Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.2014, Qupperneq 13

Vikublað 13.–15. maí 2014 Fréttir 13
Dóttirin reynDi sjálfsvíg fyrir jól
n Freyja fylgdi dóttur sinni í gegnum alvarlegt þunglyndi n Fluttu suður í leit að hjálp n Á sjálfsvígsvakt í tvo mánuði n Hafði augun ekki af dóttur sinni og fór ekki úr húsi
ið aftur í Menntaskólann á Egilsstöð-
um. Sérfræðingur í menntamála-
ráðuneytinu hjálpaði okkur síðan.“
Á batavegi
Skólagangan gekk ágætlega framan
af en Ásdís tók dýfur eins og áður.
Ári síðar var ákveðið að hún yrði að
einbeita sér að heilsunni og hvíla
námið. „Ég bað hana að hugsa vand-
lega um það hvort hún vildi leita sér
hjálpar. Af því að hún hafði aldrei
tekið almennilega við hjálpinni og
var sjálf með fordóma gagnvart því
að vera með þunglyndi og kvíða.“
Ásdís er í dag átján ára. Hún hef-
ur einsett sér að ná bata og unnið
markvisst að því. Henni líður betur
en er ekki fullgóð. „Í raun finnst mér
merkilegt að sjá hvað hún hefur stað-
ið sig vel. Það er enn kvíði í henni
en með auknum þroska á hún auð-
veldara með að takast á við sjálfa sig.
Þegar þú lendir í svona miklum
veikindum á mótunarárunum miss-
ir þú mikilvæg ár í félagsþroska og
vinasamböndum. Hún er varla með
almennilegar einkunnir þannig að
ég veit ekki hvernig eða hvort henni
tekst að komast aftur í skóla. Það eina
sem hún hefur unnið var í fyrrasum-
ar, þannig að hún hefur engan rétt
á atvinnuleysisbótum. Við sóttum
um fjárstyrk frá Félagsþjónustunni
á Egilsstöðum. Hún fékk tvo mánuði
greidda og var svo sagt að koma til
Egilsstaða að leita sér að vinnu eða
flytja lögheimilið til Reykjavíkur. Mér
fannst það svolítið hart því ég leit á
það sem tímabundna lausn að fara.
Ásdís vill vinna og frá áramótum
hefur hún stanslaust leitað að vinnu
en fær ekki einu sinni svör. Þótt Egils-
Á
sdís Líf Harðardóttir var eins
og aðrir krakkar full tilhlökk-
unar við að byrja í grunn-
skóla. Þar tók hún þátt í
leikjum með hinum krökkunum,
aðeins til þess að komast að því að
þeir létu sig hverfa. Eineltið hófst
strax í fyrsta bekk og vanlíðan-
in var mikil. Hún glímdi við alvar-
legt þunglyndi á unglingsárum og
löngunin til að deyja sótti að.
Grýtt í skólanum
„Oft var allur bekkurinn á móti mér
því ég var feit og vildi ekki vera eins
og hinir. Ég var grýtt og kallað var á
eftir mér á göngunum, hvað ég væri
ógeðsleg, hvað ég væri leiðinleg,
taskan mín var tekin og þegar ég
tók þátt í leikjum þá voru krakkarn-
ir farnir. Þetta var bara ömurlegt.“
Vanlíðanin jókst smám saman
og þegar Ásdís komst á unglings-
árin gerði þunglyndið vart við sig.
„Ég einangraði mig frá samfélaginu
og var rúmliggjandi um tíma. Ein-
hvern veginn versnaði þetta bara.“
Ásdís segir að hún hafi flosn-
að upp úr skóla og gengið illa í 10.
bekk. „Ég svaf ekki, borðaði ekki og
stóð mig illa. Ég fann fyrir rosalegu
vonleysi. Félagslega stóð ég líka illa.
Ég átti erfitt með að eignast vini og
sótti í eldri krakka, útlendinga og
aðra sem stóðu höllum fæti. Af því
að ég var lögð í slæmt einelti. Samt
var það ekki fyrr en seinna sem ég
gerði mér grein fyrir því hvað það
hafði mikil áhrif á mig af því að
upplagi er ég bæði sterk og þrjósk.“
Bugaðist eftir kynferðisbrot
í 7. bekk skipti Ásdís um skóla og
fór í sveitaskóla fyrir austan. „Ég gat
ekki lengur verið í Egilsstaðaskóla
út af einelti,“ útskýrir hún. Í nýja
skólanum leið henni betur. Allt þar
til hún varð fyrir kynferðisbroti í
skólaferðalagi. „Ég vaknaði við að
skólafélagi minn var með höndina
inni á mér. Ég vildi ekki gera veður
út af þessu á staðnum en þegar við
vorum komin aftur heim sagði ég
umsjónarkennaranum mínum frá
þessu. Ég treysti honum.
