté huldi
andlit sitt þegar hún mætti í dóms-
sal á fimmtudag. MyNd Sigtryggur Ari