En hann sagði að ég léti eins og
heimurinn væri á herðum mér, ég
ætti ekki að gera svona mikið mál
úr þessu. Síðan sat ég klukkutíma-
fund með stráknum hjá skólastjór-
anum. Þar viðurkenndi strákurinn
að hann hefði gert þetta. Ég var
engu að síður beðin um að hugsa
um skólann sem heild, ekki bara
um sjálfa mig. Mér var ekki trúað,
enda vandræðabarn frá Egilsstöð-
um sem hafði hætt í öðrum skóla.
Það rétti enginn út hjálparhönd
þegar ég þurfti á því að halda og
það var rosalega vont. Ég var mjög
buguð eftir þetta.“
Ásdís kláraði veturinn en hætti
í skólanum næsta haust. Hún seg-
ir að móðir hennar hafi stutt hana
til þess. „Fjölskyldan mín hefur
verið rosalega sterk og fundið alla
þá hjálp sem hægt er að finna fyrir
mig. Af því að ég þurfti að fá sál-
ræna aðstoð neyddist ég til að flytja
til Reykjavíkur.“
Sjálfsvígstilraunin
Áður hafði Ásdís hitt sálfræðing að
sunnan mánaðarlega. En það dugði
ekki til. „Auðvitað voru einhverjir
fagaðilar fyrir austan, en í svona
litlu samfélagi vildi ég ekki tala við
einhvern sem bjó á staðnum og
tengdist kannski einhverjum sem
tók þátt í eineltinu fjölskyldubönd-
um. Í raun vildi ég aldrei tala við
neinn fyrr en ég neyddist til þess.
Mér fannst ég svo hjálparlaus á
Egils stöðum og það gerði allt verra.“
Fjórtán ára fór Ásdís fyrst að fá
sjálfsvígshugsanir. „Þær voru alltaf
þarna. Óttinn við framkvæmdina
líka. En ég átti erfitt með að viður-
kenna þessar hugsanir fyrir sjálfri
mér og ég talaði aldrei um þær. Ekki
fyrr en ég hafði gert misheppnaða
tilraun til sjálfsvígs.“
Þá gleypti Ásdís þau lyf sem
til voru á heimilinu og varð hálf-
vönkuð. „Það er það síðasta sem
ég man. Þetta var væg tilraun og ég
var aldrei í mikilli hættu. Það var
mér engu að síður vakning þegar
ég vaknaði upp með mömmu og
pabba fyrir ofan mig.“
Á þessum tíma upplifði Ásdís
sig eina. „Ég var orðin alvarlega
þunglynd og mér fannst ömurlegt
hvað ég var ein og varnarlaus. Mig
langaði að geta lagað þetta en fann
ekki leiðina til þess.“
Tókst á við þunglyndið
Hún segir að hún hafi orðið að fá
meiri hjálp. Að lokum flutti hún til
Reykjavíkur þar sem hún bjó með
systur sinni. Móðir hennar kom svo
á eftir. „Þegar ég var komin suður
fór ég að nýta mér Barna- og ung-
lingageðdeildina meira. Ég fékk fleiri
viðtöl og tók þátt í hópastarfi. Það
hjálpaði mér líka að vita að ég gæti
leitað þangað ef eitthvað kæmi fyrir.
En þetta gekk ekki þrautalaust
fyrir sig. Ég var orðin svolítið tor-
tryggin eftir allt sem á undan var
gengið og var ekki endilega að taka
við hjálpinni fyrr en ég áttaði mig á
því að ég væri að verða átján ára og
þyrfti að fara að takast á við stóra
kerfið ef ég tæki mig ekki á.
Í dag er ég þakklát fyrir hjálpina
sem ég fékk því einhvern veginn
náði ég mér. Með opnum huga og
góðu fólki. Ég nýtti hjálpina rosa-
lega vel og kláraði meðferðina því
ég var ekki tilbúin til þess að láta
reyna á kerfið eftir að ég næði átján
ára aldri. Ég bara gerði það því ég
þorði ekki öðru. Á þessum mánuð-
um lærði ég rosalega margt og
lærði að takast á við tilfinningarnar
mínar. Vonleysið hvarf.“
Vill auka hjálpina
Það þýðir þó ekki að allt sé gott.
Enn þann dag í dag fer Ásdís sjald-
an austur. „Ekki nema ég neyðist
til þess. Mér líður ekki vel þar, sem
er leiðinlegt því fjölskylda mín býr
þar. Auðvitað get ég ekki sagt að
vanlíðanin sé bundin við Egilsstaði
en mér leið ekki vel þar.
Það kemur mér sömuleiðis úr
jafnvægi að sjá vini mína jafn von-
lausa og ég var áður. Sérstaklega
þegar þeir eru orðnir átján ára og
kerfið tekur ekki lengur við þeim
því þeir eru ekki lengur börn.“
Hún tekur dæmi af vini sínum
sem lenti í miklum vanda á dögun-
um. „Ég varð nýlega fyrir höfnun
frá kerfinu og varð rosalega reið.
Vinur minn var kominn í annar-
legt ástand og ég óttaðist að hann
væri orðinn hættulegur sjálfum sér
og öðrum. Ég fór með hann að hitta
mömmu sem gerði sér grein fyrir
því að það væri eitthvað að. Þar
sem foreldrar hans eru búsettir er-
lendis fór ég með hann upp á geð-
deild en við vorum send aftur heim.
Það gerðist tvisvar. Ég talaði líka við
lækni og sálfræðing sem sögðust
ekki geta gert neitt fyrir hann strax.
Sjálfur vildi hann ekki viðurkenna
að það væri eitthvað að.
Tveimur dögum seinna hringdi
mamma hans í mig og sagði að
hann væri kominn í fangelsi fyrir
að stinga mann, nýorðinn nítján
ára.“
Ásdís segist vera með mikla rétt-
lætiskennd og hafi ákveðið segja
sögu sína í von um að gripið verði
fyrr inn í aðstæður ungmenna í
þessari stöðu. „Ég vil sjá kerfið
batna áður en það brotnar. Ég vil að
krakkar fái hjálp áður en þeir enda
á götunni eða gera eitthvað sem
gerir það að verkum að þeir eiga
ekki afturkvæmt í samfélagið. Ég vil
að biðin eftir hjálpinni verði styttri
því ég hef sjálf farið með vinkonu
mína sem var á barmi sjálfsvígs
upp á geðdeild en þurfti svo að fara
með hana heim aftur. Ég vil bara að
krakkar eins og ég fái þá hjálp sem
þeir þurfa áður en það verður of
seint.“ n
Bugaðist eftir einelti og
gerði tilraun til sjálfsvígs
n Ásdís glímdi við áralangt þunglyndi n Upplifði sig eina og varnarlausa
staðabær segi að þar sé næga vinnu
að hafa er ég ekki viss um að hún
fengi vinnu þar. Þegar þú ert búin að
vera unglingur með vandamál færðu
ákveðinn stimpil á þig. Í svona litlu
samfélagi er erfitt að losna við hann.“
Endurupplifði verstu einkennin
Ásdís er farin að heiman og býr með
vinum sínum. Ein sambýliskona
hennar hefur verið illa stödd andlega
að undanförnu og í miklum sjálfs-
vígshugleiðingum. „Ég er búin að
senda þær tvisvar niður á bráðamót-
töku geðdeildar. Þær eru að bíða eft-
ir viðtali, en það virðist algengt með
krakka sem líður svona illa að þeir
eiga bæði erfitt með að þiggja hjálp
og svo er biðlundin engin. Það á allt
að gerast strax. Ég var með þær í sím-
anum í þrjá daga í röð um daginn og
hringdi sjálf niður á geðdeild.
Fyrsta daginn var búið að loka
móttökunni en næsta dag voru þær
sendar heim eftir viðtal. Þá varð Ás-
dís hrædd og bað mig um að koma.
Þá endurupplifði ég þessi einkenni
sem fylgdu mesta álaginu. Á þeim
tíma hélt ég stundum að ég væri
að fá hjartaáfall en það voru kvíða-
einkenni. Þegar svipaðar aðstæður
komu upp aftur fékk ég þessi sömu
líkamlegu einkenni og það þyrmdi
yfir mig.“ n
„Mér fannst ömur­
legt hvað ég var
ein og varnarlaus.
Framhald á næstu síðu 
Sótti hjálpina suður Ásdís leitaði ekki til fagaðila sem voru fyrir austan sökum
smæðar samfélagsins. Þar sem það dugði ekki heldur til að fara í mánaðarleg viðtöl hjá
sálfræðingi að sunnan flutti hún suður í leit að hjálp.